Kaliforniya Universiteti – San Dieqo tərəfindən

Sadie Harley tərəfindən redaktə edilmiş , Robert Eqan tərəfindən nəzərdən keçirilmişdir

 Redaktorların qeydləriXüsusi karbon dioksidi hiss edən neyronların mürəkkəb dendrit təbəqələri (ön planda) arxa planda gizlənən sarı qızdırma ağcaqanadını aşkar etmək bacarığına kömək edir. Kredit: Hassan Tahini, ScienceBrush

Bu, yay piknikində, meşədə dinc gəzintidə və ya sadəcə həyətinizdə oturanda baş verə bilər… ağcaqanad növbəti yemək üçün qanınızı hədəf alır. Sizi dişləyiblər. Bəs ağcaqanadlar sizi necə tapır?

Qan əmmək üçün yeni ev sahibi tapmaq üçün istifadə edilən bir neçə üsul arasında ağcaqanadlar karbon dioksidi aşkar etmək qabiliyyətinə malikdir . Nəfəs aldığımız zaman ağcaqanadların hiss edə bildiyi CO _2-ni ətrafımızdakı havaya yayırıq. Bəs necə?

Elm adamları ağcaqanadların karbon dioksidin tükənmə müddətini aşkar etmək qabiliyyətindən xəbərdar idilər, lakin bu imkanları təmin edən mürəkkəb əsas fizioloji strukturlar əsasən qeyri-müəyyən olaraq qaldı.

Kaliforniya Universitetinin San Dieqo Universitetinin Biologiya Elmləri və Tibb Məktəbinin tədqiqatçıları indi bu mexanizmlərin ilk ətraflı təfərrüatlı görüntülərini aşkar ediblər.

UC San Diego Milli Mikroskopiya və Görüntü Tədqiqat Mərkəzində tədqiqatçılar ağcaqanadın karbon dioksidi aşkar edən neyronlarının 3D nanoölçülü modellərini yaratmaq üçün ətraflı seriyalı şəkillər yaratmaq üçün elektron şüa ilə toxuma və şəkilləri təkrar-təkrar dilimləyən bir texnika olan seriyalı blok-üz elektron mikroskopiyasından istifadə etdilər.

Neyrobiologiya departamentinin professoru Chih-Ying Su-nun laboratoriyasında San Dieqo Universitetinin bakalavr tələbəsi tədqiqatçıları Şadi Çarara və Conatan Çoyun rəhbərlik etdiyi tədqiqat Milli Elmlər Akademiyasının Protokolunda dərc olunub.

“Keçmişdə insanlar bu ağcaqanad mexanizmləri haqqında spekulyasiya edirdilər, lakin onları qiymətləndirmək çətin idi” dedi Su. “İndi hissiyyat səthinin sahəsinin kəmiyyət ölçülərini təmin edən real 3D morfoloji modelimiz var. İlk dəfədir ki, bu cür detal səviyyəsini görürük.”

https://www.youtube.com/embed/j8GOL4d4PtM?color=whiteSarı qızdırma ağcaqanad sensillasının (saç) 3D modeli capitate peg və ya cpA (mavi) və cpC (sarı) neyron hüceyrələrini təsvir edir.

Ağcaqanadlar sensilla kimi tanınan hiss tükləri vasitəsilə karbon qazını aşkarlayır. Bu tüklər CO _{2 hissiyyatı üçün ixtisaslaşmış neyronlar da daxil olmaqla,} qoxu reseptor neyronlarını və ya ORN-ləri ehtiva edir . Tədqiqatçılar sarı qızdırma, dang, çikungunya və Zika viruslarını yayan Aedes aegypti ağcaqanadlarında bu xüsusiyyətlərə diqqət yetiriblər.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1761905840&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-10-3d-imaging-uncovers-mosquito-specialized.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&aieuf=1&aicrs=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTQxLjAuNzM5MC41NSIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJHb29nbGUgQ2hyb21lIiwiMTQxLjAuNzM5MC41NSJdLFsiTm90P0FfQnJhbmQiLCI4LjAuMC4wIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjE0MS4wLjczOTAuNTUiXV0sMF0.&abgtt=6&dt=1761905840481&bpp=1&bdt=142&idt=74&shv=r20251029&mjsv=m202510290101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1761905614%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1761905614%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3D1241933dda87baba%3AT%3D1750839581%3ART%3D1761905614%3AS%3DAA-AfjZwPuiSAour3k16ZA1JtXua&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=1114816926792&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=4&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2936&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31095508%2C31095511%2C31095512%2C31095515%2C95372729%2C95376113%2C31095556%2C95372614&oid=2&pvsid=2096919195191538&tmod=1941919895&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fpage2.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&plas=164x742_l%7C164x742_r&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=182

Yeni nəticələr ağcaqanadların qan mənbələrini axtarmaq üçün təkamül yolu ilə uyğunlaşdırılmış hissetmə mexanizmləri haqqında əsas anlayışlar təqdim edir ki, bu da onların dünyanın ən ölümcül heyvanı statusuna töhfə verir.

Yeni 3D vizuallaşdırmalar bir neçə diqqətəlayiq ixtisaslaşmış strukturları ortaya qoyur. Tüklərin içərisində yeni təsvirlər, neyronlardan çıxan budaqlar, hiss dendritləri boyunca anatomik uyğunlaşmaları ortaya qoydu.

Tədqiqatçılar capitate peg və ya “cpA” neyronlarında genişlənmiş CO ₂ hiss edən səth sahələrini və mitoxondriya ilə zənginləşdirilmiş unikal aksonal arxitektura – hüceyrələr daxilində enerji komponentləri – yüksək enerji tələb edən sahəni təklif etdilər. Bu cür xüsusiyyətlər, ehtimal ki, karbon qazına həssaslığın artmasına imkan verir.

“Bu xüsusiyyətlər, ORN-lərin ev sahibi axtarışında əsas rolunu dəstəkləmək üçün xüsusi metabolik və struktur uyğunlaşmaları inkişaf etdirdiyini göstərir” dedi tədqiqatçılar öz məqalələrində.

https://www.youtube.com/embed/vop6WOT5uM4?color=whiteAğcaqanad karbon dioksidi hiss edən neyron dəstək hüceyrəsi (yaşıl) ilə əhatə olunmuşdur, halbuki milçək karbon dioksidi hiss edən neyronda belə izolyasiya müşahidə edilmir.

Tədqiqatçılar həmçinin yeni vizuallaşdırmalarını meyvə milçəklərində olan oxşar strukturlarla müqayisə ediblər . Meyvə milçəklərindəki analoji sahənin həşəratlar arasındakı əsas fərqləri vurğulayaraq daha az nəzərə çarpdığını aşkar etdilər .

“Meyvə milçəklərinin də karbon dioksidi hiss etmə sahəsi var, lakin o, daha kiçikdir” dedi Su.

“Kimyəvi siqnalları hiss etmək bütün heyvanlar üçün vacibdir, lakin meyvə milçəklərində bu, həyəcan siqnalı kimi xidmət edir – onlar karbon dioksiddən qaçırlar. Ağcaqanadlar üçün karbon dioksid bizi tapmağa kömək edən bir həyəcan siqnalıdır. Bu, onların bütün ev sahibi axtarış davranışları üçün bir tətikdir.”

Tədqiqatçılar ümid edirlər ki, yeni tapıntılar elm tərəfindən ağcaqanadların unikal anatomik strukturları və onların yeni qan sahiblərinin axtarışında funksiyaları haqqında daha çox başa düşülməsi üçün dəyərli yeni məlumatlar verəcək.

Ətraflı məlumat: Shadi Charara və başqaları, Ağcaqanadların CO ₂ -sensing iybilmə reseptor neyronlarının morfoloji ixtisasları , Milli Elmlər Akademiyasının əsərləri (2025). DOI: 10.1073/pnas.2514666122

Jurnal məlumatı: Milli Elmlər Akademiyasının Materialları , eLife  

Kaliforniya Universiteti – San Dieqo tərəfindən təmin edilmişdir