Akropolun təpəsindəki 5-ci əsrin ortalarına aid məbəd olan Parthenon Yunan müdriklik tanrısı və Afinanın himayədar ilahəsi Afinaya həsr edilmişdir. Dözümlü zədələnməsinə baxmayaraq, bu şah əsəri Klassik Yunan memarlığının əla nümunəsi olaraq qalır və içəridə yerləşdirilmiş Afina heykəlinin 40 fut hündürlüyündə xrizelefantin (qızıl və fil sümüyü ilə işlənmiş) heykəli ilə qeyd olunur.

Heykəlin məbədin tutqun içərisinə yerləşdirilməsi bir çox alimləri belə suallarla çaşdırıb: Rəssam və memar bu müqəddəs məkan üçün hansı işıqlandırma nəzərdə tuturdu? Kölgə və işıqlandırmanın qarşılıqlı təsiri tamaşaçının təcrübəsini necə dəyişdirə bilər?

Oksford Universitetinin arxeoloqu Juan de Lara, Afinadakı İngilis Məktəbinin İllik jurnalında dərc olunan yeni araşdırmanın tədqiqatçısı , Parthenonun necə işıqlandırıldığını öyrənmək üçün bir missiyaya çıxdı. Əvvəlki tədqiqatlar məbədin parlaq, günəşli mərmər məkan olduğunu vurğulayırdı, lakin məbədin daxilində qədim işıqlandırma ssenarilərinin 4 il ərzində diqqətlə yenidən qurulmasından sonra de Lara məkanın ümumiyyətlə olduqca qaranlıq və tutqun olduğunu aşkar etdi.

Parthenon arxitekturasının hər tərəfi düşünülmüş dizayna, diqqətlə planlaşdırılmış, işığı nəzərə alaraq – günəşin çıxması ilə düzülüşündən tutmuş açılışların, şəffaf mərmər tavanların və hətta müxtəlif mayelərdən ibarət “əksləndirici” hovuzların yerləşdirilməsinə qədər işarə edir. Bu xüsusiyyətlər, ehtimal ki, zərli Afina heykəlinin qarşısında dayanan ziyarətçinin vizual və mənəvi təcrübəsini artırmaq üçün birlikdə işləmişdir.

Parthenonun işıqlandırma dizaynı ilə bağlı əvvəlki nəzəriyyələr fərziyyələrə, natamam məlumatlara və ya konseptual rekonstruksiyalara əsaslanır ki, bu da məbədin strukturunda işığın dinamikasının kəmiyyət və fiziki cəhətdən dəqiq başa düşülməməsinə səbəb oldu.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=4203178812&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1747645548&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-05-3d-demystifies-parthenon-conditions-ancient.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM2LjAuNzEwMy4xMTQiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siQ2hyb21pdW0iLCIxMzYuMC43MTAzLjExNCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzNi4wLjcxMDMuMTE0Il0sWyJOb3QuQS9CcmFuZCIsIjk5LjAuMC4wIl1dLDBd&dt=1747645548747&bpp=1&bdt=168&idt=100&shv=r20250514&mjsv=m202505130101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1747645191%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1747645191%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1747645191%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=4371566379512&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=4&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2030&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31092462%2C95332586%2C95353387%2C95344791%2C95360956%2C95360949&oid=2&pvsid=7940762837375467&tmod=630256879&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=197

İşıq yönümlü dizayn fərziyyəsini yoxlamaq üçün de Lara arxeoloji bilikləri qabaqcıl 3D rəqəmsal texnologiyalar və işıqlandırma simulyasiyaları ilə birləşdirərək orijinal məbədin dizaynında mövcud olan ətraf mühit və memarlıq şəraitini yenidən yaratdı. Parthenon interyerinin fiziki əsaslı göstərilməsi (PBR) təkcə kosmosdan keçən işıq axınının deyil, həm də səthlərin maddi xüsusiyyətlərinin yüksək dəqiqliklə simulyasiyasına imkan verdi. Bu yanaşma real dünya materiallarının görünüşünü yaxından təkrarlayaraq əks etdirmə dəyərlərinin və rənglərinin dəqiq təyin edilməsinə imkan verdi.

Nəticələr günəş vannası qəbul edilmiş, parlaq mərmər otaq haqqında çoxdan mövcud olan təsəvvürü alt-üst etdi və məkanın əsasən tutqun olduğunu ortaya çıxardı. Müəyyən günlərdə birbaşa günəş işığının heykəlin alt yarısını müəyyən günlərdə qısa müddət ərzində sübh vaxtı işıqlandırdığı, lakin demək olar ki, heç vaxt bütün heykəli günəş fotonları ilə tamamilə yumadığı aşkar edilmişdir . Yansıtıcı hovuzlar işıqlandırmaya demək olar ki, heç bir təsir göstərmədi və çox güman ki, rütubətə nəzarət və ya mərasimlərin icrası üçün nəzərdə tutulub.

Tədqiqatçı qeyd edib ki, qaranlıq və seçmə işıqlandırma qorxu hissini və dini təcrübəni gücləndirir.

Ətraflı məlumat: Xuan de Lara, PARTHENONU İŞLƏYİR, Afinadakı Britaniya Məktəbinin İlliyi (2025). DOI: 10.1017/S0068245424000145

© 2025 Science X Network