Miçiqan Dövlət Universiteti tərəfindən

Gaby Clark tərəfindən redaktə edilmiş , Robert Eqan tərəfindən nəzərdən keçirilmişdir

 Redaktorların qeydləriFilosoflar bir heyvanın və ya hətta ağacın şüuru olduğunu qəbul etməyin nə demək olduğunu araşdırırlar. Kredit: Sue Nichols, Michigan State University

Heyvanların rifahı və qorunma siyasəti baxımından hansı canlıların şüurlu olduğunun müəyyən edilməsi, canlı şam yeməyi müzakirəsindən başqa. Miçiqan Dövlət Universitetinin fəlsəfə alimi qarışıq bir fəlsəfi müzakirəyə aydınlıq əlavə etdi.

Jurnalda Biology & Philosophy , Ph.D. Namizəd Jonah Branding, balıqlar çəngəldə olduqda ağrı hiss edirmi kimi suallara tətbiq oluna bilən qərar ağacına kömək edir. Qarışqa koloniyasını qoruyarkən həyəcan hiss edirmi? Meşə döşəməsində ölü yarpaqları yeyən banan şlakları bir şey hiss edirmi? Yoxsa bu daha sadə orqanizmlər daha çox zehni təcrübəsi olmayan stimul-cavab maşınlarına bənzəyir?

“Son illərdə heyvan şüuru məsələsi üzərində çox iş aparılıb və şüurla bağlı iddialar getdikcə daha çox orqanizm üçün ciddi qəbul olunmağa başlayıb” dedi Branding. “1990-cı illərdə şimpanzelərin şüurlu olub-olmaması ilə bağlı ciddi müzakirələr gedirdi. Bu gün bitkilərin şüurlu olub-olmaması ilə bağlı ciddi müzakirələr gedir”.

Məxluqların hissləri, düşüncələri və/yaxud birinci şəxs perspektivi olduğunu qəbul etmək səliqəsizdir. Məqalədə ” Bir marker yanaşma istisna edə bilərmi ?” Brendinq etik, elmi və fəlsəfi suallara müxtəlif yanaşmalara müəyyən qaydalar qoyur.

Nyu-York Şəhər Universitetinin fəlsəfə professoru Kristin Endryus və Heyvan Minds üzrə York Tədqiqat Kafedrasının “Şüur elmi öz dönmələri və dönüşləri ilə məşhurdur” dedi. “Brendinq öz məqaləsində hansı varlıqların şüurlu olduğuna dair ən çətin suallara cavab verməyə kömək edəcək bir yol xəritəsi təklif edir.”

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1751428779&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1760087108&rafmt=1&armr=3&format=540×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-10-consciousness-debate-trees-hermit-crabs.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&aieuf=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTQwLjAuNzMzOS4yMDgiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siQ2hyb21pdW0iLCIxNDAuMC43MzM5LjIwOCJdLFsiTm90PUE_QnJhbmQiLCIyNC4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjE0MC4wLjczMzkuMjA4Il1dLDBd&abgtt=6&dt=1760087106220&bpp=2&bdt=505&idt=234&shv=r20251009&mjsv=m202510070101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De2af2bea6b3e2e90%3AT%3D1735548424%3ART%3D1760086856%3AS%3DALNI_MZIaWdAh-lthHlhpkWN2g6ZC7xT8A&gpic=UID%3D00000f8412a58936%3AT%3D1735548424%3ART%3D1760086856%3AS%3DALNI_MaJ_6ILTTPz6uEc3lU2rNf9ZPgQbA&eo_id_str=ID%3D87e2ccb6da8adec8%3AT%3D1751372215%3ART%3D1760086856%3AS%3DAA-AfjZUvMhCDRLD_DCppu51g7Xx&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=2150606926396&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=1900&biw=1521&bih=730&scr_x=0&scr_y=0&eid=31095046%2C31095079%2C31095082%2C31095084%2C31095146%2C31095148%2C31095150%2C31095153%2C42531706%2C95368093&oid=2&pvsid=7344482355508517&tmod=308177184&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C730&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&plas=481x656_l%7C481x656_r&bz=0&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=2632

Tədqiqatda iştirak etməyən Andrews 2024-cü il Nyu-York Heyvan Şüuru Bəyannaməsini orijinal imzalayan şəxs idi.

Brendləşmə markerlərlə işləyir – şüurla əlaqəli olduğu düşünülən orqanizmlərin müşahidə edilə bilən xüsusiyyətləri. Bunlara spesifik beyin bölgələri, mürəkkəb davranış nümunələri və ya mürəkkəb idrak imkanları daxil ola bilər. Əgər heyvanda çoxlu sayda düzgün marker varsa, o, yəqin ki, şüurludur.

Bəs heyvan az və ya heç bir işarə göstərmirsə? Brendinq bununla bağlı inancları iki qrupa ayırır. Yan tərəfdə onun simmetriya adlandırdığı şey var, sübuta ehtiyacı olanlar – lazımi sayda markerlər. Əgər məxluq az qalırsa, o, şüurlu bir varlıq deyil.

Markerlərin şüurun sübutu olduğuna inananlar, lakin markerlərin olmamasının şüurun əleyhinə olmadığını sübut edənlər asimmetriya düşərgəsindədirlər.

MDU-nun Ekologiya, Təkamül və Davranış Proqramının üzvü olan Brendinq bunu fikir ayrılığının yapışqan vidceti kimi qəbul edir və ilk növbədə çox vacib olan çatışmayan markerlə bağlı nə olduğunu soruşaraq onu həll etməyə çalışır. Sualları daraltmağa kömək etmək üçün qərar ağacı yaradır.

O , zahid xərçəngini nəzərə alaraq dəvət edir . Xərçənglər bir çox markerlərdə uğursuz olurlar – böyük beyinləri yoxdur və ümumiyyətlə bu mürəkkəb idrak qabiliyyətlərini göstərməkdə pisdir. Lakin bu xərçənglər öz qabıq evlərini seçirlər və labirintlə qarşılaşdıqda, daha yaxşı naviqasiya etmək üçün qabıqları dəyişdirdikləri məlumdur.

“İddia edirəm ki, bu yanaşmalardan hansı ilə başladığınızdan və bu sahədə bir neçə digər əlaqəli məsələlər haqqında nə düşündüyünüzdən asılı olaraq, istisna sualının hara düşəcəyini anlaya bilərik” deyən Branding, sualların təbii aləmdəki varlıqların necə qiymətləndirilməli və rəftar edilməli olduğunu təhlil etməyə kömək etdiyini söylədi.

“Bunlar bizim dünya ilə necə qarşılıqlı əlaqədə olduğumuza dair suallardır” dedi. “Əxlaqi baxımdan kimə əhəmiyyət verməli olduğumuza dair əsas etik nəticələr var.”

Daha çox məlumat: Jonah Branding, Marker yanaşma istisna edə bilərmi?, Biology & Philosophy (2025). DOI: 10.1007/s10539-025-09989-x

Michigan State Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir