Bu yaxınlarda aparılan bir araşdırma, quraq göl ekosistemlərinin davamlılığı ilə bağlı dəyərli fikirlər təmin edən, əkin sahələrində insanların yaratdığı və təbii su istehlakını fərqləndirən yeni məlumatlara əsaslanan modeli təqdim etdi.

Quru ərazilər Yer kürəsinin quru səthinin 42%-ni əhatə edir və dünya əhalisinin 38%-ni dəstəkləyir , bu da onları məhdud su ehtiyatları uğrunda mübarizədə ön sıralara çıxarır. Kənd təsərrüfatının genişlənməsi ekosistemlərə təzyiq göstərdi, nəticədə bir çox terminal gölləri həddindən artıq suvarma səbəbindən kiçildi və ya tamamilə yox oldu.

Bu problemin öhdəsindən gəlmək üçün bir araşdırma qrupu, kənd təsərrüfatının inkişafının su ehtiyatlarına artan təzyiq göstərdiyi quraq bir bölgə olan Çindəki Ebinur gölü hövzəsində araşdırmalar apardı . Onlar məsafədən zondlama və maşın öyrənmə texnologiyalarından istifadə etməklə əkin sahələrində təbii və insan tərəfindən idarə olunan su istehlakını fərqləndirə bilən və sudan istifadə nümunələri haqqında daha aydın təsəvvürlər təmin edən model hazırlayıblar .

Tədqiqatçılar beynəlxalq əməkdaşları ilə birlikdə Çin Elmlər Akademiyasının Aerokosmik İnformasiya Tədqiqat İnstitutundandır. Onların tapıntıları Journal of Remote Sensing jurnalında dərc olunub .

_{Bu tədqiqatın əsas tapıntısı əkin sahələrinin buxarlanmasının (ET) təbii (ET n} ) və insan tərəfindən törədilmiş (ET _h ) komponentlərinə ayrılması üçün mürəkkəb üsuldur . Model 0,88 ilə 0,96 arasında dəyişən R² dəyərləri ilə təkmilləşdirilmiş dəqiqlik nümayiş etdirdi, bu da onu göstərir ki, 2019-cu ilə qədər əkin sahələrinin su istehlakının 77%-ni insan fəaliyyəti təşkil etmişdir. Qeyd edək ki, Ebinur gölünün 800 km²-lik optimal səth sahəsinə qaytarılması üçün hər il əlavə 0,29 km³ su tələb olunur ki, bu da kənd təsərrüfatının genişlənməsinin regional su ehtiyatlarını öz üzərinə götürdüyünü göstərir.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1751428779&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1748078143&rafmt=1&armr=3&format=540×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-05-scientists-tracking-agricultural-impact-lake.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM2LjAuNzEwMy4xMTQiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siQ2hyb21pdW0iLCIxMzYuMC43MTAzLjExNCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzNi4wLjcxMDMuMTE0Il0sWyJOb3QuQS9CcmFuZCIsIjk5LjAuMC4wIl1dLDBd&dt=1748078143140&bpp=1&bdt=162&idt=54&shv=r20250521&mjsv=m202505200101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De2af2bea6b3e2e90%3AT%3D1735548424%3ART%3D1748078067%3AS%3DALNI_MZIaWdAh-lthHlhpkWN2g6ZC7xT8A&gpic=UID%3D00000f8412a58936%3AT%3D1735548424%3ART%3D1748078067%3AS%3DALNI_MaJ_6ILTTPz6uEc3lU2rNf9ZPgQbA&eo_id_str=ID%3D1b1b09cf233e1b4b%3AT%3D1735548424%3ART%3D1748078067%3AS%3DAA-AfjZKostxhmsFX2YCqOZbTGHa&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=7613813724857&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=2050&biw=1521&bih=730&scr_x=0&scr_y=0&eid=31092200%2C31092617%2C95353386%2C42533293%2C95361622%2C95360954%2C95360801&oid=2&pvsid=1823774655517280&tmod=1779314028&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C1536%2C816%2C1536%2C730&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=151

Bu araşdırmada tədqiqatçılar Sentinel-2 peyk şəkilləri, dərin öyrənmə və maşın öyrənmə alqoritmlərindən istifadə edərək 2003-cü ildən 2019-cu ilə qədər əkin sahələrinin və göllərin dinamikasını izləyiblər. Təsadüfi meşə reqressoru yüksək proqnoz dəqiqliyinə nail olmaqla ətraf mühit amilləri ilə təbii ET arasındakı əlaqəni modelləşdirmək üçün təlim keçmişdir .

Araşdırma zamanı məlum olub ki, Ebinur gölü hövzəsində əkin sahələri müşahidə dövründə 50,65% artıb və nəticədə ümumi su sərfiyyatı 61% artıb. Qeyd edək ki, ET _h 2013-cü ildən sonra kəskin artım müşahidə etdi və bu, suvarılan əkin sahələrinin sürətlə genişlənməsi ilə üst-üstə düşdü. Bu tapıntılar DAHITI verilənlər bazasındakı su səviyyəsi məlumatlarından və Qlobal Səth Suyu Data Setindən (GSWD) yerüstü su ölçmələrindən istifadə etməklə hərtərəfli təsdiq edilmişdir.

Bu tədqiqat yüksək keyfiyyətli peyk məlumatlarını maşın öyrənmə üsulları ilə birləşdirərək su ehtiyatlarının idarə edilməsinə yeni yanaşma təqdim edir. Bu metodun potensial tətbiqlərinə real vaxt rejimində suyun monitorinqi, optimallaşdırılmış suvarma strategiyaları və Mərkəzi Asiya və onun hüdudlarından kənarda su gərginliyi olan regionlarda göllərin qurumasının qarşısını almaq üçün fəal mühafizə səyləri daxildir.

Ətraflı məlumat: Hongwei Zeng və digərləri, Artan Əkin Sahəsi və Onunla Əlaqədar İnsan tərəfindən törədilən su istehlakı Ebinur gölünü qurumaq riski altına qoyur, Uzaqdan Zondlama Jurnalı (2025). DOI: 10.34133/remoteensing.0496

Çin Elmlər Akademiyası tərəfindən təmin edilmişdir