Yaşıl sahələrini genişləndirmək üçün uzun müddətdir davam edən təşəbbüslərə uyğun olaraq, Nyu York hər il on minlərlə ağac əkir. Onlar rütubəti buraxmaqla kölgə, səthin temperaturunu aşağı salır, təəccüblü miqdarda havadakı karbonu udur, his və digər üzən çirkləndiriciləri təmizləyir və vəhşi təbiətin yaşayış mühitini sadə gözəlliklə təmin edir. Nə səhv ola bilər?

Yeni bir araşdırmaya görə, əslində bir şey səhv gedə bilər. Hazırda şəhərdəki ağacların əksəriyyətini təşkil edən palıd və şirniyyatlar izopren adlanan böyük miqdarda uçucu birləşmələr istehsal edir. Öz-özlüyündə zərərsiz olan izoprenlər nəqliyyat vasitələri, binalar və sənaye tərəfindən buraxılan çirkləndirici azot oksidləri ilə sürətlə qarşılıqlı əlaqəyə girərək yer səviyyəsində ozon əmələ gətirir – bir çox tənəffüs xəstəliklərində, xüsusən də xroniki bronxit və astmada əsas amildir.

Kolumbiya İqlim Məktəbinin Lamont-Doherty Yer Rəsədxanası və digər qurumların alimləri tərəfindən aparılan araşdırmalar, şəhərin yeni əkinlərdə keçmiş növlərin nümunələrini qoruyub saxlasa, yaxın onilliklərdə Manhettendə izopren istehsalının təxminən 140% artacağını və nəticədə yayda ozon səviyyələri 30%-ə çatır.

Daha çox ağac üçün hər hansı bir qəsəbənin ən çox otağı olan Queensdə izopren istehsalı pik ozonda müvafiq artımlarla dörd dəfə arta bilər; digər rayonlar ortadadır. Tədqiqat “Environmental Science & Technology” jurnalında dərc olunub .

“Biz hamımız daha çox ağac əkmək tərəfdarıyıq. Onlar çoxlu yaxşı şeylər gətirir” dedi tədqiqatın həmmüəllifi, Lamont-Doherty-də atmosfer kimyaçısı Róisín Commane. “Ancaq diqqətli olmasaq, havanın keyfiyyətini daha da pisləşdirə bilərik.”

“Ağacların havada olanda rol oynamadığını düşünmək üçün heç bir səbəb yoxdur” dedi Lamont-Doherty-də postdoktora alimi kimi tədqiqat aparan aparıcı müəllif Dandan Wei. “Bundan əvvəl bu xüsusi aspekti başa düşmək üçün alətlərimiz yox idi.”

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=135&slotname=8188791252&adk=2329133447&adf=1857921027&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1722868467&rafmt=11&format=540×135&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2024-08-tree-species-worsen-nyc-air.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTAuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTI3LjAuNjUzMy44OSIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJOb3QpQTtCcmFuZCIsIjk5LjAuMC4wIl0sWyJHb29nbGUgQ2hyb21lIiwiMTI3LjAuNjUzMy44OSJdLFsiQ2hyb21pdW0iLCIxMjcuMC42NTMzLjg5Il1dLDBd&dt=1722868196666&bpp=1&bdt=346&idt=260&shv=r20240731&mjsv=m202407310101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3D8bcf1a0eb299db4a%3AT%3D1722782765%3ART%3D1722868167%3AS%3DALNI_MYcaYdsjTF9D4M7ctgnS3cs0qc0zw&eo_id_str=ID%3Df29dc86762273866%3AT%3D1722782765%3ART%3D1722868167%3AS%3DAA-AfjZCrNPyHdvWDe1YYImBU52o&prev_fmts=0x0%2C1423x739&nras=2&correlator=5463312031908&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=900&u_w=1440&u_ah=860&u_aw=1440&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=347&ady=2129&biw=1423&bih=739&scr_x=0&scr_y=0&eid=44759876%2C44759927%2C44759837%2C31085554%2C44795922%2C95334525%2C95334830%2C95337869%2C95338226%2C31085850%2C95335246%2C95336266%2C31078663%2C31078665%2C31078668%2C31078670&oid=2&pvsid=4287223470621557&tmod=2134266320&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1440%2C0%2C0%2C0%2C1440%2C739&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=0&td=1&tdf=0&psd=W251bGwsbnVsbCwibGFiZWxfb25seV80IiwxXQ..&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=M

Bəzi ağac növlərinin yarpaqları fotosintezin əlavə məhsulu kimi izopren buraxır, lakin bunun səbəbini heç kim dəqiq bilmir. Palıd ağacları ilə emissiyalar ən azı havanın temperaturu 90-cı dərəcəyə çatana qədər istiliklə eksponent olaraq artır. Bəzi elm adamları hesab edirlər ki, bu, yarpaq toxumalarının aşağı düşməsindən və istiləşdikcə fotosintez qabiliyyətini itirməsindən qoruyur.

Ağaclar tərəfindən bu və digər uçucu birləşmələrin emissiyaları da tozlandırıcı həşəratların cəlb edilməsi ilə əlaqəli ola bilər. Hər hansı səbəbdən, palıd və şirniyyat xüsusilə məhsuldardır; palıd ağacları ağcaqayın və ya London təyyarələri kimi aşağı emissiyalardan təxminən 800 dəfə daha çox izopren buraxır. (Əyləncəli fakt: palıd ağacları ilə zəngin olan Blue Ridge Dağları, kiçik üzən damlacıqlar əmələ gətirmək üçün su ilə dolayı reaksiyaya girən böyük miqdarda izopren və digər uçucu birləşmələr səbəbindən uzaqdan göründüyü zaman mavi rəng alır.)

Nyu-York şəhəri ictimai əmlakın əkilməsi və baxımına nəzarət edən şəhər Parklar Departamentinin məlumatına görə, səthin 22%-ni əhatə edən təxminən yeddi milyon ağaca ev sahibliyi edir. Parklar və meşələr beş milyona yaxın ağacdan ibarətdir ki, bunun da yarısından çoxu müxtəlif növ palıd ağacları və şirniyyatlardır (müvafiq olaraq 37% və 17%).

Küçələrdə (son hesablamada 700.000-ə yaxın ağac) palıd ağacları 18%, şirniyyat isə çox azdır. London çinarları üçdə birini təşkil edən ən çox yayılmış küçə ağaclarıdır. Təxminən 130 digər növ qalanları təşkil edir.

Yeni tədqiqatın müəllifləri araşdırmalarını şəhərin ağac örtüyünü 30×30 metrlik şəbəkələrdə göstərən yeni peyk görüntülərini təhlil edərək və onu 2016 və 2018-ci illərdə Parklar Departamentinin ağac növlərinin siyahıyaalınması ilə birləşdirərək həyata keçiriblər.

Daha sonra onlar müxtəlif şəraitlərdə izopren istehsalını ölçmək üçün ağac yarpaqları üzərində laboratoriya təcrübələri aparan Nyu-York Universiteti Məzun Mərkəzinin ekoloji ekoloqu, tədqiqatın həmmüəllifi Endryu Reynman da daxil olmaqla elm adamlarının məlumatlarını qidalandırdılar. Tədqiqatçılar laboratoriya məlumatlarını şəhərin faktiki ağac örtüyünə qədər genişləndirdilər və ağacların egzoz borusu və azot oksidlərinin bina emissiyaları ilə necə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu modelləşdirdilər.

Onlar aşkar etdilər ki, ağaclardan gələn emissiyalar, səviyyələrin müntəzəm olaraq milyardda 70 hissədən ibarət federal təhlükəsizlik səviyyələrini aşdığı isti yay günlərində ozonun formalaşmasında nəzarətedici rol oynayır. Səviyyələr bəzən milyardda 100 hissəyə çatır; Araşdırmada deyilir ki, yeni ağacların əlavə edilməsi onu daha da yüksəldə bilər.

Ancaq tək ağaclardan gələn izopren günahkar deyil. Ozon bir vacib xəbərçi kimyəvi maddə olmadan əmələ gələ bilməz: nəqliyyat vasitələri, isti su qazanları, elektrik stansiyaları və sənaye tərəfindən qalıq yanacaqların yanması zamanı yayılan NOx kimi tanınan azot oksidləri .

“NOx-u əhəmiyyətli dərəcədə azaldsaq, ağaclar problem yaratmazdı” dedi Wei. “Biz ağacların havanı çirkləndirdiyi fikrini çatdırmaq istəmirik. Bu, avtomobillərdir”.

Nyu-York son illərdə azot oksidlərinin azaldılmasında bir qədər irəliləyiş əldə etdi , lakin bu temp olduqca yavaş idi. Tədqiqat göstərir ki, ildə 2% -dən 5% -ə qədər olan cari nisbətlərdə, şəhərin emissiyaları beş dəfə azaltması 30-80 il çəkəcək – ağaclardan emissiyaların ozonda artıq rol oynamayacağı səviyyə formalaşması.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=135&slotname=8188791252&adk=2329133447&adf=2053027255&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1722868501&rafmt=11&format=540×135&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2024-08-tree-species-worsen-nyc-air.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTAuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTI3LjAuNjUzMy44OSIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJOb3QpQTtCcmFuZCIsIjk5LjAuMC4wIl0sWyJHb29nbGUgQ2hyb21lIiwiMTI3LjAuNjUzMy44OSJdLFsiQ2hyb21pdW0iLCIxMjcuMC42NTMzLjg5Il1dLDBd&dt=1722868196666&bpp=1&bdt=347&idt=268&shv=r20240731&mjsv=m202407310101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3D8bcf1a0eb299db4a%3AT%3D1722782765%3ART%3D1722868467%3AS%3DALNI_MYcaYdsjTF9D4M7ctgnS3cs0qc0zw&eo_id_str=ID%3Df29dc86762273866%3AT%3D1722782765%3ART%3D1722868467%3AS%3DAA-AfjZCrNPyHdvWDe1YYImBU52o&prev_fmts=0x0%2C1423x739%2C540x135&nras=2&correlator=5463312031908&frm=20&pv=1&tl=az&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=900&u_w=1440&u_ah=860&u_aw=1440&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=347&ady=4356&biw=1423&bih=739&scr_x=0&scr_y=1438&eid=44759876%2C44759927%2C44759837%2C31085554%2C44795922%2C95334525%2C95334830%2C95337869%2C95338226%2C31085850%2C95335246%2C95336266%2C31078663%2C31078665%2C31078668%2C31078670&oid=2&pvsid=4287223470621557&tmod=2134266320&uas=3&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1440%2C0%2C1440%2C860%2C1440%2C739&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=0&psd=W251bGwsbnVsbCwibGFiZWxfb25seV80IiwxXQ..&nt=1&ifi=3&uci=a!3&btvi=2&fsb=1&dtd=M

Heç bir sürətli düzəliş qaçılmaz görünmür. Şəhərin 97 saylı Yerli Qanunu bir çox binaların karbon neytral olmasını tələb edir ki, bu da qalıq yanacaqları əhəmiyyətli dərəcədə aradan qaldıracaq – lakin 2050-ci ilə qədər deyil – və elektrik nəqliyyat vasitələri hələ də üfüqdə yalnız nöqtələrdir. İyun ayında Nyu-York qubernatoru Kathy Hochul Manhettendə tıxac qiymətləri tətbiq etməklə nəqliyyat vasitələrinin hərəkətini azaltmaq üçün onilliklər ərzində hazırlanmış planı qəfil ləğv etdi. Onun dirçəliş perspektivləri qeyri-müəyyəndir.

Bu arada, Şəhər Şurası 2023-cü ildə ağac örtüyünün örtülməsinin indiki 22%-dən 2035-ci ilə qədər ən azı 30%-ə qədər artırılmasını tələb edən qətnamə qəbul etdi . Bunun üçün 250.000 yeni ağac lazımdır. The Nature Conservancy tərəfindən 2022-ci ildə aparılan bir araşdırma , örtük örtüyünün binalar və yollar kimi mövcud landşaftlara təsir etmədən əslində 42%-ə qədər artırıla biləcəyini göstərdi.

Parklar departamenti məsələdən xəbərdardır. Bəzi tədqiqatçıları tərəfindən 2020-ci ildə aparılan bir araşdırma, şəhər ağaclarının izopren də daxil olmaqla hər il 800 tondan çox uçucu birləşmələr buraxdığı qənaətinə gəldi.

Şəhərin təbii sərvətlərini necə idarə etməli olduğuna dair praktiki araşdırmalara nəzarət edən Parklar Departamentinin baş elmi işçisi Novem Auyeong, “Biz bunun böyük bir işini görmədik” dedi. Yeni tədqiqatın müəllifləri kimi, o, ağaclara düşmən kimi baxılmamalı olduğunu söylədi. “Maşın mərkəzli həyat tərzimizi yenidən nəzərdən keçirsək, istədiyimiz ağacları əkə bilərik” dedi.

Hər halda, şöbə artıq əkdiyi palıdların nisbətini daha müxtəlif qarışığın lehinə azaldıb – lakin izopren məsələsinə görə deyil. 20-ci əsrdə şəhərin Amerika qarağaclarının, son bir neçə ildə isə ekzotik zərərvericilərə görə kül ağaclarının kütləvi şəkildə məhv olması baş verdi.

“Biz dərsimizi aldıq. Biz şaxələndirməyə çalışırıq ki, bir zərərverici ortaya çıxsa, başqa ağaclarımız olsun” dedi Auyeong.

Şöbə bölgəyə məxsus ağaclara, o cümlədən bir çox şərq meşələrində üstünlük təşkil edən yerli palıdlara diqqət yetirir. Onun məlumatına görə, 2018-ci ildən 2023-cü ilə qədər şəhərin meşəlik ərazilərində əkilmiş 55 533 ağacdan palıdların faizi 20%-ə enib. Küçələrdə 57335 ağac əkilib; Onların 17%-i palıd ağacları olub. Bu iyunda başa çatan maliyyə ilində növ tərkibi hələ mövcud olmasa da, daha 18.000 əkilmişdir.

Auyeong, “Biz heç bir böyük köhnə palıd ağacını kəsməyə getməyəcəyik” dedi və şöbə yenilərinin əkilməsini tamamilə dayandırmayacaq. “Bunu etsəniz nə itirəcəyinizi düşünməlisiniz.”

Palıd ağacları əsas növlərdir, o, yerli həşəratlar, quşlar və məməlilər üçün qida və yaşayış yeri təmin etdiyini qeyd etdi. Onlar əla kölgə təmin edir, nisbətən kiçik yerlərdə böyüyə bilir və lalə ağacları kimi digər arzu olunan kölgə növlərindən fərqli olaraq, şəhərin hava çirkliliyi, ozon və başqa şeylərdən nisbətən narahat olmur.

Əsas odur ki, xüsusilə şimal qırmızı palıdları digər ağaclar bağlandıqda yüksək temperaturda fəaliyyət göstərə bilər. 2008-ci ildə aparılan bir araşdırmaya görə, bir nöqtəyə qədər, iqlim daha da istiləşdikcə onlar daha da yaxşı böyüyə bilər .

“Palıdlar sərt ağaclardır . Onlar iqlim dəyişikliyindən sağ çıxa bilərlər” dedi Commane. “Onların ətrafında olması üçün hələ də gözəl səbəblər var.”

Daha çox məlumat: Dandan Wei et al, New York City-də Summertime Biogenic Isoprene Emissions of High-Resolution Modeling of Summertime, Environmental Science & Technology (2024). DOI: 10.1021/acs.est.4c00495

Jurnal məlumatı: Environmental Science & Technology 

Kolumbiya İqlim Məktəbi tərəfindən təmin edilmişdir