Louise Lerner, Çikaqo Universiteti

Gaby Clark tərəfindən redaktə edilmiş , Robert Eqan tərəfindən nəzərdən keçirilmişdir

 Redaktorların qeydləriYeni bir araşdırma göstərir ki, bir çox “mini-Neptun” – bəlkə də qalaktikada ən çox yayılmış planetlər – ağır atmosferlərindən o qədər böyük təzyiq altındadırlar ki, səthi bərk sıxılmış vəziyyətdədir. Kredit: NASA/JPL-Caltech/R. Zərər (IPAC)

Teleskoplar gücləndikcə, məlum oldu ki, bizim günəş sistemimiz şəhərdəki yeganə oyun deyil: Qalaktikada milyonlarla başqa planet var. Amma biz hələ də onların əslində nəyə bənzədiyinə dair ipuçlarını ələ salırıq.

Bulmacalardan biri kainatda ən çox yayılmış növlərdən biri kimi görünən bir növ planetdir. Günəş sistemimizdə Neptundan bir az daha kiçik olduqları üçün “mini-Neptunlar” kimi tanınan bu planetlər, əsasən hidrogen, helium və bəlkə də sudan ibarət qalın atmosferi olan qaya və metal qarışığından ibarətdir. Qəribədir ki, başqa yerlərdə bolluğuna baxmayaraq, bizim günəş sistemimizdə onların analoqu yoxdur, bu da əhalini bir müəmma halına gətirir.

Lakin Çikaqo Universiteti ilə birlikdə professor Eliza Kemptonun rəhbərlik etdiyi 5 noyabrda nəşr olunan yeni araşdırma bu uzaq dünyalarla bağlı ən yaxşı mənzərəmizə yeni bir qırış əlavə edir. Araşdırma The Astrophysical Journal Letters jurnalında dərc olunub .

Əvvəllər bu planetlərin ümumiyyətlə planet boyu ərimiş maqma okeanları ilə örtüldüyü düşünülsə də, Kempton onların bir çoxunun səthinin həqiqətən bərk ola biləcəyini tapdı.

Bu planetlər hələ də bir insanın üzərində dayanması çox əyləncəli olmazdı: Qayalıq səth yalnız möhkəmdir, çünki qalın atmosferin ağırlığından böyük təzyiq altındadır .

“Bu, həqiqətən də bu planetlər haqqında paradiqmanı alt-üst edir, bu maraqlıdır, çünki kainatda onlardan çoxu var” dedi Kempton. “Bunun altında, sözün əsl mənasında, biz bu obyektlərin nə olduğunu anlamağa çalışırıq, çünki onlar bizim günəş sistemimizdə yoxdur.”

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1762430731&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-11-mini-neptunes-thought-lava-worlds.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&aieuf=1&aicrs=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTQxLjAuNzM5MC4xMjMiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjE0MS4wLjczOTAuMTIzIl0sWyJOb3Q_QV9CcmFuZCIsIjguMC4wLjAiXSxbIkNocm9taXVtIiwiMTQxLjAuNzM5MC4xMjMiXV0sMF0.&abgtt=6&dt=1762430730945&bpp=1&bdt=189&idt=18&shv=r20251104&mjsv=m202511030101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1762430521%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1762430521%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3D1241933dda87baba%3AT%3D1750839581%3ART%3D1762430521%3AS%3DAA-AfjZwPuiSAour3k16ZA1JtXua&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=3882975126928&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2076&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31095536%2C31095560%2C31095608%2C95376120&oid=2&pvsid=2674868390564192&tmod=481458148&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&plas=164x742_l%7C164x742_r&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=98

Kütlə və maqma

Though we know planets outside our solar system—known as exoplanets—exist, they are so far away that even our most powerful telescopes can only pick up indirect signals, such as the dip in light when a planet crosses in front of its star.

However, scientists have come up with creative ways to interpret the data we do have. For example, they can get a sense of the molecules in planets’ atmospheres by analyzing the light filtering through, and measure planets’ gravitational effects on their host stars to find their masses.

Finding so many mini-Neptunes surprised scientists who saw them around nearby stars, given their total absence from our own neighborhood.

Due to the high temperatures and heavy atmospheres, it was thought these planets likely have global seas of molten magma on their surfaces, like Earth briefly did. UChicago Assoc. Prof. Edwin Kite previously predicted these magma oceans may even begin to “eat” their own skies, limiting how large the planet can grow.

But digging deeper into the data, a team of researchers including Kempton; then-undergraduate student Bodie Breza, the first author on the paper; and postdoctoral researcher Matthew Nixon (now a 51 Pegasi b postdoctoral fellow at Arizona State University) realized the story might be more complicated.

The group first realized the potential twist when analyzing a planet called GJ 1214 b, which circles a faraway star in the constellation Ophiuchus. Recent data from the James Webb Space Telescope suggests this planet’s atmosphere may contain larger molecules than simple hydrogen and helium, which implies the atmosphere would be heavier than previously thought—much, much larger than Earth’s thin shell.

That blanket of heavy atmosphere would create extremely high-temperature, high-pressure conditions. In fact, the pressure would be so high that the data suggests the rock would transition from molten magma to solid rock again—much like carbon condenses into diamond deep beneath Earth’s surface.

Surprised, the team wondered what this meant for other planets. By creating a series of simulated planets with different conditions, they found that a substantial portion of these mini-Neptunes that were previously assumed to be lava worlds may, in fact, have solid surfaces.

“It’s an either-or,” said Kempton. “You can have this the-floor-is-lava scenario, or a solid surface, and you’re going to have to take into account a number of other factors about a planet’s atmosphere to try to figure out which regime it falls under.”

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .

Hekayənin yenidən nəzərdən keçirilməsi

Bu mini-Neptun planetləri, saylarının çoxluğuna və planetlərin necə əmələ gəldiyinə dair nə demək olduğuna görə elm adamlarının xüsusi marağına səbəb olur.

“Hər hansı ekzoplanet tapmamışdan əvvəl bizim günəş sistemimizin necə formalaşdığına əsaslanaraq günəş sistemlərinin necə əmələ gəldiyi haqqında gözəl səliqəli hekayəmiz var idi. Bunun digər günəş sistemlərinə də aid olacağını düşündük”, – Nikson izah etdi. “Bu məntiqə əməl etməklə, digər günəş sistemləri bizimkinə bənzəməlidir. Amma onlar deyil.”

Buna görə də elm adamları mini-Neptunların necə əmələ gəldiyini və onların indi nəyə bənzədiyini anlamaq istəyirlər ki, ümumilikdə planetlərin necə əmələ gəldiyinə dair daha dolğun təsəvvür yaransın. Bu, başqa şeylərlə yanaşı, yaşayış üçün əlverişli planetlərin axtarışına da rəhbərlik edə bilər.

“Biz niyə buradayıq – Yer necə yaranıb?” Nikson dedi. “Bu, həm digər planetləri, həm də öz planetlərimizi başa düşməyimiz üçün həqiqətən əsas parçadır.”

Daha çox məlumat: Bodie Breza və başqaları, Bütün Sub-Neptun Ekzoplanetlərində Maqma Okeanları Yoxdur, Astrofizika Jurnalının məktubları (2025). DOI: 10.3847/2041-8213/ae0c07

Jurnal məlumatı: Astrophysical Journal Letters 

Çikaqo Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir