İsveçrə 2050-ci ildən gec olmayaraq öz xalis karbon emissiyalarını sıfıra endirməyi planlaşdırır. Buna nail olmaq üçün o, istixana qazı emissiyalarını kəskin şəkildə azaltmalıdır. İqlim strategiyasında İsveçrə hökuməti etiraf edir ki, bu tullantıların bəzilərinin, xüsusən də kənd təsərrüfatı və sənayedə qarşısını almaq çətindir və ya qeyri-mümkündür.

Buna görə də İsveçrənin iqlim siyasəti 5 milyon metrik ton CO _2- nin havadan aktiv şəkildə çıxarılmasını və onun daimi olaraq yerin altında saxlanmasını nəzərdə tutur. Müqayisə üçün qeyd edək ki, İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Panel (IPCC) hesab edir ki, 2050-ci ildən etibarən hər il atmosferdən 13 milyard metrik tona qədər CO ₂ atılmalıdır.

Birbaşa hava tutma (DAC) texnologiyalarının xərclərini azaltmaq yolları tapılmadıqca bu hədəflərə nail olmaq çətin olacaq. _{ETH spin-off Climeworks İslandiyada hal-hazırda ildə 4000 metrik ton CO 2} tutan zavodu idarə edir , hər metrik tonu 1000 ilə 1300 dollar arasında qiymətə. Bəs yerləşdirmə artdıqca bu xərclər nə qədər tez aşağı düşə bilər?

ETH tədqiqatçıları müxtəlif DAC texnologiyalarının gələcək xərclərinin daha dəqiq qiymətləndirilməsini təmin edən yeni metod hazırlayıblar. Texnologiyalar genişləndikcə, birbaşa havanın tutulması əhəmiyyətli dərəcədə ucuzlaşacaq – baxmayaraq ki, bəzi maraqlı tərəflərin hazırda gözlədiyi qədər ucuz deyil. Tədqiqatçılar tez-tez istinad edilən 100-300 ABŞ dolları deyil, xərclərin 230-540 dollar arasında olacağını düşünürlər.

“Yalnız DAC texnologiyaları mövcud olduğu üçün bu, əlbəttə ki, karbon emissiyalarını azaltmaq üçün səylərimizi rahatlaşdıra biləcəyimizi ifadə etmir. Bununla belə, DAC zavodlarının genişləndirilməsi ilə bağlı irəliləmək hələ də vacibdir, çünki emissiyalar üçün bu texnologiyalara ehtiyacımız olacaq. qarşısını almaq çətin və ya qeyri-mümkündür”, Bjarne Steffen, İqlim Maliyyəsi və Siyasəti üzrə ETH Professoru deyir. O, yeni metodu öz tədqiqat qrupunun doktorantı Katrin Sievert və ETH professoru Tobias Şmidtlə birlikdə hazırlayıb.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=135&slotname=2793866484&adk=675901022&adf=1873531024&pi=t.ma~as.2793866484&w=540&fwrn=4&lmt=1709630597&rafmt=11&format=540×135&url=https%3A%2F%2Ftechxplore.com%2Fnews%2F2024-03-air-carbon-capture-higher.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTUuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTIyLjAuNjI2MS45NSIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJDaHJvbWl1bSIsIjEyMi4wLjYyNjEuOTUiXSxbIk5vdChBOkJyYW5kIiwiMjQuMC4wLjAiXSxbIkdvb2dsZSBDaHJvbWUiLCIxMjIuMC42MjYxLjk1Il1dLDBd&dt=1709623054325&bpp=1&bdt=301&idt=110&shv=r20240228&mjsv=m202402270101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Dd8c6cdc5123375cd%3AT%3D1709623025%3ART%3D1709630519%3AS%3DALNI_MY2ynj5TDpMXqOZBx7W90OihbbXuw&gpic=UID%3D00000d6971a748b6%3AT%3D1709623025%3ART%3D1709630519%3AS%3DALNI_MaTILJ6PYHOKRZlSvHcKJ4LkDsnLQ&eo_id_str=ID%3D34d5e14efb6a7c5d%3AT%3D1709623025%3ART%3D1709630519%3AS%3DAA-Afjbw5XrDrmZOIEp3UV8fgvCO&prev_fmts=0x0%2C1519x695&nras=2&correlator=209939214193&frm=20&pv=1&ga_vid=1833901760.1709623018&ga_sid=1709623054&ga_hid=855862438&ga_fc=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=1756&biw=1519&bih=695&scr_x=0&scr_y=0&eid=44759876%2C44759927%2C44759837%2C42531705%2C95325753%2C31081511%2C95323760%2C95324160%2C31078663%2C31078665%2C31078668%2C31078670&oid=2&pvsid=1105191838920606&tmod=971840517&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Ftechxplore.com%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C695&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=0&td=1&psd=W251bGwsbnVsbCwibGFiZWxfb25seV8xIiwxXQ..&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=M

Üç texnologiya və onların xərcləri

ETH tədqiqatçıları öz metodlarını üç birbaşa hava tutma texnologiyasına tətbiq etdilər. Məqsəd hər bir texnologiyanın dəyərinin zamanla necə inkişaf edəcəyini müqayisə etmək idi. _{Onların tapıntıları göstərir ki, İsveçrə şirkəti Climeworks tərəfindən hazırlanmış və böyük səth sahəsi olan bərk filtrin CO 2} hissəciklərini tutduğu prosesin 2050-ci ilə qədər hər metrik ton üçün 280 ilə 580 ABŞ dolları arasında qiyməti ola bilər.

Digər iki DAC texnologiyasının təxmini xərcləri oxşar diapazona düşür. Tədqiqatçılar kalium hidroksidinin sulu məhlulundan istifadə edərək atmosferdən CO _2- nin tutulması üçün metrik ton üçün 230 ilə 540 dollar arasında qiymət hesablayıblar , bu proses, məsələn, Kanadanın Carbon Engineering şirkəti tərəfindən kommersiyalaşdırılıb. Əhəng daşından əldə edilən kalsium oksiddən istifadə edərək karbon tutmağın dəyəri 230 ilə 835 dollar arasında qiymətləndirilir. Bu sonuncu üsul ABŞ-ın Heirloom Carbon Technologies şirkəti tərəfindən təklif edilir.

Komponentlərə diqqət yetirin

Yeni texnologiyaların dəyərinin zamanla necə dəyişəcəyini təxmin etmək çox az empirik məlumatın mövcud olduğu vəziyyətlərdə xüsusilə çətindir. Bu real dünya məlumatlarının olmaması DAC texnologiyaları üçün problem yaradır: Onlar gələcəkdə onların dəyərinin necə dəyişəcəyi ilə bağlı proqnozlar verməyə imkan vermək üçün kifayət qədər uzun müddət istifadə edilməmişdir.

Bu dilemmanı həll etmək üçün ETH tədqiqatçıları müxtəlif DAC sistemlərinin fərdi komponentlərinə diqqət yetirdilər və onların qiymətini bir-bir təxmin etdilər. Daha sonra onlar 30 sənaye mütəxəssisindən hər bir texnoloji komponentin dizayn mürəkkəbliyini qiymətləndirməyi və standartlaşdırmanın nə qədər asan olacağını müəyyən etməyi xahiş etdilər.

Tədqiqatçılar öz işlərini müəyyən fərziyyələr üzərində qurdular: Yəni, kütləvi istehsal oluna bilən daha az mürəkkəb komponentlərin qiyməti daha kəskin azalacaq, hər bir fərdi sistemə uyğunlaşdırılmalı olan mürəkkəb hissələrin qiyməti isə yalnız yavaş düşəcək. DAC sistemlərinə həmçinin kompressorlar kimi yetkin komponentlər daxildir ki, onları daha da ucuzlaşdırmaq mümkün deyil. Tədqiqatçılar hər bir fərdi hissənin qiymətini təxmin etdikdən sonra bütün komponentlərin inteqrasiyası xərclərini, enerji və əməliyyat xərclərini əlavə etdilər.

Hesablamalarındakı əhəmiyyətli qeyri-müəyyənliklərə baxmayaraq, tədqiqatçıların mesajı aydın idi: “Hazırda mövcud texnologiyalardan hansının üstünlük təşkil edəcəyini proqnozlaşdırmaq mümkün deyil. Buna görə də bütün variantları izləməyə davam etməyimiz çox vacibdir”, – Katrin Sievert deyir. Bu yaxınlarda Joule jurnalında nəşr olunan tədqiqatın aparıcı müəllifi .

Daha çox məlumat: Katrin Sievert et al, Birbaşa havanın tutulmasının gələcək xərclərini layihələndirmək üçün texnologiya xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, Joule (2024). DOI: 10.1016/j.joule.2024.02.005

Jurnal məlumatı: Joule ETH Zurich tərəfindən təmin edilmişdir