1995-ci ildə İnstitutun Palomar Rəsədxanasında Caltech tədqiqatçıları tərəfindən kəşf edildikdən sonra məlum olan ilk qəhvəyi cırtdan Gliese 229B haqqında yüzlərlə məqalə yazılıb. Lakin bu kürə ilə bağlı aktual bir sirr hələ də qalmaqdadır: O, kütləsi üçün çox tutqundur.

Qəhvəyi cırtdanlar ulduzlardan daha yüngül və Yupiter kimi qaz nəhənglərindən daha ağırdır. Astronomlar Gliese 229B-nin kütləsini Yupiterdən təxminən 70 dəfə böyük ölçüdə ölçsələr də, bu yüksəklikdəki bir obyekt teleskopların müşahidə etdiyindən daha parlaq olmalıdır.

İndi, Caltech-in rəhbərlik etdiyi beynəlxalq astronomlar qrupu nəhayət ki, bu sirri həll etdi: Qəhvəyi cırtdan əslində Yupiterin kütləsindən təxminən 38 və 34 dəfə çəkisi olan və hər 12 gündə bir-birinin ətrafında gəzən bir cüt qəhvəyi cırtdandır. . Cütlüyün müşahidə olunan parlaqlıq səviyyələri bu kütlə diapazonunda iki kiçik, tünd qəhvəyi cırtdan üçün gözlənilən səviyyəyə uyğun gəlir.

David Morrisroe Astronomiya Professoru Dimitri Mawet ilə işləyən aspirant Cerri V. Xuan deyir: “Gliese 229B poster-uşaq qəhvəyi cırtdan hesab olunurdu”. “Və indi biz obyektin təbiəti ilə bağlı hər zaman yanıldığımızı bilirik. Bu, bir deyil, ikidir. Sadəcə, indiyə qədər ayrılıqları bu qədər yaxından araşdıra bilmirdik.”

Xuan Nature jurnalında “Soyuq qəhvəyi cırtdan Gliese 229B yaxın binardır” başlıqlı araşdırmanın əsas müəllifidir .

The Astrophysical Journal Letters jurnalında Caltech aspirantı Sem Uaytbuk və Baltimordakı Kosmik Teleskop Elm İnstitutunun köməkçi astronomu Tim Brandt tərəfindən aparılan ayrıca müstəqil araşdırma da Gliese 229B-nin bir cüt qəhvəyi cırtdan olduğu qənaətinə gəlib.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=135&slotname=8188791252&adk=2329133447&adf=1857921027&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1729103482&rafmt=11&format=540×135&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2024-10-twins-mystery-famed-brown-dwarf.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTUuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTI5LjAuNjY2OC4xMDEiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEyOS4wLjY2NjguMTAxIl0sWyJOb3Q9QT9CcmFuZCIsIjguMC4wLjAiXSxbIkNocm9taXVtIiwiMTI5LjAuNjY2OC4xMDEiXV0sMF0.&dt=1729103239227&bpp=1&bdt=937&idt=59&shv=r20241014&mjsv=m202410150101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3D534c8786bf75d2ee%3AT%3D1729101614%3ART%3D1729103307%3AS%3DALNI_MbTHKZxl7gLOzTILa8TX13EitEOIw&gpic=UID%3D00000f0bc87df992%3AT%3D1729101614%3ART%3D1729103307%3AS%3DALNI_MaecMbMcxPwV-J3CvP8YQRtr_yFWw&eo_id_str=ID%3D225932ab59df61d0%3AT%3D1729101614%3ART%3D1729103307%3AS%3DAA-AfjYAtaJRoyFre-9Jvpoxw817&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=7204610761852&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=1952&biw=1519&bih=730&scr_x=0&scr_y=0&eid=44759875%2C44759926%2C44759837%2C31087986%2C44795921%2C95333409%2C95344188%2C31088101&oid=2&pvsid=4453731917604591&tmod=520045854&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fsort%2Fdate%2Fall%2Fpage5.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C730&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=0&td=1&tdf=0&psd=W251bGwsW251bGwsbnVsbCxudWxsLCJkZXByZWNhdGVkX2thbm9uIl0sbnVsbCwxXQ..&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=M

Bu kəşf qəhvəyi cırtdan ikililərinin necə sıx birləşdiyinə dair yeni suallara gətirib çıxarır və oxşar qəhvəyi cırtdan binarların və ya hətta ekzoplanet ikililərinin tapılmasını gözlədiyini göstərir. (Bir ekzoplanet günəşimizdən başqa bir ulduzun ətrafında fırlanan planetdir.)

“Gliese 229B-nin ikili olması ilə bağlı bu kəşf təkcə onun kütləsi və parlaqlığı arasında müşahidə olunan son gərginliyi aradan qaldırmır, həm də ulduzlar və nəhəng planetlər arasındakı xətti keçən qəhvəyi cırtdanlar haqqında anlayışımızı əhəmiyyətli dərəcədə dərinləşdirir” dedi. NASA üçün Caltech tərəfindən idarə olunan JPL-də alim.

Gliese 229B 1995-ci ildə Caltech-in məzunu olan Rebecca Oppenheimerin daxil olduğu bir Caltech komandası tərəfindən kəşf edilmişdir; Şri Kulkarni, Astronomiya və Planet Elmləri üzrə Corc Ellery Hale professoru; Keith Matthews, Caltech-də alət mütəxəssisi; və digər həmkarları.

Astronomlar Palomar Rəsədxanasından istifadə edərək Gliese 229B-nin atmosferində metan olduğunu aşkar etdilər – bu, Yupiter kimi qaz nəhənglərinə xas olan, ulduzlara aid olmayan bir fenomendir. Bu tapıntı, təxminən 30 il əvvəl nəzəriyyə edilən, qəhvəyi cırtdanlar – planetlər və ulduzlar arasında itkin halqa adlanan sərin ulduza bənzər cisimlər sinfinin ilk təsdiqlənmiş təsbitini qeyd etdi.

Yeni tədqiqatın həmmüəllifi və Amerika Təbiət Tarixi Muzeyində astrofizik olan Oppenheimer deyir: “Bir ulduzdan daha kiçik olan ilk obyektin başqa bir günəşin ətrafında fırlandığını görmək həyəcan verici idi”. “Bu, o zamanlar kimi qəribə şeylər axtaran insanların kottec sənayesinə başladı, lakin onilliklər ərzində bu, bir müəmma olaraq qaldı.”

Həqiqətən, kəşfindən təxminən 30 il sonra və yüzlərlə müşahidədən sonra Gliese 229B gözlənilməz tutqunluğu ilə hələ də astronomları çaşdırırdı. Alimlər Gliese 229B-nin əkiz ola biləcəyindən şübhələnirdilər, lakin “30 il ərzində astronomların diqqətindən yayınmaq üçün iki qəhvəyi cırtdan bir-birinə çox yaxın olmalıdır” deyir Xuan.

Gliese 229B-ni iki obyektə ayırmaq üçün komanda hər ikisi Avropa Cənub Rəsədxanasının Çilidəki Çox Böyük Teleskopunda əsaslanan iki fərqli alətdən istifadə etdi. Onlar dörd müxtəlif teleskopdan gələn işığı birləşdirən interferometr olan GRAVITY alətindən bədəni məkan olaraq iki yerə ayırmaq üçün istifadə etdilər və iki obyektdən fərqli spektral imzaları aşkar etmək üçün CRIRES+ (CRyogenic yüksək ayırdetmə infraQırmızı Echelle Spectrograph) alətindən istifadə etdilər.

Sonuncu üsul, qəhvəyi cırtdanların atmosferindəki molekulların hərəkətini (və ya doppler sürüşməsini) ölçməyi əhatə edirdi ki, bu da bir cismin Yerdə bizə tərəf, digərinin isə uzaqlaşdığını göstərirdi – və cüt bir-birinin orbitində fırlandıqca əksinə.

“Təxminən 30 il sonra yeni bir inkişaf olduğunu görmək çox xoşdur” dedi hazırkı qəzetdə müəllif olmayan Kulkarni. “İndi bu ikili sistem yenidən çaşdırır.”

Beş ay ərzində aparılmış bu müşahidələr göstərdi ki, indi Gliese 229Ba və Gliese 229Bb adlanan qəhvəyi cırtdan cütlüyü, Yerlə Ay arasındakı məsafədən cəmi 16 dəfə böyük bir məsafə ilə hər 12 gündən bir bir-birinin ətrafında dövr edir. Cütlük birlikdə hər 250 ildən bir M-cırtdan ulduzun (Günəşimizdən daha kiçik, qırmızı ulduz) ətrafında dövr edir.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=135&slotname=8188791252&adk=2329133447&adf=2996406042&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1729103543&rafmt=11&format=540×135&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2024-10-twins-mystery-famed-brown-dwarf.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTUuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTI5LjAuNjY2OC4xMDEiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEyOS4wLjY2NjguMTAxIl0sWyJOb3Q9QT9CcmFuZCIsIjguMC4wLjAiXSxbIkNocm9taXVtIiwiMTI5LjAuNjY2OC4xMDEiXV0sMF0.&dt=1729103239228&bpp=2&bdt=939&idt=63&shv=r20241014&mjsv=m202410150101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3D534c8786bf75d2ee%3AT%3D1729101614%3ART%3D1729103307%3AS%3DALNI_MbTHKZxl7gLOzTILa8TX13EitEOIw&gpic=UID%3D00000f0bc87df992%3AT%3D1729101614%3ART%3D1729103307%3AS%3DALNI_MaecMbMcxPwV-J3CvP8YQRtr_yFWw&eo_id_str=ID%3D225932ab59df61d0%3AT%3D1729101614%3ART%3D1729103307%3AS%3DAA-AfjYAtaJRoyFre-9Jvpoxw817&prev_fmts=0x0%2C540x135%2C646x83&nras=2&correlator=7204610761852&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=3770&biw=1519&bih=730&scr_x=0&scr_y=853&eid=44759875%2C44759926%2C44759837%2C31087986%2C44795921%2C95333409%2C95344188%2C31088101&oid=2&psts=AOrYGsmtpb5FV17RzCO-r-ArGLId2NPvEyysAJyxlOqbDEONPmoHeNN6AAplQLLxgZGE4Bka3V0ymT2C3ZfUbGPKXmFOtUWTdm6sVruENCpAAmdxZbbs5Q&pvsid=4453731917604591&tmod=520045854&uas=3&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fsort%2Fdate%2Fall%2Fpage5.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C1536%2C816%2C1536%2C730&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=0&psd=W251bGwsW251bGwsbnVsbCxudWxsLCJkZXByZWNhdGVkX2thbm9uIl0sbnVsbCwxXQ..&nt=1&ifi=3&uci=a!3&btvi=3&fsb=1&dtd=M

Oppenheimer deyir: “Bir-birinin ətrafında fırlanan bu iki dünya əslində radius baxımından Yupiterdən daha kiçikdir. Əgər bizim günəş sistemimizdə belə bir şey olsaydı, onlar gecə səmamızda olduqca qəribə görünərdilər”. “Bu, onilliklər ərzində ulduzaltı astrofizikada ən maraqlı və heyranedici kəşfdir.”

Bu fırlanan kosmik kürələrin necə meydana gəldiyi hələ də sirr olaraq qalır. Bəzi nəzəriyyələr deyirlər ki, qəhvəyi cırtdan cütləri formalaşan ulduzu əhatə edən materialın fırlanan disklərində əmələ gələ bilər. Disk qəhvəyi cırtdanların iki toxumuna parçalanacaq və daha sonra yaxın bir qarşılaşmadan sonra cazibə qüvvəsi ilə bağlanacaqdı. Bu eyni formalaşma mexanizmlərinin digər ulduzların ətrafında cüt planetlər meydana gətirmək üçün işlək olub-olmadığını görmək hələ də davam edir.

Gələcəkdə komanda Havaydakı WM Keck Rəsədxanasında Mawetin rəhbərlik etdiyi komanda tərəfindən hazırlanmış Keck Planet Imager və Characterizer (KPIC) kimi alətlərlə daha da yaxından orbitə çıxan qəhvəyi cırtdan binarları axtarmaq istəyir. , həmçinin Keck Rəsədxanasının Mawetin başçılıq etdiyi qrup tərəfindən Caltech və digər laboratoriyalarda tikilməkdə olan Exoplanet Characterization (HISPEC) üçün qarşıdan gələn Yüksək ayırdetmə qabiliyyətinə malik İnfraqırmızı Spektroqrafı.

Xuan deyir: “İlk məlum qəhvəyi cırtdan yoldaşının ikili olması, daha çox tapmaq üçün davamlı səylər göstərir.

Ətraflı məlumat: Cerri Xuan, Sərin qəhvəyi cırtdan Gliese 229 B yaxın binardır, Təbiət (2024). DOI: 10.1038/s41586-024-08064-x . www.nature.com/articles/s41586-024-08064-x

Jurnal məlumatı: Təbiət , Astrofizika Jurnal məktubları  

Kaliforniya Texnologiya İnstitutu tərəfindən təmin edilmişdir