Təxminən 66 milyon il əvvəl asteroid planetə çırpıldı və bütün quş olmayan dinozavrları və bütün dəniz növlərinin təxminən 70%-ni məhv etdi.

Ancaq bu gün Nature Communications -da dərc olunan araşdırmaya görə , Meksika körfəzində qoyub getdiyi krater, okeanın üstündəki okeanı ən azı 700.000 il zənginləşdirən hərfi mənada həyat yuvası idi.

Alimlər kəşf ediblər ki, asteroidin vurması nəticəsində yaranan hidrotermal sistem krater mühitində qida maddələri yaradaraq dövran edərək dəniz həyatının təsir yerində çiçəklənməsinə kömək edə bilər.

Yaponiyanın Kyushu Universitetinin dosenti, tədqiqatın aparıcı müəllifi Honami Sato “Asteroidin zərbəsindən sonra Meksika körfəzi qlobal okeandan tamamilə fərqli ekoloji bərpa prosesini qeyd edir, çünki davamlı hidrotermal fəaliyyət unikal dəniz mühiti yaradıb”.

Ostinin Cekson Yer Elmləri Məktəbinin Texas Universitetinin tədqiqatçı professoru Şon Qulik tədqiqatın həmmüəllifidir. 2016-cı ildə o, kraterdən əsas nümunələri çıxaran Chicxulub adlanan təsir sahəsinə elmi qazma ekspedisiyasına rəhbərlik edib .

Tədqiqat beynəlxalq tədqiqatçılar qrupu tərəfindən əldə edilən 829 metrlik nüvə üzərində aparılan araşdırmalardan əldə edilən ən son kəşfdir.

Əvvəlki araşdırmalar artıq bir neçə il ərzində həyatın kraterin yerinə qayıtdığını müəyyən edib. Yeni araşdırma asteroidin təsirindən yaranan hidrotermal sistemin və onun dəniz dibinin altında basdırılmış ərimə təbəqəsinin, ehtimal ki, yüz minlərlə il ərzində onun bərpasında və saxlanmasında rol oynadığına dair sübutlar təqdim edir.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=4054963813&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1744188636&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-04-life-recovered-rapidly-site-dino.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM1LjAuNzA0OS40MiIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJHb29nbGUgQ2hyb21lIiwiMTM1LjAuNzA0OS40MiJdLFsiTm90LUEuQnJhbmQiLCI4LjAuMC4wIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzNS4wLjcwNDkuNDIiXV0sMF0.&dt=1744188635897&bpp=1&bdt=70&idt=147&shv=r20250408&mjsv=m202504070101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1744188582%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1744188582%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1744188582%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=1051035917662&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=4&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=1900&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=95355973%2C95355975%2C31091544%2C31091604%2C95331832%2C31091585%2C31090357%2C95357454&oid=2&pvsid=4207840961508957&tmod=274348092&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=151

“Biz getdikcə təsir nəticəsində yaranan hidrotermal sistemlərin həyat üçün əhəmiyyətini öyrənirik” dedi Qulik. “Bu sənəd, yüz minlərlə il ərzində okeanın üzərindəki təsir hadisəsinin potensialını göstərmək üçün irəliyə doğru bir addımdır.”

Tədqiqat osmium adlı kimyəvi elementə əsaslanır . Osmiumun müəyyən nisbəti asteroid materialları ilə əlaqələndirilir. Tədqiqatçılar , zərbə kraterinin kilometrlərlə altında basdırılmış asteroiddən osmiumun sualtı hidrotermal aktivliyə görə Meksika körfəzində davamlı olaraq buraxıldığına dair sübutlar tapdılar.

Başqa sözlə, isti su dəniz dibinin altından və səthə doğru hərəkət etdikcə, asteroidin izləri də belə idi. Hidrotermal maye zamanla soyuduqca asteroid izləri sudan çıxdı və çöküntüyə çevrildi. Tədqiqatçılar nüvə nümunələrində səthə çıxarılan çöküntünü təhlil edərək, hidrotermal sistemin miqyasını və osmium zənginləşdirməsinin nə qədər davam etdiyini müəyyən etmək üçün istifadə ediblər.

Tədqiqatçılar həmçinin tapdılar ki, hidrotermal sistem asteroiddən osmium buraxmağı dayandırdıqca, krater yerində yaşayan dəniz canlılarının növləri dəyişdi. Onlar tapdılar ki, hidrotermal sistem bu osmiumu buraxarkən, ətraf mühitdə yaşayan plankton növü yüksək qidalı mühitlərlə əlaqəli idi. Osmium təsirdən əvvəlki səviyyəyə qayıtdıqda, plankton aşağı qidalı mühitlərlə əlaqələndirildi.

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .Abunə ol

Bu tapıntı onu göstərir ki, ekosistemin hidrotermal sistemdən olan qida maddələri okeanın üstə buraxılması ilə artıq təmin olunmur. Bununla belə, dəniz dibinin altında hidrotermal sistem bir çox milyonlarla il davam etdi; milyonlarla illik çöküntü ilə daha da dərinləşdi.

Belçikadakı Vrije Universiteit Brussel-in tədqiqat professoru həmmüəllif Steven Goderis, “Bu tədqiqat göstərir ki, zərbə krater hadisələri, ilk növbədə, dağıdıcı olsa da, bəzi hallarda əhəmiyyətli hidrotermal aktivliyə də səbəb ola bilər”. “Chicxulub vəziyyətində, bu proses dəniz ekosistemlərinin sürətli bərpasında mühüm rol oynadı.”

Dinozavrların ölümü ilə Chicxulub təsiri kütləvi yoxa çıxma ilə əlaqəsi ilə məşhurdur. Gulick, bu araşdırmanın əhəmiyyətli olduğunu, çünki bu təsirin həyat üçün katalizator ola biləcəyini göstərdiyini söylədi. UT Planet Sistemlərinin Yaşayış qabiliyyəti Mərkəzində Gulick, Günəş sisteminin başqa yerlərində böyük təsirlərin digər planetlərdə və ya aylarda həyatı təmin edə biləcək şərait yaratmağa kömək edib-etməməsi ilə bağlı araşdırmaya rəhbərlik edir.

Daha çox məlumat: Honami Sato və digərləri, Uzadılmış ¹⁸⁷ Os/ ¹⁸⁸ Os ekskursiyası, Meksika körfəzindəki Chicxulub təsirindən sonra hidrotermal təsir göstərir, Nature Communications (2025). DOI: 10.1038/s41467-025-58112-x

Jurnal məlumatı: Nature Communications 

Ostindəki Texas Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir