Çili And dağlarında altı vulkan üzərində aparılan araşdırmalara görə, əriyən buzlaqlar gələcəkdə daha çox partlayıcı və tez-tez vulkan püskürmələri üçün zəmin yarada bilər.

Çərşənbə axşamı, iyulun 8-də Praqada Qoldşmidt Konfransında təqdim olunacaq bir araşdırma göstərir ki, iqlim dəyişikliyi buzlaqların geri çəkilməsini sürətləndirdikcə, dünyada, xüsusən də Antarktidada yüzlərlə hərəkətsiz olan buzlaqaltı vulkanlar daha da aktivləşə bilər.

Geri çəkilən buzlaqlar və artan vulkanik aktivlik arasında əlaqə 1970-ci illərdən bəri İslandiyada məlumdur, lakin bu, kontinental vulkanik sistemlərdə fenomeni tədqiq edən ilk tədqiqatlardan biridir. Tapıntılar alimlərə buzlaqlarla örtülü bölgələrdə vulkanik aktivliyi daha yaxşı anlamağa və proqnozlaşdırmağa kömək edə bilər.

ABŞ-ın Viskonsin-Madison Universitetinin tədqiqatçıları Pataqoniya Buzunun irəliləməsinin və geri çəkilişinin keçmiş vulkanik davranışa necə təsir etdiyini araşdırmaq üçün Çilinin cənubundakı altı vulkanda, o cümlədən hazırda hərəkətsiz olan Moço-Çoşuenko vulkanında arqon tarixi və kristal analizindən istifadə ediblər. İş Lehigh Universiteti, Los Angeles Kaliforniya Universiteti və Dickinson Kollecinin tədqiqatçıları ilə əməkdaşlıq edir.

Əvvəlki püskürmələri dəqiq müəyyənləşdirməklə və püskürən süxurlardakı kristalları təhlil edərək, komanda buzlaq buzunun çəkisi və təzyiqinin yeraltı maqmanın xüsusiyyətlərini necə dəyişdiyini izləyib.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1751952894&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-07-glaciers-trigger-explosive-eruptions-globally.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJOb3QpQTtCcmFuZCIsIjguMC4wLjAiXSxbIkNocm9taXVtIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzOC4wLjcyMDQuOTciXV0sMF0.&dt=1751952893688&bpp=1&bdt=743&idt=50&shv=r20250702&mjsv=m202507020101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1751952816%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1751952816%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3D1241933dda87baba%3AT%3D1750839581%3ART%3D1751952816%3AS%3DAA-AfjZwPuiSAour3k16ZA1JtXua&prev_fmts=0x0%2C336x280&nras=1&correlator=931775717726&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=4&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=1880&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31093234%2C31093273%2C42532523%2C95353386%2C95362655%2C95365225%2C95365234%2C95365700%2C95359266%2C42533294%2C95365122%2C95365798&oid=2&pvsid=7216238411347427&tmod=1571380436&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=500

Onlar aşkar ediblər ki, son buz dövrünün zirvəsində (təxminən 26-18 min il əvvəl) qalın buz örtüyü püskürmələrin həcmini yatırıb və silisiumla zəngin maqmanın böyük bir anbarının səthdən 10-15 km aşağıda toplanmasına imkan verib.

Son buz dövrünün sonunda buz təbəqəsi sürətlə əridiyi üçün ani çəki itkisi qabığın rahatlamasına və maqmadakı qazların genişlənməsinə səbəb olub. Bu təzyiq artımı dərin su anbarından partlayıcı vulkan püskürmələrinə səbəb oldu və vulkanın əmələ gəlməsinə səbəb oldu.

Viskonsin-Madison Universitetindən Pablo Moreno-Yaeger tədqiqatı Qoldşmidt Konfransında təqdim edir. Onun sözlərinə görə, “Buzlaqlar altındakı vulkanların püskürmə həcmini boğmağa meyllidirlər. Lakin buzlaqlar iqlim dəyişikliyinə görə geri çəkildikcə, bizim tapıntılarımız bu vulkanların daha tez-tez və daha çox partlamağa davam etdiyini göstərir.

“Partlayıcılığın artması üçün əsas tələb ilkin olaraq maqma kamerası üzərində çox qalın buzlaq örtüyünün olmasıdır və tətik nöqtəsi bu buzlaqların geri çəkilməyə başlaması və təzyiqi buraxmasıdır – bu hal hazırda Antarktida kimi yerlərdə baş verir.

“Tədqiqatımız göstərir ki, bu fenomen vulkanikliyin artdığı İslandiya ilə məhdudlaşmır, eyni zamanda Antarktidada da baş verə bilər. Şimali Amerika, Yeni Zelandiya və Rusiyanın bəzi hissələri kimi digər kontinental bölgələr də indi daha yaxından elmi diqqət tələb edir.”

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .

Buzlaqların əriməsinə vulkanik reaksiya geoloji baxımdan demək olar ki, ani olsa da, maqma sistemindəki dəyişikliklər prosesi tədricən baş verir və əsrlər boyu baş verir, monitorinq və erkən xəbərdarlıq üçün müəyyən vaxt verir.

Tədqiqatçılar həmçinin qeyd edirlər ki, vulkanik aktivliyin artması qlobal iqlimə təsir göstərə bilər. Qısa müddətdə püskürmələr planeti müvəqqəti olaraq soyuda bilən aerozol (qazlardakı kiçik hissəciklər) buraxır. Bu, 1991-ci ildə Filippindəki Pinatubo vulkanının püskürməsindən sonra göründü və nəticədə qlobal temperatur təxminən 0,5°C azaldı. Ancaq bir neçə püskürmə ilə təsirlər tərsinə çevrilir.

“Zamanla çoxsaylı püskürmələrin məcmu təsiri istixana qazlarının yığılması səbəbindən uzunmüddətli qlobal istiləşməyə kömək edə bilər” dedi Moreno-Yaeger. “Bu, əriyən buzlaqların püskürmələrə səbəb olduğu müsbət rəy döngəsi yaradır və püskürmələr öz növbəsində daha da istiləşməyə və əriməyə kömək edə bilər.”

Ətraflı məlumat: Konfransın xülasəsi: Pataqoniya buz təbəqəsinin genişlənməsi və büzülməsi və onun Moço-Çoşuenko vulkanının altındakı maqma anbarına təsiri. zenodo.org/records/15021753

Goldschmidt Konfransı tərəfindən təmin edilmişdir