Los-Ancelesdəki Kaliforniya Universitetinin iki alimi yüzlərlə il əvvəl okean səyahətləri ilə uzaq yerlər arasında xəstəliyin yayılmasının təxmini sürətini hesablamaq üçün bir üsul hazırladılar.

Elizabeth Blackmore və James Lloyd-Smith, Proceedings of the National Academy of Sciences jurnalında dərc olunmuş araşdırmalarında xəstəliyin yayılmasına təsir edə biləcək amilləri topladılar və xəstəliyin yayılması haqqında daha çox məlumat əldə etmək üçün onları okeandan keçən gəmilərdəki ekipajlara və sərnişinlərə riyazi şəkildə tətbiq etdilər. okean səyahətinin ilk günlərində.

Əvvəlki araşdırmalar göstərdi ki, yoluxucu xəstəliklər yoluxucu müddət və ya virusun bir anadan digərinə keçməsinin nə qədər asan olması kimi amillərlə müəyyən edilən çox fərqli sürətlə yayıla bilər. Xəstəliyin yayılması, həmçinin müəyyən bir əhalinin sıxlığı və ölçüsündən və neçə nəfərin xəstəliyə qarşı müəyyən toxunulmazlığından çox təsirlənir.

Gəmilərdə olan sərnişinlər və ekipajlar tərəfindən dənizdən keçən yoluxucu xəstəliklərin təsiri haqqında çox yazılıb . Məsələn, çiçək xəstəliyinin Yeni Dünyaya gətirilməsi yerli əhalinin sayı üçün dağıdıcı kimi təsvir edilmişdir. Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, az araşdırma bu cür iddiaları təsdiq etməyə çalışıb.

Onlar öz işlərində xəstəliklərin riyaziyyatla birləşən xüsusiyyətlərindən istifadə edərək, xəstəliyin dənizlər boyunca son bir neçə yüz il ərzində həqiqi yayılması haqqında daha çox məlumat əldə ediblər.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=135&slotname=8188791252&adk=2329133447&adf=1857921027&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1721803209&rafmt=11&format=540×135&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2024-07-mathematical-disease-early-ocean.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTAuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTI2LjAuNjQ3OC4xODMiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siTm90L0EpQnJhbmQiLCI4LjAuMC4wIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEyNi4wLjY0NzguMTgzIl0sWyJHb29nbGUgQ2hyb21lIiwiMTI2LjAuNjQ3OC4xODMiXV0sMF0.&dt=1721802913587&bpp=3&bdt=1387&idt=859&shv=r20240722&mjsv=m202407180101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3D4affe4131dd5dd5c%3AT%3D1721801852%3ART%3D1721803022%3AS%3DALNI_MbUC-Ae2mgUQk_YcX7zH0MS_3PKkA&eo_id_str=ID%3D88459bb7dce951d5%3AT%3D1721801852%3ART%3D1721803022%3AS%3DAA-AfjbtvqJSL4Gv5AGhtgiPqyom&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=1192986617459&frm=20&pv=1&ga_vid=994546572.1721801825&ga_sid=1721802914&ga_hid=1089091146&ga_fc=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=900&u_w=1440&u_ah=860&u_aw=1440&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=347&ady=1906&biw=1423&bih=739&scr_x=0&scr_y=0&eid=44759876%2C44759927%2C44759842%2C42532523%2C44798934%2C95334527%2C95334830%2C95337869%2C95338256%2C95335245%2C31084185%2C95331953%2C31078663%2C31078665%2C31078668%2C31078670&oid=2&pvsid=3802948058151524&tmod=370222706&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2024-07-stress-granules-play-unsuspected-role.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1440%2C0%2C0%2C0%2C1440%2C739&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=0&td=1&tdf=0&psd=W251bGwsbnVsbCwibGFiZWxfb25seV80IiwxXQ..&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=M

Tək bir gəminin xəstəliyin yayılmasının vektoru kimi xidmət etməsi üçün tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, xəstəliyin özündən başlayaraq bir neçə amil işləyir. Məsələn, qrip, yüzlərlə il əvvəl gəmiyə minəndə tək bir ekipaj üzvü yoluxmuş olsaydı, yelkənli ekipaj arasında asanlıqla yayılardı . Lakin erkən yelkənli gəmi ilə okeanı keçmək bir aydan çox vaxt aparacağına görə, bütün ekipaj Amerikaya çatana qədər yoluxmuş və sağalmış olardı.

Təbii ki, digər xəstəliklərin də fərqli nəticələr verməsi gözlənilir. Məsələn, qızılca, təyinat yerinə çatdıqda davamlı yoluxma ehtimalı 24% təşkil edir. Tədqiqatçılar belə amillərə görə okean səyahətinin ilk günlərində dənizlər arasında yayılan yoluxucu xəstəliyin çox güman ki, yavaş və nadir olduğunu düşünürlər.

Tədqiqatçılar, həmçinin qeyd edirlər ki, buxar gəmilərinin tətbiqi ilə hər şey kəskin şəkildə dəyişdi, bu da keçid vaxtının çox qısalmasına və daha çox sərnişinə imkan verdi. Bu, xəstəliklərin daşıma ehtimalını kəskin şəkildə artırardı – bir xəstə sərnişin , uzaq bir yerə çatdıqda xəstəliyin faktiki olaraq ötürülməsinə zəmanət verə bilərdi.

Daha çox məlumat: Elizabeth N. Blackmore et al, Transoceanic patogen transfer yelkən və buxar, Milli Elmlər Akademiyasının əsərləri (2024). DOI: 10.1073/pnas.2400425121

Jurnal məlumatı: Milli Elmlər Akademiyasının Materialları