Müasir insanlar, müasir insanlar bütün dünyaya yayılmadan çox əvvəl bir-birindən ayrılan və sonra yenidən birləşən bir deyil, ən azı iki əcdad populyasiyasından törədilər.

Kembric Universitetinin tədqiqatçıları tam genom ardıcıllığına əsaslanan qabaqcıl analizdən istifadə edərək, müasir insanların təxminən 1,5 milyon il əvvəl ayrılmış iki qədim populyasiya arasında genetik qarışma hadisəsinin nəticəsi olduğuna dair sübutlar tapdılar. Təxminən 300.000 il əvvəl bu qruplar yenidən bir araya gəldi, bir qrup müasir insanların genetik quruluşunun 80%-ni, digəri isə 20%-ni təşkil edirdi.

Son iki onillikdə insanın təkamül genetikasında üstünlük təşkil edən fikir Homo sapiensin ilk dəfə Afrikada təxminən 200.000-300.000 il əvvəl meydana çıxması və tək nəsildən törəməsi idi. Bununla belə, Nature Genetics jurnalında bildirilən bu son nəticələr daha mürəkkəb bir hekayə təklif edir.

Kembric Genetika Departamentindən ilk müəllif Dr. Trevor Cousins, “Bizim haradan gəldiyimiz sualı əsrlər boyu insanları valeh edən sualdır” dedi. “Uzun müddətdir ki, bizim tək davamlı əcdad nəslindən inkişaf etdiyimiz güman edilirdi, lakin mənşəyimizin dəqiq təfərrüatları qeyri-müəyyəndir.”

Genetika departamentindən həmmüəllif, professor Riçard Durbin deyib: “Tədqiqatlarımız təkamül mənşəyimizin daha mürəkkəb olduğunu, bir milyon ildən çox müddət ərzində ayrı-ayrılıqda inkişaf edən, sonra müasir insan növünü meydana gətirmək üçün geri qayıdan müxtəlif qrupları əhatə etdiyinə dair aydın əlamətləri göstərir”.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=4054963813&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1742294944&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-03-genetic-reveals-hidden-chapter-human.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM0LjAuNjk5OC44OSIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzNC4wLjY5OTguODkiXSxbIk5vdDpBLUJyYW5kIiwiMjQuMC4wLjAiXSxbIkdvb2dsZSBDaHJvbWUiLCIxMzQuMC42OTk4Ljg5Il1dLDBd&dt=1742294943966&bpp=1&bdt=71&idt=182&shv=r20250305&mjsv=m202503130101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1742294809%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1742294809%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1742294809%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=4843282254062&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=1783&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31090961%2C95353420%2C95353929%2C95354598%2C31090357&oid=2&pvsid=670452557132212&tmod=294521279&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=187

Əvvəlki araşdırmalar artıq nəsli kəsilmiş iki insan qohumu olan Neandertallar və Denisovalıların təxminən 50.000 il əvvəl Homo sapiens ilə qarışdığını göstərsə də, bu yeni araşdırma göstərir ki, bu qarşılıqlı əlaqədən çox əvvəl – təxminən 300.000 il əvvəl – daha əhəmiyyətli bir genetik qarışıqlıq baş verib.

Qeyri-afrikalı müasir insanların genomunun təxminən 2%-ni təşkil edən Neandertal DNT-dən fərqli olaraq, bu qədim qarışma hadisəsi bu məbləğdən 10 dəfə çox iştirak edib və bütün müasir insanlarda rast gəlinir.

Komandanın metodu qədim sümüklərdən genetik material çıxarmaq əvəzinə , müasir insan DNT-sinin təhlilinə əsaslanırdı və onlara heç bir fiziki iz buraxmayan əcdad populyasiyalarının varlığı barədə nəticə çıxarmağa imkan verdi. Tədqiqatda istifadə edilən məlumatlar Afrika, Asiya, Avropa və Amerikadakı populyasiyalardan DNT ardıcıllığını göstərən qlobal təşəbbüs olan 1000 Genom Layihəsindəndir.

Komanda qədim insan populyasiyalarının necə parçalandığını və sonra yenidən birləşdiyini modelləşdirən kobraa adlı hesablama alqoritmi hazırlayıb. Onlar simulyasiya edilmiş məlumatlardan istifadə edərək alqoritmi sınaqdan keçirdilər və onu 1000 Genom Layihəsindən real insan genetik məlumatlarına tətbiq etdilər.

Tədqiqatçılar bu iki əcdad populyasiyasını müəyyən edə bilsələr də, iki populyasiyanın əvvəlcə parçalanmasından sonra baş verən bəzi təəccüblü dəyişiklikləri də müəyyən etdilər.

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, innovasiyalar və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniliklər əldə edin .Abunə ol

Genetika departamentindən həmmüəllif, professor Aylvin Skalli deyib: “İki əcdad populyasiyası bölündükdən dərhal sonra onlardan birində ciddi darboğaz görürük – bu, onun bir milyon il ərzində yavaş-yavaş böyümədən əvvəl çox kiçik ölçülərə qədər kiçildiyini göstərir”.

“Bu populyasiya daha sonra müasir insanların genetik materialının təxminən 80% -ni təşkil edəcək və görünür, neandertallar və denisovalıların ayrıldığı əcdadlar idi.”

“Lakin, genetik materialımızın azlığına töhfə verən populyasiyadan bəzi genlər, xüsusən də beyin funksiyası və sinir emalı ilə əlaqəli olanlar, insanın təkamülündə həlledici rol oynamış ola bilər” dedi.

Tədqiqat həmçinin aşkar etdi ki, ikinci populyasiyadan miras qalan genlər çox vaxt gen funksiyaları ilə əlaqəli genom bölgələrindən uzaqda yerləşir və bu, onların əksər genetik fonla daha az uyğun ola biləcəyini göstərir. Bu, təbii seçmənin zamanla zərərli mutasiyaları aradan qaldırdığı təmizləyici seçim kimi tanınan bir prosesə işarə edir.

İnsan əcdadından başqa, tədqiqatçılar deyirlər ki, onların metodu elm adamlarının digər növlərin təkamülünü öyrənmə üsulunu dəyişdirməyə kömək edə bilər. İnsanın təkamül tarixini təhlil etməklə yanaşı, yarasalar, delfinlər, şimpanzelər və qorillalardan alınan genetik məlumatlara kobraa modelini tətbiq etdilər və bunların hamısında olmasa da bəzilərində əcdadların populyasiya quruluşuna dair sübutlar tapdılar.

“Aydınlaşan odur ki, növlərin təmiz, fərqli nəsillərdə təkamül etməsi ideyası çox sadədir” dedi Cousins. “Karşılıqlı yetişdirmə və genetik mübadilə, ehtimal ki, heyvanlar aləmində dəfələrlə yeni növlərin yaranmasında böyük rol oynamışdır.”

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=809300024&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1742294944&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-03-genetic-reveals-hidden-chapter-human.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM0LjAuNjk5OC44OSIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzNC4wLjY5OTguODkiXSxbIk5vdDpBLUJyYW5kIiwiMjQuMC4wLjAiXSxbIkdvb2dsZSBDaHJvbWUiLCIxMzQuMC42OTk4Ljg5Il1dLDBd&dt=1742294943967&bpp=1&bdt=71&idt=231&shv=r20250305&mjsv=m202503130101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1742294809%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1742294809%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1742294809%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0%2C750x188&nras=1&correlator=4843282254062&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=3776&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31090961%2C95353420%2C95353929%2C95354598%2C31090357&oid=2&pvsid=670452557132212&tmod=294521279&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=3&uci=a!3&btvi=2&fsb=1&dtd=235

Bəs bizim sirli insan əcdadlarımız kimlər idi? Fosil dəlilləri Homo erectus və Homo heidelbergensis kimi növlərin bu dövrdə həm Afrikada, həm də digər bölgələrdə yaşadığını və onları bu əcdad populyasiyaları üçün potensial namizəd etdiyini göstərir, baxmayaraq ki, hansı genetik əcdadların hansı fosil qrupuna uyğun olduğunu müəyyən etmək üçün daha çox araşdırmaya (və bəlkə də daha çox sübuta) ehtiyac olacaq.

İrəliyə baxaraq, komanda kəskin parçalanmalar və birləşmələr deyil, populyasiyalar arasında daha tədricən genetik mübadilələri nəzərə almaq üçün modelini təkmilləşdirməyə ümid edir. Onlar həmçinin tapdıqlarının antropologiyadakı digər kəşflərlə, məsələn, Afrikadan əldə edilən fosil dəlilləri ilə necə əlaqəli olduğunu araşdırmağı planlaşdırırlar ki, bu da erkən insanların əvvəllər düşünüldüyündən daha müxtəlif ola biləcəyini göstərir.

“Yüz minlərlə və ya milyonlarla il əvvələ aid hadisələri yalnız bu gün DNT-yə baxaraq yenidən qura bilməyimiz heyrətamizdir” dedi Skalli. “Və bu bizə deyir ki, bizim tarix təsəvvür etdiyimizdən daha zəngin və mürəkkəbdir.”

Ətraflı məlumat: Strukturlaşdırılmış birləşən model bütün müasir insanlar tərəfindən paylaşılan dərin əcdad quruluşunu ortaya qoyur, Nature Genetics (2025). DOI: 10.1038/s41588-025-02117-1

Jurnal məlumatı: Nature Genetics 

Kembric Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir