Astronomlar James Webb Kosmik Teleskopundan (JWST) istifadə edərək, orta infraqırmızı zolaqda görünən NGC 1514 planetar dumanlığında müəmmalı halqalar müşahidə ediblər. Fevralın 28-də çapdan əvvəl arXiv serverində dərc edilmiş yeni müşahidələrin nəticələri bu halqaların xassələrinə və təbiətinə daha çox işıq salır.

Planet dumanlıqları (PNe) əsas ardıcıllıq ulduzundan qırmızı nəhəng və ya ağ cırtdana çevrilməsi zamanı ulduzdan atılan qaz və toz qabıqlarının genişlənməsidir . Onlar nisbətən nadirdir, lakin ulduzların və qalaktikaların kimyəvi təkamülünü öyrənən astronomlar üçün vacibdir.

NGC 1514 (həmçinin Crystal Ball Dumanlığı kimi tanınır) təxminən 1500 işıq ili uzaqlıqda yerləşən böyük və mürəkkəb elliptik planetar dumanlıqdır . O, HD 281679 təyin olunmuş ikili ulduzdan yaranıb. Sistemin parlaq, görünən komponenti A0III spektral tipli nəhəng ulduzdur, dumanlıq yaradan isə indi isti, sub-işıqlı O tipli ulduzdur.

NGC 1514-ün əvvəlki müşahidələri onun demək olar ki, tamamilə dumanlığın xarici qabığında yerləşən bir cüt infraqırmızı-parlaq, aksisimmetrik halqaya sahib olduğunu müəyyən etdi. R10 adlandırılan üzüklər 0,65-1,3 işıq ili diametrinə malikdir və unikal morfologiyanı nümayiş etdirir. Onlar yalnız orta infraqırmızıda qabarıqdır və xassələri ilə bağlı hələ də çox az şey məlumdur.

Buna görə də NASA-nın Reaktiv Sürüş Laboratoriyasından (JPL) Michael E. Ressler-in rəhbərlik etdiyi astronomlar qrupu JWST-nin Orta İnfraqırmızı Aləti (MIRI) ilə bu sirli halqaları araşdırmaq qərarına gəlib.

“Biz buna görə də JWST-də MidInfraqırmızı Alətdən istifadə edərək, həm yüksək məkan təsviri, həm də üzüklərin ən çox göründüyü məkanda həll edilmiş orta rezolyusiyaya malik spektroskopiya vasitəsilə NGC 1514-ün üzüklərini daha ətraflı şəkildə araşdırmağı seçdik” dedi.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=4054963813&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1741692977&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-03-jwst-explores-enigmatic-mid-infrared.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTMzLjAuNjk0My4xNDIiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siTm90KEE6QnJhbmQiLCI5OS4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl1dLDBd&dt=1741692964388&bpp=1&bdt=87&idt=285&shv=r20250305&mjsv=m202503040101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741692770%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741692770%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741692770%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=1469717227450&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2022&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31090664%2C31090876%2C42531705%2C95331832%2C95353387%2C95354315%2C95354325%2C95354334%2C95354597%2C31090803%2C31090357&oid=2&pvsid=594643545218245&tmod=922817540&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=12683

Müşahidələr halqalarda çoxlu turbulent xüsusiyyətləri aşkar etdi; lakin buna baxmayaraq, onlar hələ də nisbətən birləşmiş strukturlar kimi görünürlər. Yeni görüntülərdə üzüklər dumanlığın daxili qabığına görə çox parlaq olub.

Bundan əlavə, müşahidələr bütün dalğa uzunluqlarında halqa hüdudlarından kənarda uzanan zəif emissiyanın mövcudluğunu aşkar etdi. Astronomlar bunun əvvəlki, daha az intensiv axın fəaliyyətinin və ya daha sonra halqalardan keçən daha yüksək sürətli küləklərin atılması olduğunu güman edirlər.

Qəzetə görə, NGC 1514-ün halqaları sırf toz emissiyası kimi görünür. Üzük materialının rəng istiliyinin 110-200 K olduğu təxmin edildi.

Tədqiq olunan halqaların mənşəyini izah etməyə çalışaraq, tədqiqatın müəllifləri belə qənaətə gəlirlər ki, onlar çox güman ki, planetar dumanlığın atasından yavaş, ağır kütlə itkisi mərhələsində atılan materialdan əmələ gəliblər. Daha sonra onlar optik olaraq görünən dumanlığın qalan hissəsini yaradan daha sürətli küləklərlə formalaşıblar.

Ətraflı məlumat: Michael E. Ressler və digərləri, JWST/MIRI Planet Dumanlığında Müəmmalı Orta İnfraqırmızı Üzüklərin Tədqiqi NGC 1514, arXiv (2025). DOI: 10.48550/arxiv.2502.21281

Jurnal məlumatı: arXiv 

© 2025 Science X Network