Amerika Geoloji Cəmiyyəti tərəfindən

Stefani Baum tərəfindən redaktə edilmişdir , Andrew Zinin tərəfindən nəzərdən keçirilmişdir

 Redaktorların qeydləriKredit: Ana Anzulović

Əgər siz nə vaxtsa bir almaz tutmusunuzsa və ya onu görmüsünüzsə, onun kimberlitdən gəlməsi ehtimalı yüksəkdir. Dünyadakı almazların 70%-dən çoxu bu unikal vulkanik strukturlardan hasil edilir. Onilliklərlə aparılan araşdırmalara baxmayaraq, elm adamları hələ də kimberlitlərin Yer mantiyasının dərinliklərindən səthə necə püskürdüyünü anlamaq üçün çalışırlar.

Kimberlitlər – mantiyanın 150 km-dən çox dərinliyindən püskürən yerkökü formalı vulkanik borular – Yerin dərinliyinə açılan pəncərələr kimi geoloqları çoxdan valeh etmişdir. Onların mantiyadan qaynaqlanan əriməsi mantiya və yer qabığından sürətlə yüksəlir, bəzi hesablamalara görə, kimberlitlər səthdə şiddətlə püskürməzdən əvvəl saatda 80 mil yüksəlmə sürətini təklif edir. Maqma yol boyu ksenolit və ksenokristalları, yolunda rast gəlinən qaya parçalarını tutur.

Oslo Universitetinin Planet Yaşayış Mərkəzinin doktorantı Ana Anzulović deyir ki, yaxşı öyrənilməsinə baxmayaraq, “Onlar çox maraqlı və hələ də çox müəmmalı qayalardır”.

Bu ay Geologiya jurnalında dərc olunan araşdırmada Anzulović və Oslo Universitetindən olan həmkarları tapmacanın həlli istiqamətində böyük bir addım atdılar. Karbon dioksid və su kimi uçucu birləşmələrin ətrafdakı materiallara nisbətən proto-kimberlit ərimələrinin üzmə qabiliyyətinə necə təsir etdiyini modelləşdirərək , ilk dəfə kimberlitin püskürməsi üçün nə lazım olduğunu ölçdülər.

Almazlar onu kimberlitlərdə səthə çıxarır, çünki onların sürətli yüksəlişi onların dayaz təzyiqlərdə və temperaturda daha sabit olan qrafitə qayıtmasına mane olur. Lakin kimberlitin orijinal əriməsinin tərkibi və onun necə bu qədər sürətlə qalxması sirli olaraq qalır.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1758706413&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-09-code-kimberlite-eruptions-diamonds-rapid.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&aieuf=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTQwLjAuNzMzOS4xMjgiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siQ2hyb21pdW0iLCIxNDAuMC43MzM5LjEyOCJdLFsiTm90PUE_QnJhbmQiLCIyNC4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjE0MC4wLjczMzkuMTI4Il1dLDBd&abgtt=6&dt=1758706412559&bpp=1&bdt=80&idt=52&shv=r20250922&mjsv=m202509180101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1758705977%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1758705977%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3D1241933dda87baba%3AT%3D1750839581%3ART%3D1758705977%3AS%3DAA-AfjZwPuiSAour3k16ZA1JtXua&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=4279151792289&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=5&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=1949&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31094805%2C95345038%2C95371811%2C95371815%2C95372193&oid=2&pvsid=5354248997587470&tmod=146650274&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fpage2.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=2&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=888

“Onlar birbaşa ölçə bilmədiyimiz bir şey kimi başlayırlar” dedi Anzulović. “Beləliklə, biz proto-kimberlit və ya valideyn əriməsinin necə olacağını bilmirik. Biz təxminən bilirik, lakin bildiyimiz hər şey, əsasən, yerləşmiş çox dəyişmiş qayalardan gəlir.”Kredit: Ana Anzulović

Bu valideyn ərimələrinin tərkibini məhdudlaşdırmaq üçün komanda, Kanadanın uzaq şimal-qərbindəki Qul kratonuna püskürən Jericho kimberlitinə diqqət yetirdi. Kimyəvi modelləşdirmədən istifadə edərək, onlar karbon qazı və suyun müxtəlif orijinal qarışıqlarını sınaqdan keçirdilər.

“Bizim fikrimiz ondan ibarət idi ki, gəlin kimberlitin kimyəvi modelini yaradaq, sonra CO ₂ və H ₂ O-nu dəyişək,” Anzuloviç deyir. “Bunu fərqli təzyiq və temperatur nöqtələrində yüksələn kimberlitdən nümunə götürməyə çalışmaq kimi düşünün.”

Tədqiqatçılar atom qüvvələrini simulyasiya etmək və kimberlit əriməsindəki atomların müxtəlif dərinliklərdə necə hərəkət etdiyini izləmək üçün molekulyar dinamika proqramından istifadə ediblər. Bu hesablamalara əsasən, onlar müxtəlif şərtlərdə ərimənin sıxlığını və onun yüksəlmək üçün kifayət qədər suda qaldığını müəyyən etdilər.

Anzuloviç deyir: “Bu tədqiqatdan ən vacib nəticə ondan ibarətdir ki, biz Slave kratonundan uğurla qalxmaq üçün Jericho kimberlitində lazım olan CO ₂ miqdarını məhdudlaşdıra bildik “. “Ən uçucu zəngin tərkibimiz, məsələn, mantiya peridotitin 44%-ə qədərini səthə daşıya bilər ki, bu da belə aşağı özlülüklü ərimə üçün həqiqətən təsir edici bir rəqəmdir.”

Tədqiqat həmçinin uçucuların necə fərqli rol oynadığını göstərir. Su diffuziyanı artırır, ərimə mayesini və hərəkətliliyini saxlayır. Karbon dioksid yüksək təzyiqlərdə əriməni strukturlaşdırmağa kömək edir, lakin səthə yaxın olduqda qazı çıxarır və püskürməni yuxarıya doğru aparır. İlk dəfə olaraq, tədqiqatçılar Jericho kimberlitinin püskürməsi üçün ən azı 8,2% CO ₂ ehtiyacı olduğunu nümayiş etdirdilər; onsuz almazlar mantiyada kilidli qalacaqdı.

Anzuloviç deyir: “Mən belə kiçik miqyaslı sistemi götürə bildiyimə və əslində müşahidə edə bildiyimə görə çox təəccübləndim: “Yaxşı, əgər mən karbon qoymasam, bu ərimə kratondan daha sıx olacaq, ona görə də püskürməyəcək . “

Daha çox məlumat: Ana Anzulović və digərləri, Uçucu zəngin kimberlit ərimələrinin üzmə qabiliyyəti, maqmanın qalxması və ksenolitin daşınması, Geologiya (2025). DOI: 10.1130/g53387.1

Jurnal məlumatı: Geologiya 

Amerika Geoloji Cəmiyyəti tərəfindən təmin edilmişdir