Eyni istiqamətə baxan bir qrup insanda maqnit bir şey var – digərləri diqqətlərini nəyin çəkdiyini görmək üçün baxışlarını izləyəcəklər. Ancaq göyərçinlər kimi heyvanlar üçün də eynidirmi? Əgər belədirsə, yalnız bir göyərçin və ya onların böyük bir qrupu bir şeyə baxsa, fərq varmı?

Konstanz Universitetindən Fumihiro Kano (komanda lideri) və Mathilde Delacoux da daxil olmaqla heyvan davranışı tədqiqatçılarından ibarət bir qrup göyərçin qruplarının baxışlarını izləmə davranışını araşdırdı və onların araşdırması göyərçinlərin hara baxdığını bilməyin nə üçün vacib olduğunu izah edir.

Nəticələr iScience jurnalında dərc olunub .

Baxışların ardınca

Baxış izləmə davranış tədqiqatlarında xüsusi rol oynayır.

“İnsanlar da daxil olmaqla, bir çox heyvanlar başqalarının baxdığı yerə baxmağa meyllidirlər. Buna baxış izləmək deyilir. Bu, diqqəti bölüşmək və başqalarından öyrənmək üçün sadə, lakin vacib bir üsuldur”, – Delacoux izah edir.

Başqa sözlə, “İnanıram ki, orada maraqlı bir şey olduğunu düşünürsən, ona görə də özümü axtaracağam.”

ABŞ-lı amerikalı sosial bioloq Stenli Milqram saysız-hesabsız dəfələrlə kopyalanan məşhur davranış təcrübəsində insanların başqalarının baxışlarını necə izlədiyini araşdırdı. Məsələn, bir qrup adam binanın damına baxır.

Qrup müəyyən ölçüyə çatdıqda yoldan keçənlər dayanıb eyni istiqamətə baxırlar. Milgram belə nəticəyə gəldi ki, effekt üçün minimum sayda insan tələb olunur və o, uyğun olaraq “kvorum effekti” adlandırdı.

Bəs bu, heyvanlar aləminə də aiddirmi? Heyvanlar da başqalarının baxışlarını izləyir? Heyvanlar üçün də kvorum effekti varmı? Başqalarının baxdıqlarını fərq edib-etməmələrini öyrənməklə onların idrak performansı haqqında həqiqətən nəsə öyrənə bilərikmi?Eksperimental quraşdırma. Kredit: iScience (2025). DOI: 10.1016/j.isci.2025.112857

Qarğalar, sığırlar, qazlar, pinqvinlər, nandus və emus kimi quşlarla keçmiş araşdırmalar göstərdi ki, onlar həqiqətən də öz canlılarının baxışlarını izləyirlər. Halbuki bu davranış təcrübələri eyni anda yalnız iki heyvan üzərində aparılmışdır: Bir quş bir şeyə baxır, digəri isə onun baxışını izləyir.

İndi qrup davranışı prosesdə hansı rol oynayır? Milqramın insanlarla göstərdiyi kimi, bəlkə də qrup ölçüsü həlledici amildir ? Bu, Delacoux və Kano-nun göyərçinləri öyrənərkən verdiyi suallardır.

Delacoux deyir: “Göyərçinlər bu iş üçün çox uyğundurlar, çünki onlar adətən nisbətən böyük sürülər təşkil edirlər, burada fərdlər adətən bir çox fərqli heyvanlarla əhatə olunur. Belə sürülərdə başqasının baxışını izləmək, yem axtarışı və sayıqlıq kimi əsas fəaliyyətlər üçün faydalı olmalıdır” dedi.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=2612643799&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1751953288&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-07-behavior-explores-pigeons-track-eye.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJOb3QpQTtCcmFuZCIsIjguMC4wLjAiXSxbIkNocm9taXVtIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzOC4wLjcyMDQuOTciXV0sMF0.&dt=1751953287290&bpp=1&bdt=132&idt=24&shv=r20250702&mjsv=m202507020101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1751953142%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1751953142%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3D1241933dda87baba%3AT%3D1750839581%3ART%3D1751953142%3AS%3DAA-AfjZwPuiSAour3k16ZA1JtXua&prev_fmts=0x0%2C336x280%2C1905x945&nras=2&correlator=474773684605&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=4&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=3201&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31093232%2C31093234%2C95353386%2C95362655%2C95363800%2C95365225%2C95365235%2C95365114%2C95359265%2C95365121%2C95365797&oid=2&pvsid=2211377594584038&tmod=1571380436&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=1649

Yüksək texnologiyalı anbarda

Konstans gölünün yanında Möggingendə yüksək texnologiyalı anbarın xüsusi qurulmasında tədqiqatçılar iki göyərçin qrupunu bir-birinə qarşı yerləşdirdilər. Bir qrupa onların diqqətini cəlb edən hərəkət edən obyekt göstərildi, digər qrup isə onların baxışını maneə törədən sədd arxasında gizləndi.

Tədqiqatçılar bilmək istəyirdilər: İkinci qrup digərləri ilə eyni istiqamətə baxacaqmı? Bu təsir nə dərəcədə etibarlı şəkildə baş verir? Bəs bunda eyni səmtə baxan heyvanların sayının rolu varmı?

Təcrübə üçün göyərçinlər real vaxt rejimində başlarının hərəkətlərini müxtəlif rakurslardan ölçən kamera sistemindən istifadə etməklə müşahidə edilib. Bu, tədqiqatçılara hər bir göyərçinin müəyyən bir istiqamətə baxdığı vaxtı və hər birinin başqalarının baxışlarına necə reaksiya verdiyini milli saniyəyə dəqiqliklə yenidən qurmağa imkan verdi. Delacoux və Kano təcrübəni bir neçə fərqli qrup kompozisiyasında təkrarladılar: yalnız bir göyərçin obyekti görə bildi və ya bir çoxu ilə üç, beş və ya daha çox.

Təcrübə tədqiqatçıların təxminlərini təsdiqlədi: Göyərçinlər həqiqətən də başqalarının baxışlarını izlədilər. Bununla belə, təsir əvvəllər digər quş növlərində müşahidə olunduğundan daha az nəzərə çarpırdı. Qrup ölçüsünün həqiqətən də rol oynadığı da aydın idi. Yalnız bir göyərçin müəyyən bir istiqamətə baxdıqda, digərləri nadir hallarda onun baxışlarını izləyir. Ancaq bir neçə göyərçin eyni istiqamətə baxan kimi, digərlərinin çoxu da eyni şəkildə baxır.

Stenli Milqramın təcrübəsindən fərqli olaraq, kvorum effekti əlaməti yox idi. Bu o deməkdir ki, göyərçinlərin sayı həqiqətən də rol oynasa da, nəticə çıxarmaq üçün lazım olan minimum göyərçin sayı yox idi.

Komandanın müşahidə etdiyi daha çox xətti artım idi: eyni istiqamətə baxan göyərçinlərin sayı nə qədər çox olarsa, digər göyərçinlər də bu hərəkət üçün minimum sayda tələb olunmadan davranışa bir o qədər çox qoşulurdular.

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .

Göyərçinlərin beyninə nəzər salmaq

İndi bu təcrübə göyərçinlərin idrak qabiliyyətləri haqqında bizə nə deyir? Təcrübə göyərçinlərin başqalarının perspektivini ala biləcəyinə işarədirmi? Delacoux şərhlərdə ehtiyatlıdır: “Mən güman etməzdim ki, onların davranışı başqalarının baxışlarını izləməkdən başqa bir məna daşıyır.”

Delacoux, göyərçinlərin reaksiyasının təbiətdə daha çox refleks olduğunu düşünür. Gizli obyekti daha yaxşı görmək üçün mövqeyini dəyişmək kimi daha dərin idrak qabiliyyətlərinin görünən əlamətləri yox idi.

Eyni zamanda, nəticələr göyərçinlərin qrup davranışı haqqında həqiqətən də fikir verir.

Kano deyir: “İndi biz bilirik ki, göyərçinlər yalnız sürü yoldaşlarının baxışlarını kopyalamırlar; onlar nə qədər həmyaşıdının baxış işarəsi verdiyindən asılı olaraq baxışlarını izləyən davranışlarını modullaşdırırlar”. “Onlar kollektiv işarəyə cavab verirlər.”

Tədqiqatın nəticələri həqiqətən göyərçinlərin zehninə nəzər salmağa imkan verir və onlar bizə oriyentasiya üçün qrupdan istifadə edən sosial davranışı göstərir. Fərdi baxışlar diqqətdən qaça bilər, lakin bir çox baxışlar diqqəti cəlb edəcək. Bu, təkcə insanlara deyil, göyərçinlərə də aiddir.

Kano dediyi kimi, “Bir çox heyvan qruplar halında təkamül keçirdi. Onların necə düşündüyünü və ünsiyyət qurduğunu həqiqətən başa düşmək üçün biz də onları qruplar halında öyrənməliyik.”

Daha çox məlumat: Mathilde Delacoux et al, Göyərçinləri izləyən baxış nümayişçilərin sayı ilə artır, iScience (2025). DOI: 10.1016/j.isci.2025.112857

Jurnal məlumatı: iScience 

Konstanz Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir