Xolera bakteriyaları təkcə antibiotiklərlə və ictimai sağlamlıq tədbirləri ilə mübarizə aparmır, həm də daim bakteriofaqların (fagların), bakteriyaları yoluxduran və öldürən virusların hücumuna məruz qalırlar. Bu viruslar təkcə fərdi infeksiyalara təsir etmir; bütün epidemiyaları yarada və ya qıra bilərlər. Əslində, müəyyən bakteriofaqların xəstəliyin arxasında duran bakteriya olan Vibrio cholerae-ni öldürməklə vəba epidemiyalarının ölçüsünü və müddətini məhdudlaşdırdığı düşünülür.

1960-cı illərdən bəri davam edən yeddinci vəba pandemiyası, ardıcıl dalğalarla qlobal şəkildə yayılan V. cholerae-nin “yeddinci pandemiyası El Tor” (7PET) ştammları tərəfindən idarə olunur.

Bu təkamül xarakterli silahlanma yarışında bakteriyalar bu faglara qarşı müdafiə mexanizmlərini inkişaf etdirərək, müqavimət göstərməyə uyğunlaşdılar. Məsələn, bir çox bakteriya ştammları onları antiviral vasitələrlə silahlandıran mobil genetik elementləri daşıyır.

Bəs niyə bəzi vəba suşları faj hücumlarından yayınmaqda bu qədər uğurludur? Bu, patogenin insan populyasiyalarına dağıdıcı təsirini artıra və ya gücləndirə bilərmi?

Bir hadisə diqqəti çəkir. 1990-cı illərin əvvəllərində vəba epidemiyası Peru və Latın Amerikasının çox hissəsini əhatə etdi, 1 milyondan çox insana yoluxdu və minlərlə insanın ölümünə səbəb oldu. Məsul olan suşlar V. cholerae-nin Qərbi Afrika Cənubi Amerika (WASA) nəslinə aid idi. Niyə bu WASA ştammlarının Latın Amerikasında belə böyük bir epidemiyaya səbəb olduğu hələ də tam başa düşülməyib.

EPFL-in Qlobal Sağlamlıq İnstitutunda Melanie Blokesch qrupu tərəfindən aparılan yeni araşdırma indi bu suşların arxasında bir sirri açdı. Təbiət Mikrobiologiyasında nəşr olunan araşdırma göstərir ki, WASA nəsli onu müxtəlif növ faglardan qoruyan bir çox fərqli bakterial immun sistemi əldə edib. Və bu müdafiə Latın Amerikası epidemiyasının kütləvi miqyasına töhfə vermiş ola bilər.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1751428779&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1747930645&rafmt=1&armr=3&format=540×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-05-viral-immunity-cholera-bacteria-linked.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM2LjAuNzEwMy4xMTQiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siQ2hyb21pdW0iLCIxMzYuMC43MTAzLjExNCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzNi4wLjcxMDMuMTE0Il0sWyJOb3QuQS9CcmFuZCIsIjk5LjAuMC4wIl1dLDBd&dt=1747930643805&bpp=1&bdt=62&idt=105&shv=r20250521&mjsv=m202505190101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De2af2bea6b3e2e90%3AT%3D1735548424%3ART%3D1747930455%3AS%3DALNI_MZIaWdAh-lthHlhpkWN2g6ZC7xT8A&gpic=UID%3D00000f8412a58936%3AT%3D1735548424%3ART%3D1747930455%3AS%3DALNI_MaJ_6ILTTPz6uEc3lU2rNf9ZPgQbA&eo_id_str=ID%3D1b1b09cf233e1b4b%3AT%3D1735548424%3ART%3D1747930455%3AS%3DAA-AfjZKostxhmsFX2YCqOZbTGHa&prev_fmts=0x0%2C336x280&nras=1&correlator=8014470423972&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=4&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=2105&biw=1521&bih=730&scr_x=0&scr_y=0&eid=95353387%2C95360390%2C95360610%2C95361620%2C95360955&oid=2&pvsid=5699000298692223&tmod=140502480&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fpage2.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C730&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=0&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=2162

Tədqiqatçılar 1990-cı illərdən Peru vəba ştammlarına baxaraq, onların əsas faqlara, xüsusən də Banqladeşin vəba endemik bölgəsində geniş şəkildə tədqiq edilmiş dominant virus olan ICP1-ə qarşı müqavimətini sınadılar və burada vəba epidemiyalarının məhdudlaşdırılmasına töhfə verdiyi düşünülür . Təəccüblüdür ki, Peru ştammları ICP1-ə qarşı immunitetə ​​malik idi, 7-ci pandemiyanı təmsil edən digər suşlar isə yox idi.

Vəba ştammının DNT-sinin xüsusi hissələrini silməklə və onların funksiyalarını yoxlamaq üçün bu genləri digər bakteriya ştammlarına daxil etməklə komanda WASA ştammının genomunda iki əsas müdafiə bölgəsini, yəni sözdə WASA-1 profajı və Vibrio yeddinci pandemiya adası (IIVSP-IIV) kimi tanınan genomik ada daxilində iki əsas müdafiə bölgəsini müəyyən etdi.

Bu genomik bölgələr faj infeksiyalarına qarşı müdafiə edə bilən bakterial immun sistemi yaratmaq üçün birlikdə işləyən xüsusi anti-faq sistemlərini kodlayır.

Belə sistemlərdən biri, WonAB, daha çox populyasiyanı xilas etmək üçün bir neçə bakteriya qurban verərək, faglar çoxalmazdan əvvəl yoluxmuş hüceyrələri öldürən “abortiv infeksiya” cavabını işə salır. Bu strategiya hüceyrələrə daxil olarkən fag DNT-ni deqradasiya edən məhdudlaşdırma-modifikasiya sistemləri kimi klassik bakterial immun sistemlərdən fərqlidir.

Tədqiqatın aparıcı müəllifi David Adams deyir: “Əvəzində o, faqın çoxalmasını dayandırır, ancaq vəba bakteriyasının hüceyrə mexanizmlərini ələ keçirdikdən sonra, yoluxmuş bakteriyaları qarşıdurmada effektiv şəkildə bağlayır, lakin heç olmasa faq yayılmır”.

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .Abunə ol

Daha iki sistem, GrwAB və VcSduA, fərqli qoruyucu funksiyaları yerinə yetirir: GrwAB kimyəvi cəhətdən dəyişdirilmiş DNT-yə malik faqları hədəf alır – bu, fagların genomlarını kamuflyaj etmək və digər bakterial immun sistemlərdən yayınmaq üçün istifadə etdiyi strategiyadır.

VcSduA isə bakteriya populyasiyasının müqavimət spektrini genişləndirən laylı qorunma təklif edən başqa bir ümumi “vibriofaq” da daxil olmaqla müxtəlif virus ailələrinə qarşı fəaliyyət göstərir.

Əslində, vəba bakteriyasının WASA nəsli genişlənmiş anti-faq müdafiə sistemlərinə malikdir ki, bu da ona əsas yırtıcı faq ICP1-dən qorunmaqla yanaşı, geniş spektrli bakteriofaqlara qarşı mübarizə aparmağa imkan verir.

Epidemik bakteriyaların fag yırtıcılığına necə müqavimət göstərdiyini başa düşmək çox vacibdir, xüsusən də faj terapiyasına maraq – bakterial infeksiyaları müalicə etmək üçün virusların istifadəsi – antibiotik müalicəsinə alternativ olaraq yenidən ortaya çıxdı.

V. cholerae kimi bakteriyalar viral müdafiə əldə etməklə artan ötürülmə potensialı əldə edə bilsələr, bu, bizim vəba nəzarətinə, monitorinqinə və müalicəsinə yanaşma tərzimizi yenidən formalaşdıra bilər. O, həmçinin yoluxucu xəstəliklərin yayılmasını öyrənərkən və idarə edərkən faq-bakteriya dinamikasının nəzərə alınmasının vacibliyini vurğulayır.

Ətraflı məlumat: David W. Adams və digərləri, Qərbi Afrika-Cənubi Amerika pandemiyası Vibrio cholerae bir çox fərqli faq müdafiə sistemlərini kodlayır, Təbiət Mikrobiologiyası (2025). DOI: 10.1038/s41564-025-02004-9

Jurnal məlumatı: Təbiət Mikrobiologiyası 

Ecole Polytechnique Federale de Lausanne tərəfindən təmin edilmişdir