Vinod Balasubramaniam, Söhbət

Sadie Harley tərəfindən redaktə edilmişdir , Andrew Zinin tərəfindən nəzərdən keçirilmişdir

 Redaktorların qeydləriKredit: CC0 Public Domain

Yeni Cənubi Uelsdə 50 yaşlarında olan kişi bir neçə ay əvvəl yarasa tərəfindən dişlənildikdən sonra lissavirusdan ölüb .

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=7587637799&adk=1434173251&adf=4198688998&pi=t.ma~as.7587637799&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1751872391&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fmedicalxpress.com%2Fnews%2F2025-07-lyssavirus-rare-deadly.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJOb3QpQTtCcmFuZCIsIjguMC4wLjAiXSxbIkNocm9taXVtIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzOC4wLjcyMDQuOTciXV0sMF0.&dt=1751872391602&bpp=1&bdt=105&idt=107&shv=r20250630&mjsv=m202507010101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De77740426f8da9bc%3AT%3D1735295852%3ART%3D1751872194%3AS%3DALNI_MbHbvhLj3WydQ3lYshQhNgDg8E9nQ&gpic=UID%3D00000f80ad9e2337%3AT%3D1735295852%3ART%3D1751872194%3AS%3DALNI_MYM9zSDwUrvOLsQ-H1E20L0IjGeMw&eo_id_str=ID%3Df152d1a4517561f1%3AT%3D1751526315%3ART%3D1751872194%3AS%3DAA-AfjYXsAMYxawkCSjU_EMOR4gg&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=6001378271222&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=1070&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31093234%2C95333410%2C95353386%2C95362655%2C95365226%2C95365235%2C95344788%2C95359265%2C95365116%2C95365797%2C31093116&oid=2&pvsid=2472241940327770&tmod=1313336222&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=2&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=203

Bu, Avstraliyada dördüncü insan yarasa lissavirus hadisəsidir və virus ilk dəfə 1996-cı ildə Kvinslenddə qara uçan tülküdə aşkar edildikdən sonra NSW-də təsdiqlənmiş ilk hadisədir.

Beləliklə, lyssavirus nədir? Və yarasa ilə təmasda olsanız, özünüzü necə qoruya bilərsiniz?

Quduzluğun yaxın qohumu

Avstraliya yarasa lissavirusu quduzluğa səbəb olan eyni viruslar qrupuna aid olan Rhabdoviridae ailəsinə aiddir.

O, ilk növbədə yarasalara yoluxur. Aktiv monitorinq sağlam yarasaların 1%-dən azının virus daşıyacağını göstərir, baxmayaraq ki, xəstə və ya yaralı yarasalarda yayılma 5-10%-ə qədər yüksəlir .

Yarasalarda virus çox vaxt aşkar simptomlara səbəb olmur, lakin bəzilərində oriyentasiya, aqressiya, əzələ spazmları və iflic kimi nevroloji əlamətlər var . Bəziləri öləcək.

Virus materikdə uçan tülkülərin dörd növünün hamısında (Pteropus alecto, P. poliocephalus, P. scapulatus və P. conspicillatus), həmçinin mikrobatlar növü olan sarı qarınlı qabıqquyruq yarasasında (Saccolaimus flaviventris) təsdiqlənib .

Bununla belə, elm adamlarının yarasaların qanında anticisimləri yoxladıqları seroloji sübutlar digər mikrobatların da həssas ola biləcəyini göstərir. Beləliklə , lissavirusa gəldikdə, bütün Avstraliya yarasa növlərinə qarşı diqqətli olmalıyıq .

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=7099578867&adk=1328126233&adf=1100001614&pi=t.ma~as.7099578867&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1751872393&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fmedicalxpress.com%2Fnews%2F2025-07-lyssavirus-rare-deadly.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJOb3QpQTtCcmFuZCIsIjguMC4wLjAiXSxbIkNocm9taXVtIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzOC4wLjcyMDQuOTciXV0sMF0.&dt=1751872391601&bpp=1&bdt=104&idt=124&shv=r20250630&mjsv=m202507010101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De77740426f8da9bc%3AT%3D1735295852%3ART%3D1751872194%3AS%3DALNI_MbHbvhLj3WydQ3lYshQhNgDg8E9nQ&gpic=UID%3D00000f80ad9e2337%3AT%3D1735295852%3ART%3D1751872194%3AS%3DALNI_MYM9zSDwUrvOLsQ-H1E20L0IjGeMw&eo_id_str=ID%3Df152d1a4517561f1%3AT%3D1751526315%3ART%3D1751872194%3AS%3DAA-AfjYXsAMYxawkCSjU_EMOR4gg&prev_fmts=0x0%2C750x280%2C336x280&nras=1&correlator=6001378271222&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=1862&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31093234%2C95333410%2C95353386%2C95362655%2C95365226%2C95365235%2C95344788%2C95359265%2C95365116%2C95365797%2C31093116&oid=2&psts=AOrYGsnKyDw_2oGT08rsCczEPF6ybntuGmuNa__o2VRnN6GKW7RxnAgvxaIK2fkAJU4TpcoPzqIsEzieijYBCw&pvsid=2472241940327770&tmod=1313336222&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=3&uci=a!3&btvi=2&fsb=1&dtd=1547

Nadir, lakin potensial ölümcül

Əsasən Afrika və Asiyada hər il təxminən 59.000 insanın ölümünə səbəb olan quduzluqdan fərqli olaraq , insanların yarasa lissavirusu ilə yoluxması olduqca nadirdir.

Avstraliya yarasa lissavirusu adından da göründüyü kimi Avstraliyaya xasdır . Lakin Avropa yarasa lissavirusu kimi digər yarasa lissavirusları da oxşar şəkildə nadir insan infeksiyalarına səbəb olub .

Yarasa lissavirusu ilə insan infeksiyası dişləmə, cızıq və ya açıq dəri yolu ilə yoluxmuş yarasa tüpürcəyi ilə birbaşa təmasda baş verir. Bu , selikli qişalarımız (gözlər, burun, ağız) yarasa tüpürcəklərinə məruz qaldıqda da baş verə bilər .

Yarasa nəcisi, sidiyi, qanı və ya yuvalara təsadüfi yaxınlıq ilə bağlı heç bir risk yoxdur.

Əgər kimsə məruz qalıbsa, həftələrdən iki ildən çox ola bilən inkubasiya dövrü var . Bu müddət ərzində virus yavaş-yavaş bədənin sinirləri vasitəsilə beyinə doğru hərəkət edir, gizli qalır və simptomsuz qalır.

İnkubasiya dövründə virusun müalicəsi xəstəliyin qarşısını ala bilər. Ancaq müalicə edilmədikdə, simptomlar ciddidir və həmişə ölümcül olur.

İnsanlarda xəstəliyin təbiəti quduzluğu əks etdirir , qripə bənzər simptomlarla (qızdırma, baş ağrısı, yorğunluq), sonra sürətlə ağır nevroloji xəstəliyə, o cümlədən iflic, delirium, qıcolma və huşun itirilməsinə qədər irəliləyir. Ölüm ümumiyyətlə simptomların başlanğıcından bir-iki həftə ərzində baş verir .

Avstraliyada qeydə alınmış dörd insan hadisəsinin hamısı – üçü Kvinslenddə (1996, 1998 və 2013-cü illərdə) və son NSW hadisəsi ölümcül olmuşdur.

Semptomlar inkişaf etdikdən sonra effektiv müalicə yoxdur

Əgər kimsə yarasa lissavirusuna potensial olaraq məruz qalırsa və həkimə müraciət edirsə, o, quduzluğa qarşı anticisimlərdən və quduzluğa qarşı peyvənddən ibarət təmas sonrası profilaktika ilə müalicə edilə bilər .

Bu müdaxilə, virusun mərkəzi sinir sisteminə daxil olmasından əvvəl dərhal (tercihen 48 saat ərzində və məruz qaldıqdan sonra yeddi gündən gec olmayaraq) başlasa, yüksək effektivdir.

Lakin simptomlar yarandıqdan sonra Avstraliya yarasa lissavirusu üçün effektiv müalicə mövcud deyil. Monoklonal antikorlar üzərində inkişaf edən tədqiqat potensial gələcək müalicələr təklif edir, lakin bunlar hələ mövcud deyil.

Beləliklə, ən yaxşı qorunma nədir? Bəs yarasa səni dişləsə nə olacaq?

Bir ay ərzində üç dozadan ibarət olan quduzluq peyvəndi yüksək risk qrupları üçün tövsiyə olunur . Buraya baytarlar, heyvanlarla məşğul olanlar, vəhşi təbiət reabilitatorları və lissaviruslarla məşğul olan laboratoriya işçiləri daxildir.

İctimaiyyət üzvlərinin yarasalarla birbaşa təmasdan qaçması vacibdir. Yalnız peyvənd olunmuş, təlim keçmiş mütəxəssislər, məsələn, vəhşi təbiətə qulluq edənlər və ya baytarlar yarasalarla məşğul olmalıdırlar.

Xüsusilə yarasaların məskunlaşdığı ərazilərdə riskli qarşılıqlı əlaqəni azaltmaq üçün ictimai maarifləndirmə kampaniyaları vacibdir.

Əgər yarasa tərəfindən dişlənsəniz və ya cızılsanız, dərhal hərəkətə keçmək çox vacibdir. Yaranı ən azı 15 dəqiqə sabun və su ilə yaxşıca yuyun , antiseptik (betadin kimi) tətbiq edin və təcili tibbi yardım axtarın .

NSW-dəki bu faciəli hadisə, yarasa lissavirusunun son dərəcə nadir olmasına baxmayaraq, ictimai sağlamlıq üçün mühüm təhlükə olduğunu vurğulayır. Yarasaların davamlı monitorinqi və yeni müalicələrə dair araşdırmalarla yanaşı, ictimaiyyətin məlumatlılığını artırmalıyıq və yüksək riskli qruplar üçün peyvəndi təmin etməliyik.The Conversation tərəfindən təmin edilmişdir 

Bu məqalə Creative Commons lisenziyası ilə The Conversation -dan yenidən nəşr edilmişdir. Orijinal məqaləni oxuyun .