Cənubi Okean vəhşi və dinamikdir. Yerin ən güclü küləklərini və ən böyük dalğalarını yaşayır . Burada şəhər ölçüsündə aysberqlər və dünyanın ən böyük okean cərəyanı, həmçinin çay fincanının içərisinə sığan kiçik turbulent axınlar var.

Cənubi Okean Yerin təbii sistemləri üçün də çox vacibdir. O, dünyanın dərin okeanlarını dolduran sıx suyu əmələ gətirir. O, insan tərəfindən törədilən qlobal istiləşmə nəticəsində yaranan istilik və karbonu saxlayır və Antarktidanın nəhəng buz təbəqəsinə istilik axınına nəzarət edir – bu, qlobal dəniz səviyyəsinin qalxması üçün ən böyük təhlükədir.

Cənub Okeanının miqyasını və mürəkkəbliyini başa düşmək çətin ola bilər. Ancaq yeni kağızımız kömək edə bilər. O, Cənubi Okeanın indiki anlayışını, onun necə dəyişdiyini və bilik boşluqlarının harada olduğunu ümumiləşdirir.

Alimlər və başqaları müntəzəm olaraq Cənubi Okeanın ən uzaq buzlaq nöqtələrinə səyahət edirlər, lakin daha çox araşdırma tələb olunur. Elmi və daha geniş ictimaiyyət Cənubi Okean elmini inkişaf etdirmək və bu mühüm təbii sərvəti qorumaq üçün birləşməlidir.

Buz kütlələri risk altındadır

Antarktika buz təbəqəsi Yerdəki ən böyük buz kütləsidir və qlobal dəniz səviyyəsinin 58 metrinə bərabərdir.

Buz təbəqəsi nəhəng buz rəfləri şəklində Cənubi Okeanın səthinə axır. Bu buz rəflərinin bir çoxu aşağıdan daha isti okean tərəfindən yeyilir və ya əvvəlkindən daha sürətlə parçalanaraq aysberqlərə çevrilir.

Buz rəflərindən kənarda Cənubi Okean səthinin milyonlarla kvadrat kilometri donmuş dəniz buzu qatına çevrilir. Bu, nəhəng günəş reflektoru kimi çıxış edir və buz rəflərini güclü Cənubi Okean dalğalarından qoruyur.

Onilliklər ərzində görünən istiləşmə temperaturlarından sonra Cənubi Okeanın dəniz buzları son illərdə kəskin şəkildə azalıb. Bu, buz rəflərini və buz təbəqəsini daha da gərginləşdirir.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=135&slotname=8188791252&adk=2329133447&adf=1857921027&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1722500304&rafmt=11&format=540×135&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2024-07-giant-monster-earth-strongest-current.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTUuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTI3LjAuNjUzMy43NCIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJOb3QpQTtCcmFuZCIsIjk5LjAuMC4wIl0sWyJHb29nbGUgQ2hyb21lIiwiMTI3LjAuNjUzMy43NCJdLFsiQ2hyb21pdW0iLCIxMjcuMC42NTMzLjc0Il1dLDBd&dt=1722500293936&bpp=1&bdt=326&idt=704&shv=r20240729&mjsv=m202407310101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3D6bf3eefe49031f83%3AT%3D1721367059%3ART%3D1722500038%3AS%3DALNI_MacAfAOJA8VyURIyKJCZKOtEk96_Q&eo_id_str=ID%3D253fe466b124068d%3AT%3D1721367059%3ART%3D1722500038%3AS%3DAA-Afja3CR3UFVWEVuVSmzApOeu3&prev_fmts=0x0%2C1519x695&nras=2&correlator=6164773945129&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=2157&biw=1519&bih=695&scr_x=0&scr_y=0&eid=44759876%2C44759927%2C44759837%2C44795922%2C95331689%2C95334525%2C95334830%2C95337027%2C95337870%2C31085793%2C95339232%2C95336266%2C31078663%2C31078665%2C31078668%2C31078670&oid=2&pvsid=1605929777630354&tmod=2065675571&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C695&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=0&td=1&tdf=0&psd=W251bGwsbnVsbCwibGFiZWxfb25seV8xIiwxXQ..&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=10821

Yer okeanlarını doldurmaq

Dəniz buzunun çox hissəsi Antarktidadan əsən güclü və soyuq küləklər nəticəsində əmələ gələn “polinyalar” adlanan kiçik açıq su bölgələrində əmələ gəlir. Bu küləklər okean səthini donma nöqtəsindən aşağı soyudulur və buz əmələ gətirir.

Buz əmələ gəldikdə, duzu okean səthinə atır. Bu əlavə duz, atmosferdən gələn soyuducu təsirlərə əlavə olaraq, səth dəniz suyunu daha ağır və ya daha “sıx” edir.

Sıx su turbulent şleyflərə (başaşağı vulkan təsəvvür edin) batır və sualtı kanyonlardan keçərək dərin okeana axır və üst sularla qarışır.

Antarktidanın yalnız bir neçə nisbətən kiçik bölgəsində yaranan sıx su kütləsi qlobal okean həcminin qeyri-adi 40%-ni təşkil edir. O, nəhayət, çayınıza süd qarışdırarkən gördüyünüz tipli, santimetr miqyaslı turbulent burulğanlarla yenidən okean səthinə qaldırılır.

Okeanın dərinliklərində bu qarışma əsasən dəniz dibini aşındıran və daxili dalğalar yaradan okean gelgitləri ilə idarə olunur.

İqlim sistemi risk altındadır

Okean suyunun Cənub Okeanının səthindən dərinliyə və arxaya dövrə vurması yüzlərlə il çəkir . Bu gün səthə qayıdan su, okeanın dərinliklərinə ilk dəfə batdığı zaman daha soyuq, sənayedən əvvəlki iqlimi əks etdirən zaman kapsuluna bənzəyir.

Bu gün batan su, okeanın dərinliklərində saxlamaq üçün daha çox karbon udur və qlobal istiləşməni məhdudlaşdırmağa kömək edir.

Bununla belə, modellər və müşahidələr göstərir ki , dəniz buzunun və buz rəflərinin azalması bu mühüm iqlim sistemini zəiflədir. Onlar suyu daha isti, daha az duzlu və daha üzən edir, buna görə də batmağa daha az meyllidirlər. Bu, qarşıdakı illərdə daha az karbon anbarı və daha isti atmosfer deməkdir.

O qədər ki, bilmirik

Cənub okeanında ölçmə aparmaq onun uzaqda yerləşməsi və düşmən şəraitinə görə olduqca çətindir. Bu, bir çox hallarda məlumatların seyrək olması deməkdir və buna görə də elm adamları dəyişikliklərin nə qədər tez baş verdiyini dəqiq bilmirlər.

İcmalımız bir neçə sahəni gələcək Cənubi Okean tədqiqatları üçün əsas prioritet kimi müəyyən etdi . Bunlara okean temperaturu və buz rəfləri altında ərimə müşahidələri, həmçinin sıx su əmələ gəlməsinin uzunmüddətli ölçülməsi daxildir.

Dəyişiklikləri izləmək və buz təbəqəsinin çökməsi kimi əhəmiyyətli iqlim hadisələri barədə erkən xəbərdarlıq etmək üçün daha çox məlumat lazımdır. Ən başlıcası, hökumətin, sənayenin və cəmiyyətin gələcək iqlimi proqnozlaşdırmaq üçün etibar etdiyi kompüter modellərini məlumatlandırmaq və qiymətləndirmək üçün daha çox məlumat lazımdır .

Təəssüf ki, okean müşahidələri bahadır. Məsələn, Avstraliyanın əsas tədqiqat gəmisi RV Investigator-un işləməsi gündə 100.000 Avstraliya dollarından artıqdır . Və yeni SWOT peyki – Avropa İttifaqı və ABŞ-ın okean səthini görünməmiş qətnamə ilə ölçmək üçün birgə layihəsi – 1 milyard ABŞ dollarından çox başa gəldi .

Bu xərclər həm də milli və beynəlxalq əməkdaşlığın gücləndirilməsi ehtiyacını vurğulayır. Bu, mövcud resurslardan ən yaxşı şəkildə istifadə edəcək və pilotsuz uçuş aparatları və sürüklənən robot alətləri kimi daha sərfəli müşahidə sistemlərinin inkişafı üçün texnoloji yeniliyi təşviq edəcək .

Federal hökumətin elmi prioritetləri və maliyyələşdirmə qərarları Cənubi Okean elminin həlledici əhəmiyyətini əks etdirməlidir.

Hazırda biz okean və iqlim dəyişikliyi ilə bağlı proqnozları təkmilləşdirməyi hədəfləyən BMT-nin Okean Elmi Onilliyindəyik . Cənub Okeanı haqqında təkmilləşdirilmiş anlayış bu səy üçün çox vacibdir.

The Conversation tərəfindən təmin edilmişdir