Danışmaq və ya diqqətdən kənarda qalmaq, hansı daha yaxşıdır? Bu, Şekspirin sualı deyil, Mississippi Universitetinin professorunun rəhbərlik etdiyi tədqiqat qrupunun cavab vermək istədiyi sualdır.

Ole Miss psixologiya üzrə dosent Andrew Hales dedi ki, ostrakizmlə bağlı onilliklər ərzində aparılan araşdırmalar göstərdi ki, hətta incə və ya qısa hallar, məsələn, qərib tərəfindən nəzərə alınmamaq bizim ən əsas psixoloji ehtiyaclarımızı təhdid edə bilər.

“Kimsə sizi kənarlaşdırdıqda, bir anlıq da olsa, yad bir insan olsa belə, bu, sizi kənar bir insan kimi hiss edir” dedi Hales. “Bu, özünüzü pis hiss edirsiniz. Bir anlıq mənasız hiss edirsiniz.”

Qarışığa dedi-qodu əlavə edin və vəziyyət tez bir zamanda daha çətin bir psixoloji tapmacaya çevrilir.

“Qeybətin bir səbəbi var: heç kim arxasınca danışılmasını istəməz. “Ancaq eyni zamanda, insanlar da diqqətdən kənarda qalmaq istəmirlər. Beləliklə, əgər yeganə seçimləriniz qeybət edilirsə və ya heç kimin adını çəkməyəcək qədər əhəmiyyətsiz görünürsə, hər ikisi mənfi hiss edir, sadəcə çox fərqli şəkildə.

“Bu tədqiqat bu iki güclü sosial motiv toqquşduqda nə baş verdiyini araşdırmaq üçün yola çıxdı.”

Hales bu sualı həll etmək üçün Dyuk Universitetinin Psixologiya və Neyrologiya Departamentində doktorluqdan sonrakı tədqiqatçı Meltem Yücel və Almaniyanın Kaiserlautern-Landau Universitetinin sosial psixologiya və cəmiyyət professoru Selma Rudert ilə birləşdi.

Yücel kiçik uşaqlardan tutmuş kollec tələbələrinə qədər müxtəlif yaş qruplarında dedi-qoduları və onun dostluqlara və sosial dinamikaya necə təsir etdiyini öyrənib . O, Türkiyədə uşaq ikən dedi-qoduya maraq göstərib, orada Qızıl Günü toplantılarında, qadınların yeyib-içdiyi və dedi-qodu etdiyi ənənəvi tədbirlərdə iştirak edib.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=4054963813&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1746700192&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-05-narcissistic-men-drawn-gossip.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM1LjAuNzA0OS4xMTYiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzNS4wLjcwNDkuMTE2Il0sWyJOb3QtQS5CcmFuZCIsIjguMC4wLjAiXSxbIkNocm9taXVtIiwiMTM1LjAuNzA0OS4xMTYiXV0sMF0.&dt=1746700192606&bpp=1&bdt=56&idt=138&shv=r20250506&mjsv=m202505050101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1746699984%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1746699984%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1746699984%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=3975507660467&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2058&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=95358862%2C95358864%2C31092197%2C95332924%2C95354564%2C95359239%2C95359476&oid=2&pvsid=1985256843101710&tmod=630379555&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fpage2.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=143

“Uşaq olanda dedi-qodulara münasibət bildirmək istəsəm, susardım və ya böyüklərin söhbətlərinə qarışmamağımı deyirdilər” dedi Yücel. “Beləliklə, mənə həmişə maraqlı idi – niyə böyüklər bunu edir, amma uşaqlar deyil?

“Bu sual uzun müddət məni düşündürdü və fəlsəfə doktoru olana qədər nəhayət, həqiqətən də araşdırmaq şansım oldu.”

Bu araşdırma üçün tədqiqatçılar könüllülərdən ayrılan insanların söhbət mövzusuna çevrildiyi bir ziyafətdə olduqlarını təsəvvür etmələrini istədi. Partiyadan çıxanda onlardan soruşurlar: sənin haqqında danışmağa üstünlük verirsən, ya yox?

Tədqiqatçılar sualı müxtəlif variasiyalarla araşdırmaq üçün 1000-dən çox iştirakçı ilə beş təcrübə aparıblar.

Onların nəticələri bu yaxınlarda Self and Identity jurnalında dərc olunub .

“İnsanlar mənfi deyil, müsbət qeybət etməyi üstün tuturlar” dedi Hales. “Ancaq məni həqiqətən təəccübləndirən bir şey odur ki, bunların hər birində üstünlüklər universal deyildi. İştirakçıların təxminən üçdə biri müsbət dedi-qoduların mərkəzində olmaq istəmədiklərini söylədi.

“Səbəblər tam aydın olmasa da, onlar müsbət dedi-qoduları potensial olaraq qeyri-səmimi hesab edirlər və ya bunun tez bir zamanda mənfiyə çevriləcəyindən narahatdırlar.”

Tədqiqatçılar aşkar ediblər ki, cinsiyyət və narsisizm, hətta mənfi olsa belə, dedi-qoduların mərkəzində olmaq istəyinin əsas göstəriciləridir. Orta hesabla, bu üstünlük verilən şəxslərin 15%-i narsist olmağa meyllidir və kişilər qadınlara nisbətən bu istəyi daha çox nümayiş etdirirlər.

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .Abunə ol

“Narsistlər tez-tez özlərini haqlı və xüsusi hiss edirlər, buna görə də onlar açıq-aşkar mənfi olsa belə, onlar haqqında dedi-qoduların müsbət olduğuna inana bilərlər” dedi Hales. “Bununla belə, onlar ümumiyyətlə nəzərə alınmamaqdansa, mənfi diqqəti üstün tuturlar.”

Araşdırmaya görə, insanların əksəriyyəti mənfi dedi-qoduların hədəfinə çevrilməkdən xoşlanmır – təxminən 85% buna qarşıdır. Bununla belə, müsbət dedi-qodu ümumiyyətlə alqışlanır və insanların təxminən 64%-i onu bəyənir. Yenə də təxminən hər 3 nəfərdən 1-i müsbət dedi-qodulardan narahatdır.

Bu, nəzarətin olmaması, gizli neqativlərə şübhə və ya qeybətə qarşı mədəni/dini inanclarla bağlı ola bilər.

Yücel dedi ki, başqa bir əsas tapıntı dedi-qoduların pis olmadığıdır. O, mühüm sosial funksiyalara xidmət edə bilər. O dedi ki, yaxşı niyyətlə və yalan olmadan həyata keçirildikdə , hətta mənfi dedi-qodular belə qruplara ədalət və hesabatlılığı qorumağa kömək edə bilər.

“Qeybət hər yerdədir” dedi Hales. “İnsanların insanlar haqqında danışması çox adi haldır. Biz sosial heyvanlarıq və sosial heyvanlar başqa insanlara heyran olurlar və onlar orada olmadıqda onlar haqqında danışacaqlar.

“Həyatdakı hər şey kimi, şəfqətli və düşüncəli olmaq və başqa insanlar haqqında paylaşmağı seçdiyiniz şeylər barədə düşünmək müdrikdir.”

Ətraflı məlumat: Andrew H. Hales et al, Openness to being gosisied: qeybəti hədəfin perspektivindən anlamaq, Self and Identity (2025). DOI: 10.1080/15298868.2025.2467737

Missisipi Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir