Journal of Personality and Social Psychology- də dərc olunan araşdırmaya görə, kimə etibar edəcəyinə qərar verərkən insanlar özəl məktəblərə gedən və ya Avropada tətil edənlərə nisbətən daha az pulla böyüyən şəxsləri seçirlər .

Britaniya Kolumbiyası Universitetinin psixologiya professoru, aparıcı tədqiqatçı, Ph.D. Kristin Laurin, “Güvən sağlam münasibətlər üçün vacibdir. Bunsuz romantik tərəfdaşlıqlar uğursuzluğa düçar ola bilər, iş yerləri əziyyət çəkə bilər və sosial bölünmələr böyüyə bilər” dedi. “Bəs ilk növbədə insanları kiməsə etibar edən nədir?”

Bunu öyrənmək üçün tədqiqatçılar 1900-dən çox iştirakçı ilə bir sıra təcrübələr apardılar. Onlar kiminsə sosial təbəqəsinin – istər böyüyərkən, istərsə də hazırda – yad insanlar üçün nə qədər etibarlı görünməsinə təsir edib-etmədiyini araşdırdılar.

Təcrübələrin birində iştirakçılardan digər real insanlar hesab etdikləri, lakin əslində uydurma profillər olan insanlarla güvən oyunu oynamaları istəndi. Hər bir iştirakçı profili doldurdu və öz “qrupundan” profillərin surətlərini aldı.

Bəzi saxta profillər daha az pulla böyüyən insanları təsvir edir, məsələn, dövlət məktəbində oxuyan və ya part-time işləyən. Digərləri özəl məktəbə getmək və ya Avropada tətil etmək kimi daha imtiyazlı keçmişləri təsvir etdilər.

Oyunda iştirakçılar (“etibarçılar” kimi tanınır) iki 100 dollarlıq hədiyyə kartı üçün tiraj üçün 10 lotereya bileti ilə başladılar. Onların bu lotereya biletlərinin istənilən sayını qruplarındakı qondarma oyunçulardan birinə (“qəyyumlar” kimi tanınır) köçürmək imkanı var idi. Etibarlılara bildirildi ki, qəyyuma verilən hər hansı bilet daha sonra üç dəfə artırılacaq və qəyyum həmin biletlərin istənilən sayını etibarçıya qaytarmağa qərar verə bilər.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1751428779&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1747930589&rafmt=1&armr=3&format=540×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-05-people-grew.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM2LjAuNzEwMy4xMTQiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siQ2hyb21pdW0iLCIxMzYuMC43MTAzLjExNCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzNi4wLjcxMDMuMTE0Il0sWyJOb3QuQS9CcmFuZCIsIjk5LjAuMC4wIl1dLDBd&dt=1747930589129&bpp=3&bdt=129&idt=63&shv=r20250521&mjsv=m202505190101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De2af2bea6b3e2e90%3AT%3D1735548424%3ART%3D1747930455%3AS%3DALNI_MZIaWdAh-lthHlhpkWN2g6ZC7xT8A&gpic=UID%3D00000f8412a58936%3AT%3D1735548424%3ART%3D1747930455%3AS%3DALNI_MaJ_6ILTTPz6uEc3lU2rNf9ZPgQbA&eo_id_str=ID%3D1b1b09cf233e1b4b%3AT%3D1735548424%3ART%3D1747930455%3AS%3DAA-AfjZKostxhmsFX2YCqOZbTGHa&prev_fmts=0x0%2C920x280&nras=1&correlator=7121505832296&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=4&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=2011&biw=1521&bih=730&scr_x=0&scr_y=0&eid=95353387%2C95360391%2C95360812%2C95361623%2C95360955&oid=2&pvsid=1960689554649263&tmod=140502480&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fpage2.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C1536%2C816%2C1536%2C730&vis=2&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=2&fsb=1&dtd=503

Tədqiqat etimadı bir davranış kimi nəzərdən keçirdi – özünü digər oyunçunun mərhəmətinə qoyma. İştirakçıların başqa oyunçuya nə qədər lotereya bileti köçürdükləri, davranış baxımından həmin oyunçuya nə qədər güvəndiklərini göstərdi.

Tədqiqat həm də güvəni bir gözlənti kimi nəzərdən keçirdi – digər oyunçunun etibarlı olacağına inanmaq. İştirakçılara “Bu adama 10 biletin hamısını versəniz, onlarda 30 olacaq. Neçə bileti geri qaytaracağını düşünürsünüz?”

Oxşar təcrübələrdə tədqiqatçılar qəyyumların hazırkı sosial-iqtisadi vəziyyətini təklif etmək üçün saxta profilləri düzəldiblər və iştirakçılardan digər oyunçuların əxlaqını qiymətləndirmələrini istəyiblər. İnsanlar keçmiş və ya indiki gəlirləri aşağı olan şəxslərə daha çox davranış etibarı göstərməyə meyllidirlər. Bununla belə, onlar yalnız oyunçunun aşağı gəlirli ailədə böyüdüyü zaman oyunçunun daha etibarlı olduğuna inanırdılar.

“Araşdırmalarımız göstərir ki, insanlar kiminsə uşaqlığı ilə indiki vəziyyəti arasında aydın xətt çəkirlər” dedi Laurin. “Onlar ümumiyyətlə aşağı səviyyəli evlərdə böyüyən insanları daha əxlaqlı və etibarlı görürdülər. Onlar bəzən hal-hazırda aşağı təbəqə olan insanlara güvənmiş kimi davransalar da, bu insanların bu etimadı layiqincə yerinə yetirəcəklərinə həmişə inanmırdılar.”

Bu tapıntılar insanların etimadın bir komponent olduğu sosial vəziyyətlərdə özlərini necə təqdim etmələri ilə bağlı strateji olmaq istəyə biləcəyini göstərir. “Əgər siz həmişə varlı olmusunuzsa, məsələn, bu tarixi azaltmaq və diqqətinizi indiyə yönəltmək istəyə bilərsiniz, halbuki əgər həmişə maddi cəhətdən mübarizə aparmısınızsa, təvazökar köklərlə böyüdüyünüzü aydınlaşdırmaq sizin xeyrinizə daha çox ola bilər” dedi.

Laurin qeyd edib ki, tədqiqat aşağı gəlirli ailələrdən olanlara, xüsusən də bu şəkildə böyüyənlərə etibar etməyi üstün tutduğunu göstərsə də, həmin şəxslərin əslində daha etibarlı olub-olmadığını soruşmayıb.

“Biz bir insanın uşaqlığının və ya indiki sinif keçmişinin həqiqətən davranışlarına təsir edib-etmədiyini araşdırmadıq” dedi. “Bu, gələcək tədqiqatlar üçün bir sualdır – xüsusən də etibarın yersiz olduğunu və ya insanların başqalarına ədalətli şəkildə etibar etmək şanslarını əldən verdiklərini anlamaq üçün.”

Daha çox məlumat: Kristin Laurin et al. Güvən və Güvən Fondları: Başqalarının Uşaqlığı və Hazırkı Sosial Sinif Kontekstinin Güvən Davranışı və Gözləntilərinə Necə Təsiri, Şəxsiyyət və Sosial Psixologiya Jurnalı (2025). DOI: 10.1037/pspi0000497

Jurnal məlumatı: Şəxsiyyət və Sosial Psixologiya Jurnalı 

Amerika Psixoloji Assosiasiyası tərəfindən təmin edilmişdir