İki il əvvəl Şans Uord ölkənin digər qurumlarından Kolorado Universitetinin Təbiət Tarixi Muzeyinə göndərilmiş at qalıqlarının qutularını açmağa başladı. Gördükləri ürəyini sıxdı.

O zaman Uord CU Boulder-də Muzey və Sahə Tədqiqatları üzrə magistr tələbəsi idi. At sürərək böyümüş tədqiqatçı Amerikanın Qərbində bu simvolik heyvanların tarixini araşdıran genişmiqyaslı tədqiqatda iştirak edirdi. Lakin o, bağlamaların içərisinə baxanda bəzən səliqəsiz sümüklər tapırdı – at qalıqları çox az qayğı və ya yastıqlama olmadan çantalarda və qutularda idi və tranzit zamanı bir-birinə çırpılmış, bəzən zədələnmişdir.

Ward Cənubi Dakotadakı Cheyenne River Sioux qəbiləsinin üzvü və Lakota Nation qrupunun Mnicoujou və Hunkpapa qruplarının üzvüdür. Lakota ənənələri, Qərbdəki bir çox digər yerli Amerika qruplarının ənənələri kimi, heyvanları mənəviyyatlarının mərkəzinə qoyur və onlara qohum kimi baxır.

“Sən atların qayğısına qalırsan. Siz onları təkcə qidalandırıb sulamır, həm də onlarla şəxsi, mənəvi səviyyədə əlaqə saxlayırsınız”, – Uord bildirib. “Onlar keçəndə belə, siz yenə də onlara qeyri-insani qohumlar kimi hörmət edir və hörmət edirsiniz. Onları plastik torbalara, qutulara atmırsınız”.

Bu gün o, arxeoloqlardan və yerli alimlərdən ibarət bir qrupa rəhbərlik edir və ölkə daxilindəki muzeyləri heyvan qalıqlarına qayğı göstərməyə daha hörmətli yanaşmağa çağırır. Bu, tədqiqatçıların “mədəni təvazökarlıq” adlandırdığı bir nümunədir, özünü əks etdirməyi, ömür boyu öyrənməyi və güc balanssızlığını tanıyan fərqli mədəniyyətlərlə əlaqə qurmağa yanaşmadır. Komanda deyir ki, muzeylər qalıqları necə kataloqlaşdırdıqları, saxladıqları və nümayiş etdirdiklərini yenidən düşünmək üçün yerli Amerika qrupları ilə əməkdaşlıq etməlidirlər.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=4054963813&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1741693419&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-03-dont-archaeologists-indigenous-scholars-animal.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTMzLjAuNjk0My4xNDIiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siTm90KEE6QnJhbmQiLCI5OS4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl1dLDBd&dt=1741693419324&bpp=1&bdt=69&idt=195&shv=r20250305&mjsv=m202503040101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741693348%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741693348%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741693348%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=8760097738636&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2005&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31090875%2C95353420%2C95354314%2C95354322%2C95354336%2C95354597%2C31090803%2C31090357&oid=2&pvsid=1444332642356446&tmod=922817540&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fpage2.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=201

Qrup öz yanaşmasını bu ay “Advances in Archaeological Practice” jurnalında dərc olunmuş məqalədə açıqlayıb .

“İndi yerli insanlar muzey sahəsinə daha çox daxil olduqları üçün təmsilçilik və öz mədəniyyətlərimizə və mədəniyyətlərimizə təsir edən məsələlərə nəzarət etmək kimi şeylər haqqında daha çox anlayış var” dedi Ward. “Arxeoloji metodların köhnə üsulu köhnəlib və yeni perspektivlərə ehtiyac duyur.”

CU muzeyinin arxeologiya üzrə kuratoru və tədqiqatın baş müəllifi Uilyam Taylor da razılaşdı. 1990-cı ildə ABŞ Konqresi Yerli Amerika Qəbirlərinin Mühafizəsi və Repatriasiyası Aktını (NAGPRA) qəbul etdi. Bu, insan qalıqlarını, müqəddəs əşyaları və daha çoxunu yerli insanlara qaytarmaq üçün federal maliyyə alan qurumlardan tələb edir.

2024-cü ildə “Hoof Beats: Horses For Shaped Human History” kitabının müəllifi Taylor deyir ki, heyvan qalıqlarına tez-tez tətbiq edilməyən NAGPRA muzeylərin necə fəaliyyət göstərməsinə rəhbərlik etməli olan yeganə prinsip deyil .

“Biz muzeylər haqqında düşüncə tərzimizi dəyişdirməliyik. Onlar arxeoloji obyektlərə cansız əşyalar kimi baxdığımız yerlərdirmi?” dedi. “Yoxsa onlar, bəzilərinə əlaqə və dinləmə daxildir?”

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .Abunə ol

At belində həyat

Hal-hazırda Kolorado Ştatının NAGPRA Koordinatoru və Dövlət Arxeoloqunun Ofisi kimi xidmət edən Ward, atların həyatının vacib hissəsi olduğu Çeyen çayı qoruğunda böyüdü. Atasının ailəsinin ferması var idi və hər yazda Ward at belində mal-qara yığmağa kömək edirdi. O, atasının onu ilk dəfə 8 yaşında ata mindirdiyi vaxtı xatırlayır.

“Heç bir at sürmə dərsi yox idi. Bu, sadəcə olaraq” minin və gedək ” idi “dedi Uord. “Mən heç kimi məyus etmək istəmədiyim üçün özümə “nə olursa olsun yıxılmayacağam” dediyimi xatırlayıram.”

Tarixən arxeologiya sahəsi həmişə heyvanlara hörmətlə yanaşmayıb. Bir çox erkən qazıntılar zamanı tədqiqatçılar iş zamanı tapdıqları heyvan sümüklərinə diqqət yetirmədilər. Onlar tez-tez həmin obyektləri öz mədəni kontekstindən çıxarır və hətta atırdılar.

Ward bunu dəyişmək istəyir. O qeyd edib ki, atların, bizonların və digərlərinin qalıqlarına necə müalicə etmək üçün hər kəsə uyğun yanaşma yoxdur. Hal-hazırda ABŞ-da 570-dən çox federal tanınmış qəbilə var və daha çox ştatlar tərəfindən tanınır, onların hamısı canlı dünyaya öz fərqli baxışlarına malikdir.

Ancaq muzeylər kolleksiyalarında olan bütün heyvan qalıqlarını hərtərəfli sənədləşdirməklə başlaya bilərlər. Uordun dediyinə görə, bir çox qurumlar ictimaiyyətin gözündən uzaq otaqlarda qutularda və şkaflarda hansı sümükləri gizlətdiklərini belə bilmirlər.

Oklahomadakı Comanche Nation üçün qəbilə tarixçisi, tədqiqatın həmmüəllifi Jimmy Arterberry, yeni məqaləni təcili hərəkətə çağırış kimi görür. O, etiraf edir ki, bu gün əksər muzeylərdə maliyyə və kadr çatışmazlığı var. Lakin o deyir ki, qurumlar heyvan qalıqları ilə necə davrandıqlarını dəyişdirmək üçün hələ də çox şey edə bilərlər.

“Onlara qayğı göstərməyəcəksənsə, niyə onları saxlayırsan?” Arterberry bildirib.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=3597704619&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1741693438&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-03-dont-archaeologists-indigenous-scholars-animal.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTMzLjAuNjk0My4xNDIiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siTm90KEE6QnJhbmQiLCI5OS4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl1dLDBd&dt=1741693419325&bpp=1&bdt=70&idt=251&shv=r20250305&mjsv=m202503040101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741693348%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741693348%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741693348%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0%2C750x188%2C728x90&nras=2&correlator=8760097738636&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=5046&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=1365&eid=31090875%2C95353420%2C95354314%2C95354322%2C95354336%2C95354597%2C31090803%2C31090357&oid=2&pvsid=1444332642356446&tmod=922817540&uas=3&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fpage2.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=3&uci=a!3&btvi=3&fsb=1&dtd=19043

Bizon sürüsü

Arterberry və Ward eyni fikirdədir ki, muzeylərin bu gün edə biləcəyi ən vacib şey yerli amerikalı qrupları dinləməkdir. NAGPRA muzeylərdən yerli Amerika xalqlarından bu qurumların bir çox arxeoloji kolleksiyaları necə saxlaması, saxlaması və müalicə etməsi ilə bağlı razılıq almasını tələb edir.

CU muzeyi əlaqələri möhkəmləndirməyə və biliyə hörmət etməyə sadiqdir. Taylor və onun həmkarları muzeyin ən geniş kolleksiyalarından biri ilə başladılar: 20-ci əsrdə muzeydəki arxeoloqlar Kolorado ştatının Kit Carson şəhəri yaxınlığındakı arroyodan minlərlə bizon sümüyü çıxardılar.

Qədim insanlar təxminən 11.000 il əvvəl son Buz Dövrünün sona çatmasından sonra heyvanları ovladılar və kəsdilər. Arxeoloqlar əvvəlcə 200-ə yaxın bizon kəlləsini gips və ya çuval bezi tökmələrində saxladılar. Ancaq onilliklər sonra, bu tökmələrin bir çoxu parçalandı və içəridəki qalıqları təhdid etdi.

Bir neçə ay ərzində komanda kəllələri sabit və açıq tökmələrə köçürdü və onları təhlükəsiz şəkildə yeni saxlama yerində rəflərdə yerləşdirdi. 2024-cü ilin fevral ayında Lakota ağsaqqallarından ibarət nümayəndə heyəti tədqiqatçılarla görüşmək və bizon kolleksiyasını görmək üçün CU Boulder kampusuna getdi . Baş Harold Left Heron qalıqların yanında dayanarkən Lakota dilində danışdı və xeyir-dua verdi.

“Onların təkliflərindən biri bu heyvanları həyatda ola bildikləri kimi, muzeydə bir sürü kimi saxlamaq idi” dedi Teylor.

Gələcəkdə, o, muzeyin qədim heyvan qalıqlarına qayğı göstərmək üçün icma perspektivlərini qurmaq üçün imkanlar axtarmağa davam edəcəyini söylədi.

Ward dedi ki, hər kəs öz sevimliləri, atları kimi heyvanlarla şəxsiyyətlərarası münasibətlər quraraq çox şey öyrənə bilər.

“Sadəcə onlarla birlikdə olmaq, onların yanında dayanmaq, onları fiziki və mənəvi cəhətdən hiss etmək çox güclüdür” dedi. “Bir-biri ilə əlaqə saxlamaq və rahat olmaq üçün hər iki tərəf lazımdır, at və insan – lakin biz onlara üstünlük verəcəyimiz qədər rahat deyilik.”

Yeni tədqiqatın digər həmmüəllifləri arasında Kİ Təbiət Tarixi Muzeyinin keçmiş kolleksiya meneceri Christina Cain; Dr. Cozef Aguilar Nyu Meksikodakı Pueblo de San İldefonso üçün Qəbilə Tarixi Qoruma İdarəsində; Natali Patton, CU Təbiət Tarixi Muzeyinin məzunu; və Nyu Meksiko Universitetində Dr. Emili Lena Cons.

Ətraflı məlumat: Şans Uord və digərləri, Amerika Muzey Kolleksiyalarında Heyvan Qalıqlarına Hüquqi, Etik və Mədəni Məlumatlı Qayğı Toward, Advances in Arxeological Practice (2025). DOI: 10.1017/aap.2024.25

Boulderdəki Kolorado Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir