Pataqoniyanın fiyordları çoxlu endemik və nəsli kəsilməkdə olan su növləri ilə möhtəşəm biomüxtəlifliyə ev sahibliyi edir. Onlar Norveçdən sonra ikinci ən böyük qızılbalıq istehsalçısı olmaqla ərzaq təhlükəsizliyini və yerli iqtisadiyyatı dəstəkləyən inkişaf edən balıqçılıq üçün əlverişli mühitdir. Bununla belə, iqlim dəyişikliyi ekosistemə, xüsusən də quraqlıqların artmasına təsir göstərir.

“Frontiers in Marine Science” jurnalında dərc olunan yeni araşdırma Şimali Çili Pataqoniyasının Reloncavi Fjordunda quraqlığın təsirini araşdırıb.

Dosent Lauren Ross və Ph.D. Maine Universitetindən tədqiqatçı Elías Pinilla normal ili (2018) həddindən artıq quraqlıq ili (2016) ilə müqayisə edərkən çay axıdılması, gelgit və küləyin təsirlərini təhlil etmək üçün modelləşdirmədən istifadə edib. Sonuncu zamanı 40.000 ton qızılbalıq nəticədə öldü və 800 milyon dollar iqtisadi itkiyə səbəb oldu.

Tədqiqatçılar quraqlıq dövründə fiyordların duzluluğunda kəskin dəyişikliyi, şirin su girişinin azalması ilə müəyyən etdilər. Ümumi mübadilə axını (okean və estuar arasında suyun və buna görə də duzluluğun daşınması) 2016-cı ildə fyorda girərkən 2018-ci illə müqayisədə 14,3%, estuardan yenidən dənizə axmaq üçün çıxdıqda isə 16,7% az olmuşdur.

2018-ci ildə çayların axıdılması Ümumi Mübadilə axınının 74%-ni, gelgit və külək isə müvafiq olaraq 17% və 9%-ni təşkil edib. Bununla belə, 2016-cı ilin quraqlıq ili ərzində gelgitlərin və küləyin Ümumi Mübadilə axınına təsiri müvafiq olaraq 21% və 16%-ə qədər artmışdır ki, bu da çayların axıdılması vasitəsilə şirin suyun mövcudluğu az olduqda onların destratifikasiyada rolunun artan əhəmiyyətini vurğulayır.

Nəticə etibarilə, bu külək müdaxiləsi fiyordun suyunun dağılmasına səbəb oldu və adətən səthdə aşağı duzlu şirin suyun nazik təbəqəsinin altında oturan sıx yüksək duzlu suyun qarışmasının artmasına səbəb oldu. Bunun ekosistem dinamikası üçün əhəmiyyətli təsiri var və elm adamları bu məlumatdan 40 il ərzində (1980-2021) zərərli yosunların çiçəklənməsinin qeydə alınmış halları ilə əlaqəli fiyord təbəqələşmə nümunələrini proqnozlaşdırmaq üçün istifadə etdilər.

Bununla da onlar duzluluq səviyyələrini Pseudchatonella spp. və Alexandrium catenella yosunları. Stratifikasiya dövründə A. catenella yosunları yazda çiçək açsa da, yay quraqlığının destratifikasiyası zamanı Pseudchatonella yosunları çoxalırdı.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=4203178812&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1736321790&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-01-patagonian-droughts-linked-algal-blooms.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTMxLjAuNjc3OC4yMDUiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzMS4wLjY3NzguMjA1Il0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzMS4wLjY3NzguMjA1Il0sWyJOb3RfQSBCcmFuZCIsIjI0LjAuMC4wIl1dLDBd&dt=1736321790069&bpp=1&bdt=247&idt=208&shv=r20250106&mjsv=m202501060101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1736321655%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1736321655%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1736321655%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=3204531874139&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=447&ady=2347&biw=1903&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=42533203%2C31088039%2C31088581%2C31089335%2C42531705%2C95349404%2C31089586%2C95347432&oid=2&pvsid=2159897078510037&tmod=636672950&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fpage2.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=214

Sonuncu yosun çiçəkləri fiyord ekosistemi üçün zərərli ola bilər, çünki onların səthində sürətli böyüməsi günəş işığının aşağıda yaşayan orqanizmlərə çatmasına mane ola bilər, həmçinin ölü yosunların parçalanması suyun həll olunmuş oksigenini istifadə edərkən minimum oksigen zonaları yarada bilər. Sonrakı hipoksik şərtlər digər orqanizmlərin sağ qalmasını ciddi şəkildə çətinləşdirə bilər.

Bu tədqiqat əhəmiyyətlidir, çünki iqlim dəyişikliyi irəlilədikcə və El Nino hadisələri daha da ekstremallaşdıqca, 2060-cı ilə qədər quraqlıq epizodlarının iki dəfə artacağı proqnozlaşdırılır ki, bu da yağıntıların azalmasına və buna görə də Reloncaví Fjorduna illik şirin su girişinin 10% azalmasına səbəb olur.

Beləliklə, yosunların çiçəklənməsinin pisləşməsi gələcək illərdə Pataqoniyanın fiyord biomüxtəlifliyinə və akvakultura sənayesinə zərərli təsir göstərə bilər.

Daha çox məlumat: Elias Pinilla et al, Quraqlıq şəraitində yüksək təbəqəli fiyordda mübadilə axını, Dəniz Elmində Sərhədlər (2024). DOI: 10.3389/fmars.2024.1458758

Jurnal məlumatı: Dəniz Elmində Sərhədlər 

© 2025 Science X Network