İspaniya Milli Tədqiqat Şurası tərəfindən

Gaby Clark tərəfindən redaktə edilmiş , Robert Eqan tərəfindən nəzərdən keçirilmişdir

 Redaktorların qeydləriNəticələr göstərir ki, 2011-ci ildən bəri dəniz suyunda virusların bolluğu davamlı olaraq azalıb. Kredit: ICM-CSIC.

Institut de Ciències del Mar (ICM-CSIC) tərəfindən başçılıq etdiyi bir qrup son iki onillikdə Aralıq dənizinin şimal-qərbində dəniz viruslarının bolluğunda davamlı və görünməmiş bir azalma təsvir etdi. ISME Communications jurnalında dərc edilən tapıntı , Gironadakı Blanes Bay Mikrob Rəsədxanasından (BBMO) dəniz virusları haqqında bu günə qədər ən uzun müddətə məlum olan zaman seriyası məlumatlarına əsaslanır.

Nəticələr göstərir ki, 2011-ci ildən bəri dəniz suyunda virusların bolluğu davamlı olaraq azalıb, suyun temperaturu və şəffaflığının mütərəqqi artması, qida maddələrinin və fitoplankton biokütləsinin əhəmiyyətli dərəcədə azalması ilə üst-üstə düşür. Bu dəyişikliklər dəniz ekosistemini daha təmiz və daha az dəyişmiş mühitə çevirən oliqotrofikasiya prosesini, yəni qida maddələrinin yoxsulluğunu əks etdirir.

Tədqiqatın aparıcı müəllifi Xabier López-Alforja izah edir: “Müşahidə etdiyimiz qlobal dəyişikliklərin və xüsusən də iqlim dəyişikliyinin ən kiçik mikrob icmalarını belə yenidən konfiqurasiya etdiyinə dair aydın siqnaldır – insan gözünə görünməyən, lakin okeanların fəaliyyəti üçün vacib olanları”.

“Dəniz virusları ekosistemlərdə kritik rolları yerinə yetirir: mikrob populyasiyalarını tənzimləyir, qida maddələrini təkrar emal edir və qlobal iqlim tənzimlənməsində əsas proses olan karbonun okean dibinə daşınmasına kömək edə bilər.”

Unikal rəsədxana

İş 2001-ci ildən bəri aylıq səth su nümunələrinin toplandığı Blanes Bay Mikrob Rəsədxanası tərəfindən yaradılan məlumat seriyasına əsaslanır. İyirmi il ərzində davam edən bu davamlı səy BBMO-nu uzunmüddətli mikrob dinamikasını öyrənmək üçün dünyada unikal rəsədxanaya çevirir.

Tədqiqatda Ümumiləşdirilmiş Əlavə Qarışıq Modellər (GAMMs) kimi qabaqcıl statistik vasitələrdən istifadə edilib ki, bu da komandaya Aralıq dənizinin bu hissəsində həm mikroorqanizmlərin, həm də müxtəlif ətraf mühit dəyişənlərinin qeyd olunan mövsümi dəyişkənliyini modelləşdirməyə və anlamaq imkanı verib. Bundan əlavə, elmi qrup viruslar və onların ətraf mühiti arasındakı mürəkkəb qarşılıqlı əlaqəni açmaq üçün süni intellekt üsullarını, xüsusən də neyron şəbəkə modellərini tətbiq etdi.

“Qabaqcıl statistika və maşın öyrənməsinin birləşməsi sayəsində biz ani dəyişkənlikdən kənara çıxa bildik və virusların istiləşməyə və qida itkisinə necə reaksiya verdiyini göstərən gizli nümunələri tanıya bildik”, – López-Alforja ətraflı məlumat verir.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1761906150&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-10-unprecedented-decline-marine-viruses-western.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&aieuf=1&aicrs=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTQxLjAuNzM5MC41NSIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJHb29nbGUgQ2hyb21lIiwiMTQxLjAuNzM5MC41NSJdLFsiTm90P0FfQnJhbmQiLCI4LjAuMC4wIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjE0MS4wLjczOTAuNTUiXV0sMF0.&abgtt=6&dt=1761906150531&bpp=1&bdt=126&idt=52&shv=r20251029&mjsv=m202510290101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1761905918%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1761905918%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3D1241933dda87baba%3AT%3D1750839581%3ART%3D1761905918%3AS%3DAA-AfjZwPuiSAour3k16ZA1JtXua&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=1580347922934&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=4&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2554&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31095106%2C31095438%2C31095508%2C31095510%2C31095512%2C31095514%2C95376113%2C31095556&oid=2&pvsid=6546189265740024&tmod=1941919895&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fpage3.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&plas=164x742_l%7C164x742_r&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=177

Ekoloji və sosial təsirlər

Dəniz viruslarının bolluğunun azalması ekosistemlər və cəmiyyət üçün əhəmiyyətli nəticələrə səbəb ola bilər. Mikrob populyasiyalarına nəzarəti və qida maddələrinin təkrar emalının səmərəliliyini dəyişdirərək, bu dəyişikliklər dəniz məhsuldarlığının azalmasını sürətləndirə və qida şəbəkəsinin sabitliyinə təsir göstərə bilər.

ICM tədqiqatçısı Dolors Vaque əlavə edir: “Viruslar azalarsa, qida maddələrinin okeanda dövriyyəsi də dəyişir”. “Bu, təkcə sahil ekosistemlərinin tarazlığına deyil, həm də Aralıq dənizindəki bütün cəmiyyətlərin asılı olduğu balıqçılıq kimi insan fəaliyyətlərinə də təsir edə bilər.”

İndiyədək dəniz virusları ilə bağlı tədqiqatların əksəriyyəti fəza qradiyenti boyunca və ya çox qısa zaman silsiləsində, adətən iki ildən az müddətdə aparılırdı. Uzunmüddətli məlumatların olmaması qlobal dəyişikliklərin bu orqanizmlərə təsirini aydın şəkildə qiymətləndirməyi çətinləşdirdi.

Felipe Coutinho, “Tədqiqatımız viral icmalara bu təsirin digər mikroorqanizmlərin təsirlərinə və biogeokimyəvi dövrlərə necə çevrildiyinə dair suallar doğurur” dedi.

“Yalnız uzun zaman seriyaları ilə təbii dalğalanmaları iqlim dəyişikliyi ilə bağlı tendensiyalardan ayırd edə bilərik . Və bu halda siqnal birmənalı deyil: viruslar Aralıq dənizinin oliqotrofikasiyası ilə paralel olaraq azalır.”

Yeni tədqiqat yollarına doğru

Tədqiqat Blanes Bay Rəsədxanasını fəaliyyətdə saxlayan müxtəlif ICM-CSIC tədqiqatçılarının birgə səyinin nəticəsidir. Tədqiqat qrupu indi bolluğun itirilməsinin viral icmaların genetik müxtəlifliyindəki dəyişikliklərdə də əks olunub-olunmadığını müəyyən etmək üçün bu illər ərzində toplanmış virusların genetik materialının ardıcıllaşdırılması və təhlili üzərində işləyir.

Onlar həmçinin iddia edirlər ki, regionda daha qısa zaman seriyalarına əsaslanan digər tədqiqatların təhlilləri ilə uyğunluq bütün Aralıq dənizi hövzəsi üzrə ümumiləşdirilmiş tendensiyası təsdiq edir.

Daha çox məlumat: Xabier Lopez-Alforja və digərləri, Şimali Qərbi Aralıq dənizi sahilində istiləşmə və oliqotrofikasiya ilə əlaqəli dəniz viruslarının uzunmüddətli azalması, ISME Communications (2025). DOI: 10.1093/ismeco/ycaf150

İspaniya Milli Araşdırma Şurası tərəfindən təmin edilmişdir