Tokio Universitetinin tədqiqatçıları Homo sapiensin mənşəyi və Şərqi Avrasiyaya yayılması ssenarilərini araşdırıblar. Komanda miqrasiya yollarını, arxaik insanların genetik töhfələrini və ətraf mühitə uyğunlaşmaların müasir populyasiyaların formalaşmasına necə kömək etdiyini araşdırdı və bir mənşə ideyasında qeyri-mümkün qüsur tapdı.

Homo sapiensin mənşəyi və yayılması iki əsas rəqib model – Çox Regional Təkamül modeli və Afrikadan kənar model arasında daha dar olsa da geniş şəkildə müzakirə edilmişdir.

Out of Africa modeli, Homo sapiensin Afrikada meydana gəldiyini və qlobal miqyasda yayıldığını və ilk növbədə genomik tədqiqatlardakı irəliləyişlərə görə son 30 ildə dominant elmi konsensus olaraq qaldığını göstərir .

Multiregional Təkamül modelləri müasir insanların eyni vaxtda bir neçə bölgədəki arxaik populyasiyalardan təkamül etdiyini təklif edir. Multiregional Təkamül modelindəki əsas qüsur, beynin genişlənməsinə səbəb olan eyni mutasiyaların dünya miqyasında bir çox populyasiyada müstəqil şəkildə baş verməsi ehtimalının olmamasıdır.

Əvvəllər Çox Regional Təkamül Qərb akademiyasında nəzərdən keçirilsə də, hazırda ən çox müasir Şərqi Asiyalıların Afrika Homo sapiensindən deyil, Pekin Adamı (Homo erectus pekinensis) kimi yerli arxaik insanlardan təkamül etdikləri ideyasını dəstəkləyən ən çox Çin antropoloqları və arxeoloqları ilə əlaqələndirilir . Bu baxışa qismən Çindəki erkən fosil kəşfləri və insan mənşəyinin daha çox millətçi şərhləri təsir göstərir.

“ Journal of Physiological Anthropology” də dərc olunan “İnsanın Şərqi Avrasiyaya yayılması: qədim genom anlayışları və fizioloji uyğunlaşmalar üzrə tədqiqata ehtiyac” adlı araşdırmada tədqiqatçılar miqrasiya nümunələrini və fizioloji uyğunlaşmaları qiymətləndirmək üçün genomik analiz və arxeoloji qiymətləndirmələrdən istifadə ediblər.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=4054963813&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1741169732&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-03-africa-east-eurasian-genomic.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTMzLjAuNjk0My4xNDIiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siTm90KEE6QnJhbmQiLCI5OS4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl1dLDBd&dt=1741169732584&bpp=1&bdt=163&idt=123&shv=r20250303&mjsv=m202503030101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741169440%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741169440%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741169440%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=1915978382643&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=447&ady=1921&biw=1903&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31090735%2C31090747%2C95332926%2C95354315%2C95354326%2C95354336%2C31090729%2C31090357%2C95350015%2C95353078%2C95353782%2C95340253%2C95340255&oid=2&pvsid=1945180975943419&tmod=701748179&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=127

Şərqi Avrasiyaya yayılma yollarını müəyyən etmək üçün həm müasir, həm də qədim insan populyasiyalarının bütöv genom ardıcıllığından istifadə edilmişdir. Mitoxondrial DNT, autosomlardan və cinsi xromosomlardan nüvə DNT-si, Neandertal və Denisovalıların paleogenomik məlumatları təhlil edilib.

Tədqiqatçılar genomik variantlar vasitəsilə soyuq müqavimət, metabolik dəyişikliklər və işığa həssaslıq daxil olmaqla fizioloji uyğunlaşmaları da araşdırdılar.

HapMap Layihəsi və 1000 Genom Layihəsi də daxil olmaqla irimiqyaslı layihələrdən əldə edilən genomik sübutlar, müasir qeyri-Afrika populyasiyalarının təxminən 60.000 il əvvəl Afrikanı tərk etmiş ortaq əcdadı paylaşdığını təsdiqlədi.

Tədqiqat həmçinin Afrika populyasiyalarının bütün müasir insanlar üçün Afrika mənşəli olduğunu dəstəkləyən ən yüksək genetik variasiyaya sahib olduğunu təsdiqlədi.

Tədqiqat Şərqi Avrasiyaya iki mümkün miqrasiya yolunu araşdırıb. Himalayların şimalından keçən şimal marşrutu və Şərqi Asiyaya çatmadan əvvəl Hindistan yarımadası və Cənub-Şərqi Asiyadan keçən cənub marşrutu.

Xüsusilə Pan-Asiya SNP Konsorsiumunun genetik tədqiqatları cənub marşrutunu müasir Şərqi Asiyalıların, o cümlədən Han Çinlilərinin, Yaponların (Comon əcdadları istisna olmaqla) və bir çox Cənub-Şərqi Asiya əhalisinin əcdadları üçün əsas miqrasiya yolu kimi güclü şəkildə dəstəkləyir.

Yaponiyanın qədim əhalisi olan Comon xalqının genom analizi göstərdi ki, müasir Şərqi Asiyalılar şimal marşrutunda əhəmiyyətli genetik töhfələrə malik deyillər, yerli Amerikalılar və Şimal-Şərqi Asiyalılar isə. Şimal-şərq qruplaşmasına sibirlilər, monqol əhalisi və Çin, Koreya və Yaponiyadakı bəzi yerli qruplar daxildir.

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .Abunə ol

Denisovalıların və neandertalların introqresiyası soyuq müqavimət, maddələr mübadiləsi və immun funksiyası da daxil olmaqla fizioloji uyğunlaşmalarda mühüm rol oynamışdır. TBX15/WARS2 və UCP1 termogenezə təsir etdi, Neandertal DNT isə immun müdafiə, piqmentasiya və sirkadiyalı ritmin tənzimlənməsinə töhfə verdi.

TBX15/WARS2 genindəki Denisovalıların soyuq uyğunlaşması termogenez və bədən yağının paylanması ilə bağlıdır və Şərqi Asiyalılar və Inuitlər arasında yüksək tezliklərdə tapıla bilər. Əcdadları Sibir qışlarına dözən Şərqi Asiyalılar, digər populyasiyalarla müqayisədə daha yüksək bazal metabolizm sürəti nümayiş etdirirlər və bu, onların piylənmə riskini potensial olaraq azaldır.

Denisovalılar, Tibet xalqının yüksək hündürlükdə adaptasiyasını asanlaşdıran EPAS1 geninə də töhfə verdilər.

OAS gen klasterində neandertal introqressiya edilmiş genlər antiviral immun cavabları gücləndirdi. Neandertallardan miras qalan piqmentasiya genləri şimal enliklərində ultrabənövşəyi şüalara daha az məruz qalmağa uyğunlaşmağa kömək etdi.

Bir vaxtlar sağ qalma üstünlükləri verən qədim genetik uyğunlaşmalar indi piylənmə və tip 2 diabet riski də daxil olmaqla müasir sağlamlıq problemlərinə kömək edə bilər. Qənaətcil gen fərziyyəsi, yağın saxlanmasını təşviq edən soyuq adaptiv genlərin zəngin qida mövcudluğu ilə müasir mühitlərdə əlverişsiz hala gəldiyini göstərir. Neandertallardan miras qalan SLC16A11 gen, xüsusilə Meksika və Latın Amerikası populyasiyalarında daha yüksək diabet riski ilə əlaqələndirilib.

Sübutlar təsdiq edir ki, müasir Şərqi Asiyalılar əsasən cənub marşrutu miqrantlarından törəyiblər, yerli Amerikalılar və Şimal-Şərqi Asiyalılar isə şimal və cənub əcdadlarının qarışığını nümayiş etdirirlər, bunların hamısı ortaq Afrika başlanğıc nöqtəsinə işarə edən oxlarla.

Ətraflı məlumat: Steven Abood et al, İnsanın Şərqi Avrasiyaya yayılması: qədim genom anlayışları və fizioloji uyğunlaşmalar üzrə tədqiqata ehtiyac, Fizioloji Antropologiya Jurnalı (2025). DOI: 10.1186/s40101-024-00382-3

© 2025 Science X Network