Yeni bir araşdırmaya görə, daşqınların qarşısını almaq üçün bəndlərin tikintisinin ümumi təcrübəsi əslində daha sıx sahil daşqınlarına kömək edə bilər.

“Journal of Geophysical Research: Oceans” jurnalında dərc olunan araşdırmada çaylar və okean gelgitlərinin qarşılıqlı əlaqədə olduğu sahil estuarlarında tikilmiş bəndlərin təsirləri öyrənilib. Bu nəhəng infrastruktur layihələri qlobal miqyasda populyarlıq qazanır, qismən də iqlim dəyişikliyi nəticəsində güclənən fırtınaları, duzun daxil olmasını və dəniz səviyyəsinin qalxmasını kompensasiya etməyə kömək edir.

Tədqiqatçılar Cənubi Karolina ştatının Çarlston Limanından bir əsrdən çox əvvələ aid məlumatları və ölçmələri təhlil edərək müəyyən etdilər ki, sahilyanı bəndlər mütləq daşqınların qarşısını almır. Bəndlər dalğalanma hadisəsinin müddətindən və su axınının sürtünməsindən asılı olaraq daşqın risklərini artıra və ya azalda bilər.

Alyaska Universitetinin Fairbanks Balıqçılıq və Okean Elmləri Kollecində dosent, aparıcı müəllif Stiven Dykstra deyir: “Biz adətən fırtına dalğalarının siz ölkəyə doğru getdikcə kiçildiyini düşünürük , lakin hövzənin forması əslində onun daha da böyük olmasına səbəb ola bilər” dedi. .

Estuarlar adətən bir huni şəklindədir, içəriyə gedərkən daralır. Bir bəndin tətbiqi daxili hərəkət edən fırtına dalğalarını əks etdirən süni divarla estuariyi qısaldır. Daralan kanal forması da dalğalanma müddəti ilə dəyişən kiçik əkslər yaradır. Dykstra, fırtına ilə işləyən bu dalğaları vannadakı sıçramalarla müqayisə etdi, müəyyən dalğa tezlikləri suyun yanlara sürüşməsinə səbəb oldu.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=1857921027&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1726213447&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2024-09-built-coastal-worsen.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTUuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTI4LjAuNjYxMy4xMzgiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siQ2hyb21pdW0iLCIxMjguMC42NjEzLjEzOCJdLFsiTm90O0E9QnJhbmQiLCIyNC4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEyOC4wLjY2MTMuMTM4Il1dLDBd&dt=1726210870597&bpp=1&bdt=120&idt=50&shv=r20240911&mjsv=m202409090101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Ddd084782a3980897%3AT%3D1725971170%3ART%3D1726213210%3AS%3DALNI_Ma1uv12HX_ctV-7loP2Dla_dLGslw&eo_id_str=ID%3D6cdee71e935b6dcb%3AT%3D1725971170%3ART%3D1726213210%3AS%3DAA-AfjZEH1DAbfRV50frmhACTroQ&prev_fmts=0x0%2C1903x911&nras=2&correlator=930119162117&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=447&ady=1875&biw=1903&bih=911&scr_x=0&scr_y=0&eid=44759876%2C44759927%2C44759837%2C31086866%2C95338227%2C95341662%2C95342032%2C95342457%2C31086974%2C95341671&oid=2&pvsid=907833806530042&tmod=2134885222&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fsort%2Fdate%2Fall%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C911&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=0&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=M

Charleston Harbourdan nümunə kimi istifadə etdikdən sonra tədqiqatçılar müxtəlif coğrafi ərazilərdə 23 başqa estuarda daşqınlara reaksiyanı ölçmək üçün kompüter modelləşdirməsindən istifadə etdilər. Bunlar həm bəndlənmiş, həm də təbii olaraq yaranan estuar sistemlərini, o cümlədən Alyaskadakı Kuk Girişini əhatə edirdi.

Modellər təsdiqlədi ki, hövzənin forması və onu bəndlə qısaldan dəyişikliklər fırtına dalğalarının və gelgitlərin ölkə daxilində necə hərəkət etdiyini müəyyən edən əsas komponentdir. Düzgün amplituda və müddətdə, bəndlənmiş mühitlərdə dalğalar azalmaq əvəzinə böyüyür.

Tədqiqat həmçinin müəyyən etdi ki, sahilyanı bəndlərdən uzaq ərazilər hələ də insan tərəfindən yaradılan infrastrukturun birbaşa təsirinə məruz qala bilər. Çarlston bölgəsində ən yüksək fırtına dalğaları müntəzəm olaraq 50 mildən çox içəridə baş verdi.

“Bunun qorxulu cəhətlərindən biri odur ki, insanlar bəzən sahildən təsirlənən zonada olduqlarını dərk etmirlər” dedi Dykstra. “Dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi insanları sahil təsirlərindən azad olmadıqlarını daha da dərindən xəbərdar edir və bu, adətən böyük daşqınla baş verir.”

Araşdırmaya digər töhfə verənlər Cənubi Karolina Universitetindən Enrica Viparelli, Alexander Yankovsky və Raymond Torres və San Luis Obispo Kaliforniya Politexnik Dövlət Universitetindən Stefan Talke idi.

Ətraflı məlumat: Steven L. Dykstra et al, Fırtına dalğasının və gelgitlərin bəndlərlə konvergent mənsəblərində əks olunması, Çarlston nümunəsi, ABŞ, Geofiziki Tədqiqatlar Jurnalı: Okeanlar (2024). DOI: 10.1029/2023JC020498

Jurnal məlumatı: Geofizika Tədqiqatları Jurnalı 

Alyaska Fairbanks Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir