Tulane Universiteti tərəfindən

Sadie Harley tərəfindən redaktə edilmiş , Robert Eqan tərəfindən nəzərdən keçirilmişdir

 Redaktorların qeydləri1991-ci ilin iyulunda İlulissat yaxınlığındakı Qrenlandiya Buz Vərəqinin gecə yarısı görünüşü. Arxa fonda geniş buz təbəqəsi, ön plandakı fiyord isə dünyanın ən sürətlə hərəkət edən buzlaqlarından birinin buraxdığı aysberqlərlə boğulduğunu göstərir. Son buz dövründə bu buz təbəqəsi Kanadanın böyük hissəsini əhatə edən buz kütlələri ilə birbaşa əlaqəli idi. Kredit: Torbjörn Törnqvist / Tulane Universiteti

Təbiət Geoscience -də nəşr olunan Tulane Universitetinin rəhbərlik etdiyi araşdırmaya görə , Şimali Amerikada əriyən buz təbəqələri son buz dövrünün sonunda qlobal dəniz səviyyəsinin qalxmasında elm adamlarının düşündüyündən daha böyük rol oynayıb.

Tapıntılar Yerin son böyük donmasından necə çıxdığına dair onilliklər boyu mövcud olan ənənəvi müdrikliyi alt-üst edir və bugünkü istiləşmə dünyasında elm adamlarının iqlim dəyişikliyi risklərinə baxışlarını dəyişdirə bilər.

8,000 ilə 9,000 il əvvəl, təkcə Şimali Amerika buz təbəqələrinin geri çəkilməsi qlobal dəniz səviyyəsinin 30 futdan (təxminən 10 metr) çox artmasına səbəb oldu. İllər boyu elm adamları bu dövrdə Antarktidanın daha mühüm töhfə verdiyini fərz edirdilər, lakin yeni araşdırma bunun əksini göstərir: Antarktidanın rolu nisbətən kiçik idi, Şimali Amerikanın buz kütlələri isə dominant sürücü idi.

“Bu, bu kritik zaman intervalında buz ərimə tarixinə əsaslı şəkildə yenidən baxılmasını tələb edir” dedi, Tulanedəki Vokes Geologiya professoru və tədqiqatın həmmüəllifi Torbjörn Törnqvist. “Şimali Atlantik Okeanına daxil olan şirin suyun miqdarı əvvəllər güman ediləndən çox idi və bunun bir neçə təsiri var.”

Şimali Atlantika qlobal iqlim sisteminin ən həssas hissələrindən biridir və Şimali-Qərbi Avropada havanı başqa cür olduğundan daha yumşaq saxlayan Gulf Stream kimi okean axınlarını gücləndirir.

Onilliklər ərzində aparılan araşdırmalar göstərdi ki, bu cərəyanlar şirin su axını, məsələn, Qrenlandiyanın əriyən buzları səbəbindən zəifləyə bilər. Bu, təkcə Avropada kəskin soyumağa səbəb olmayacaq, həm də Amazonda yağıntıların normalarını dəyişə bilər.

Tulane tapıntıları sistemin keçmişdə təəccüblü dərəcədə dayanıqlı olduğunu göstərir ki, bu da Gulf Stream-in zəifləməsi və ya hətta dağılmasının qaçılmaz olduğu qənaətinə gələn son araşdırmalardan fərqlənir.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1760001749&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-10-north-american-ice-sheets-drove.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&aieuf=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTQxLjAuNzM5MC41NSIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJHb29nbGUgQ2hyb21lIiwiMTQxLjAuNzM5MC41NSJdLFsiTm90P0FfQnJhbmQiLCI4LjAuMC4wIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjE0MS4wLjczOTAuNTUiXV0sMF0.&abgtt=6&dt=1760001749645&bpp=1&bdt=56&idt=70&shv=r20251008&mjsv=m202510070101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1760001602%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1760001602%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3D1241933dda87baba%3AT%3D1750839581%3ART%3D1760001602%3AS%3DAA-AfjZwPuiSAour3k16ZA1JtXua&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=1673714123621&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2096&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31095050%2C31095055%2C31095080%2C31095082%2C31095106%2C31095153%2C95370628%2C31095104&oid=2&pvsid=6892425833790796&tmod=1553557886&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&plas=164x742_l%7C164x742_r&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=198

“Aydındır ki, biz iqlim sisteminin bu əsas komponentini nəyin idarə etdiyini hələ tam başa düşmürük” dedi Törnqvist.

8000 ildən çox əvvələ aid keçmiş dəniz səviyyələrini bərpa etmək çox çətindir, çünki tez-tez dənizdə qazma işləri tələb olunur. Keçmiş Tulane postdoc Lael Vetter Yeni Orleandan Mississippi çayı boyunca qorunub saxlanılan dərin basdırılmış qədim bataqlıq çöküntülərini aşkar etdikdə bir irəliləyiş oldu. Bu nümunələrin Karbon-14 tarixləri dəniz səviyyəsinin yenidən qurulmasını 10.000 ildən çox geriyə itələdi.

Bu işin üzərində dayanaraq, keçmiş fəlsəfə doktoru. tələbə Udita Mukherjee Mississippi Delta rekordunu Avropa və Cənub-Şərqi Asiyadan olan məlumatlar ilə birləşdirdi. Qlobal müqayisə dəniz səviyyəsinin qalxma dərəcələrində təəccüblü fərqləri ortaya qoydu – yalnız daha böyük Şimali Amerika buz əriməsinin izah edə biləcəyi fərqlər.

“Bu tədqiqat iqlim sistemimizin mürəkkəbliyi və buz təbəqələrinin əriməsi haqqında kəskin bir xatırlatma təmin edir” dedi, indi Honq Konq Universitetində doktoranturadan sonra çalışan Mukherjee.

“Cənub-Şərqi Asiyadan qiymətli yüksək keyfiyyətli məlumatları daxil etmək üçün diqqətimizi Şimali Amerika və Avropanın hüdudlarından kənara çıxarmaq bu tədqiqat üçün çox vacib idi. İqlim tədqiqatlarında həqiqətən qlobal perspektivi əhatə etməklə biz anlaşmamızı gücləndirə və davamlı gələcəyə doğru birlikdə işləyə bilərik.”

Ətraflı məlumat: Şimali Amerikanın buz təbəqələrinin üstünlük təşkil etdiyi son buzlaşmanın sonunda dəniz səviyyəsinin qalxması, Nature Geoscience (2025). DOI: 10.1038/s41561-025-01806-0 .

Jurnal məlumatı: Nature Geoscience 

Tulane Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir