#Nevrologiya #Xəbərlər

Sosial mediadan istifadə yetkinlik yaşına çatmayanlarda aşağı idrak performansı ilə əlaqələndirilir

tərəfindən Sanjukta Mondal , Phys.org

Sadie Harley tərəfindən redaktə edilmiş , Robert Eqan tərəfindən nəzərdən keçirilmişdir

 Redaktorların qeydləri9 yaşdan 13 yaşa qədər sosial mediadan istifadənin artması xüsusi koqnitiv testlərdə aşağı ballarla əlaqələndirilib. Kredit: PxHere

Uşaqlar arasında sosial mediadan istifadənin artması koqnitiv performansın azalması ilə əlaqələndirilir. 9-13 yaşlı 6554 yeniyetmənin iştirak etdiyi JAMA araşdırması , sosial mediada daha çox vaxt keçirənlərin şifahi oxuma, yaddaş və lüğət testlərində daha aşağı bal topladığını müəyyən etdi.

Orta hesabla yeniyetmə hər gün təhsillə əlaqəli olmayan səbəblərə görə ekranlarda təxminən 5 ½ saat vaxt keçirir. Həmin vaxtın əhəmiyyətli bir hissəsi həm öz məzmununu yaratmaq, həm də başqaları tərəfindən göndərilən məzmunu istehlak etməklə sosial mediada keçir.

Televiziya və ya videolara baxmaq kimi passiv ekran vaxtından fərqli olaraq, sosial media sürüşdürmə, bildirişləri yoxlamaq və insanlarla onlayn əlaqə qurmaq aktiv iştirak tələb edir. Bütün bu fəaliyyətlər davamlı olaraq beynin informasiyanın işlənməsi və qərar qəbulu ilə məşğul olan hissələrini cəlb edir. Beyni aktiv saxlamaq üçün bu daimi ehtiyac sosial medianı sadəcə ekrana baxmaqdan daha çox zehni tələb edir.

Əvvəlki tədqiqatlar göstərdi ki, asılılıq yaradan sosial mediadan istifadə nümunələri gənclərdə psixi sağlamlıq əlamətləri riskinin artması ilə əlaqələndirilir . Bununla belə, onun koqnitiv performansa təsiri – yeniyetmələrin məlumatı nə qədər yaxşı düşünməsi, öyrənməsi və emal etməsi – daha az aydın olaraq qalır.

Bu araşdırmada tədqiqatçılar yeniyetmələrin böyüdükcə sosial mediada keçirdikləri vaxtın onların idrak qabiliyyətlərinə təsir edib-etmədiyini araşdırmağı məqsəd qoyublar .Yaşa görə sosial medianın zaman trayektoriyası. Kredit: JAMA (2025). Doi: 10.1001/jama.2025.16613

Təhlil üçün komanda uşaqları gec uşaqlıqdan yeniyetməlik dövrünə qədər izləyən genişmiqyaslı uzununa təşəbbüs olan Adolesan Beyinin Koqnitiv İnkişafı (ABCD) tədqiqatının məlumatlarından istifadə edib. 21 tədqiqat saytından ibarət bu şəbəkə hər il yetkinləşən 11880 uşağın beyin inkişafını , koqnitiv qabiliyyətlərini və davranış dəyişikliklərini izləyir .

Tədqiqatçılar tədqiqat üçün 51,1% kişi və 48,9% qadın olaraq 6554 yeniyetmə seçib. Onlar üç vaxt nöqtəsində məlumat topladılar: ilkin göstəricilər (2016–2018, yaş 9–10), 1-ci il (2017–2019) və 2-ci il (2018–2020).

Uşaqların böyüdükcə sosial media vasitələrinin necə dəyişdiyini izləmək üçün komanda qrup əsaslı trayektoriya modelləşdirmə adına statistik texnikadan istifadə etdi. Bu yanaşma onlara sosial istifadənin üç fərqli modelini imkan verdi: istifadə etmədi və çox az istifadə etdi (57,6%), təxminən üçdə biri (36,6%) aşağı, lakin davamlı olaraq artan istifadəni göstərdi və kiçik qrup (5,8%) yüksək və zamanla artan istifadə etdi.

Koqnitiv performansı ölçmək üçün tədqiqatçılar şifahi oxu, ardıcıl yaddaş, nümunə müqayisə sürəti və şəkil lüğətini qiymətləndirən standartlaşdırılmış testlər dəsti olan NIH Toolbox Cognition Battery-dən istifadə etdilər.

Nəticələr göstərib ki, sosial mediadan yüksək istifadə edən qrupdakı uşaqlar bir çox koqnitiv testlərdə, xüsusən dil və yaddaş testlərində ən aşağı bal toplayıblar. Sosial mediadan istifadə artdıqca performans xalları azaldı, çox aşağı və ya istifadə etməyən qrupdakı uşaqlar ümumi nəticədə ən yüksək bal topladılar. Bu tapıntılar sosial media platformalarında daha sərt yaş məhdudiyyətlərinə ehtiyacı daha da gücləndirir .

Tədqiqat müşahidə xarakterli idi, yəni korrelyasiyaları müəyyən edə bilər, lakin səbəb əlaqəsini qura bilməz. Effektiv müdaxilələr hazırlamaq üçün koqnitiv tənəzzülə səbəb olan mexanizmləri araşdırmaq və xüsusi sosial media platformalarının bu təsirlərə necə töhfə verdiyini müəyyən etmək üçün əlavə tədqiqatlara ehtiyac var.

Müəllifimiz Sanjukta Mondal tərəfindən sizin üçün yazılmış , Sadie Harley tərəfindən redaktə edilmiş və Robert Eqan tərəfindən yoxlanılmış və nəzərdən keçirilmiş bu məqalə diqqətli insan əməyinin nəticəsidir. Müstəqil elmi jurnalistikanı yaşatmaq üçün sizin kimi oxuculara güvənirik. Bu hesabat sizin üçün əhəmiyyət kəsb edirsə, lütfən, ianə (xüsusilə aylıq) nəzərdən keçirin. Siz təşəkkür olaraq reklamsız hesab əldə edəcəksiniz .

Ətraflı məlumat: Jason M. Nagata et al, Social Media Use Trajectories and Cognitive Performance in Adolescents, JAMA (2025). DOI: 10.1001/jama.2025.16613

Jurnal məlumatı: Amerika Tibb Assosiasiyasının jurnalı 

© 2025 Science X Network

Download QRPrint QR

Leave a comment

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir