2025-ci ildə Aİ İsveçdən fəaliyyət göstərəcək yeni qütb tədqiqat orqanı yaradacaq, alimlər isə Yerin iqlim tarixini öyrənmək və iqlim dəyişikliyinin bu kövrək ekosistemə təsirlərini azaltmağa kömək etmək üçün qütb buzlarının dərinliklərində qazma işləri aparacaqlar.

Alman alimi doktor Nikol Bibou Yerin getdikcə kövrəkləşən qütb bölgələrinin tədqiqi və qorunmasının nə qədər vacib olduğunu dərindən dərk edir.

İki qütb planetin hər hansı digər bölgəsindən daha sürətli istiləşir və artan ərimə nəticəsində buz itirir. Məsələn, qütb alimlərinin fikrincə, Arktika qlobal orta göstəricidən üç dəfə tez istiləşir. Bu, yerli icmalara və vəhşi təbiətə təsir edir, eyni zamanda dəniz səviyyəsinin qalxması kimi bütün dünyaya yayılan geniş sosial-iqtisadi və iqlim təsirlərinə malikdir.

2024-cü ilin dekabrında başa çatan EU-PolarNet 2 adlı layihənin layihə koordinatoru Biebow, “Biz həmişə dirəklərin kömür mədənindəki kanareyka olduğunu deyirik” dedi.

Biebow Almaniyadakı Alfred Vegener İnstitutunda beynəlxalq əməkdaşlıq bölməsinin rəhbəri və eyni zamanda Avropa Qütb Şurasının (EPB) keçmiş sədridir. EPB həm Arktikada, həm də Antarktidada Avropanın qütb tədqiqatlarının koordinasiyasını inkişaf etdirmək üçün yaradılmış müstəqil tədqiqat institutları, maliyyə agentlikləri və nazirliklər qrupudur.

EPB və digər əsas qütb tədqiqat orqanı olan Avropa Qütb Koordinasiya Ofisi (EPCO) 2025-ci ildən İsveçin uzaq şimalında fəaliyyət göstərəcək. Bu, Avropanın bu yüksək enlik regionlarının öyrənilməsində aparıcı səs olmaq əzmini əks etdirir.

EU-PolarNet 2, İsveçin Umea Universitetində Arktika Mərkəzinin ev sahibliyi ilə 2025-ci ilin yanvarında işə başlayacaq EPCO-nun yaradılması üzrə işlərin çoxunu həyata keçirdi.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=135&slotname=8188791252&adk=2329133447&adf=4054963813&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1736075005&rafmt=11&format=540×135&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-01-braving-cold-europe-polar-hub.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTUuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTMxLjAuNjc3OC4yMDUiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzMS4wLjY3NzguMjA1Il0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzMS4wLjY3NzguMjA1Il0sWyJOb3RfQSBCcmFuZCIsIjI0LjAuMC4wIl1dLDBd&dt=1736075005248&bpp=1&bdt=55&idt=152&shv=r20241212&mjsv=m202412090101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De2af2bea6b3e2e90%3AT%3D1735548424%3ART%3D1736074853%3AS%3DALNI_MZIaWdAh-lthHlhpkWN2g6ZC7xT8A&gpic=UID%3D00000f8412a58936%3AT%3D1735548424%3ART%3D1736074853%3AS%3DALNI_MaJ_6ILTTPz6uEc3lU2rNf9ZPgQbA&eo_id_str=ID%3D1b1b09cf233e1b4b%3AT%3D1735548424%3ART%3D1736074853%3AS%3DAA-AfjZKostxhmsFX2YCqOZbTGHa&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=6506263894241&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=2070&biw=1519&bih=730&scr_x=0&scr_y=0&eid=31089323%2C95347433&oid=2&pvsid=329058442240650&tmod=2086354764&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C1536%2C816%2C1536%2C730&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=157

Təcililik hissi

Qlobal temperatur artdıqca və qütb buzları getdikcə daha sürətlə əridikcə, qütb bölgələrinin sirlərini açmaq getdikcə aktuallaşır.

“Hazırda görülən bir çox iş gələcək dəyişiklikləri anlamaq, yüngülləşdirmək və ya uyğunlaşmaqdır” deyən Biebow, “Arktika sahil xəttinə malik Aİ Üzv Dövlətlərimizin və bu ərazilərdə yaşayan insanların olduğunu” qeyd etdi.

EU-PolarNet 2 komandası EPCO-nu işə salmağa hazırlaşarkən, tədqiqatçılar gələcək tədqiqatlar üçün prioritetlərin siyahısını bir araya gətirdilər, o cümlədən dəniz buzları, buzlaqların əriməsi və permafrostun əriməsi ilə bağlı layihələr.

Biebow EPCO-nun qütb bölgələrində tədqiqat səylərinə əhəmiyyətli dərəcədə kömək edəcəyinə ümid etdiyini bildirib.

“Dərin okean kimi qütblər hələ də çox, çox seyrək araşdırılır” dedi. “Bu, gələcək hava və iqlimimizin necə olacağını müəyyən edən bir sahədir və buna görə də bu qədər vacibdir.”

Yerli icmalarla işləmək

EU-PolarNet 2 idarə heyətinin üzvü və tədqiqatçı Dr. Annette Scheepstra diqqəti qütb bölgələri haqqında dərin biliyə malik yerli yerli icmalardan olan ekspertlərlə işləməyə yönəldir.

Arktika bölgəsində yaşayan 4 milyona yaxın insanın təxminən 10%-ni yerli icmalar təşkil edir. İndiyə qədər onlar tez-tez qütb tədqiqatlarında kənarda qalıblar.

Hollandiyanın Qroningen Universitetində Arktika və Antarktika tədqiqatları doktoru Scheepstra, “Biz hüquq sahibləri ilə – yerli icmalar və ya təşkilatlarla, eləcə də yerli alimlərlə, özləri universitetlərdə və ya institutlarda tədqiqatçı olan yerli insanlarla işləyirik” dedi.

“Uzun illərdir ki, insanlar yerli bilik sahiblərini daxil etməyin və ya onlarla işləməyin vacib olduğunu deyirlər. Bəs necə? Çox vaxt bu məsələyə toxunulmur və bu, mənim marağımdır” dedi.

Yerli əhali ilə əməkdaşlıq indi onların hüquqlarını qorumaq, mədəniyyətlərinə və cəmiyyətinə hörmət etmək, icmalarına hər hansı zərərli təsirdən qaçmaq və Arktika haqqında elmi fikirlərin formalaşdırılmasında onların biliklərini mənimsəmək prinsiplərinə əsaslanır.

Scheepstra-nın işinə Finlandiya, Norveç, Rusiya və İsveçdə yaşayan saami xalqının hüquqlarını təmsil edən QHT olan Saami Şurası ilə araşdırmalar üçün yol xəritəsi hazırlamaq daxildir.

“Yerli bilik sahibləri ilə işləmək həqiqətən gözəldir, çünki onlar çox vaxt hər şeyə tamamilə vahid perspektivə malikdirlər” dedi. Bu həm də regiondakı layihələrin həqiqətən uğur qazanmasını təmin etmək üçün yaxşı bir yoldur.

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, innovasiyalar və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniliklər əldə edin .Abunə ol

Antarktidada buzun qırılması

Sahədə bir çox tədqiqatçı həm buzların əriməsinə, həm də nəsli kəsilməkdə olan növlərə diqqət yetirir. Beyond EPICA adlı yeddi illik layihədə belədir. O , 800.000 il əvvələ gedən Yerin iqlimini yenidən qurmaq üçün qütb buz nümunələrindən istifadə edən EPICA adlı əvvəlki tədqiqat layihəsinə əsaslanır .

Bu dəfə İtaliyanın Venesiya şəhərindəki Ca’ Foscari Universitetinin ətraf mühit elmləri professoru Karlo Barbantenin koordinasiya etdiyi tədqiqatçılar Antarktikada yaşı 1 milyon ildən çox olan buz çıxarmağı hədəfləyirlər.

“Bu, planetimizin iqliminin tamamilə dəyişdiyi bir dövrdür” dedi, eyni zamanda EPB-nin üzvü olan Barbante. Onun əlaqələndirdiyi layihə 2026-cı ilin iyun ayına qədər davam edir və Avropanın 10 ölkəsindən komandalar iştirak edir.

Onun komandasının iş şəraiti son dərəcə ağırdır.

Antarktidanın şərqindəki seyrək düşərgədə Beyond EPICA tədqiqat layihəsi qrupunun 16 üzvü bir neçə həftə ərzində çətin bir mühitdə yaşayıb işləyirlər.

Onların müvəqqəti evi göz qamaşdıran ağ səhrada qurulmuş bir neçə çadır və konteynerdir.

Dekabrın əvvəlində Antarktidada demək olar ki, yay olsa da, dəniz səviyyəsindən 3200 metr yüksəklikdə, Kiçik Qübbə C düşərgəsində temperatur orta hesabla -52°C civarındadır və -60-a düşə bilər.

Komanda Yerin ən qədim buzunun nümunələrini çıxarmaq və təhlil etmək üçün minlərlə metr qazmaq üçün oradadır və onlarla birlikdə planetimizin iqliminin zamanla necə təkamül etdiyi barədə onların ehtiva etdiyi həyati məlumat.

Klimatoloqların nəhəng qazması 1,8 kilometrlik işarəni artıq keçərək, buz üzərindən irəliləyir. Qazma prosesi hər addımda elektron şəkildə izlənilir və çuxurun diametri cəmi 10 santimetr olduğu üçün ətraf mühitə təsir minimaldır.

Bəs niyə qazma?

“Buz bizə keçmişdə havanın tərkibi və planetin temperaturu haqqında məlumat verə bilər və iqlimin necə işlədiyini daha yaxşı anlamağa kömək edə bilər”, – Barbante deyib.

Ətraflı məlumat:

• AB-PolarNet 2
• EU-PolarNet layihəsinin veb saytı
• Avropa Qütb Koordinasiya Ofisi
• Avropa Qütb Şurası
• EPICA-dan kənar
• EPICA layihəsinin veb saytından kənarda

Horizon tərəfindən təmin edilmişdir : AB Araşdırma və İnnovasiya Jurnalı