Kral Astronomiya Cəmiyyəti tərəfindən

Lisa Lock tərəfindən redaktə edilmiş , Robert Eqan tərəfindən nəzərdən keçirilmişdir

 Redaktorların qeydləriKredit: Dolça simulyasiyası, Qız Konsorsiumu/Dr Mark Lovell

Yeni araşdırmaya görə, Süd Yolu alimlərin əvvəllər proqnozlaşdıra və ya müşahidə edə bildiklərindən daha çox peyk qalaktikasına malik ola bilər. Durham Universitetinin kosmoloqları itkin “yetim” qalaktikaların mövcudluğunu proqnozlaşdırmaq üçün yeni riyazi modelləşdirmə ilə yanaşı mövcud olan ən yüksək ayırdetmə qabiliyyətinə malik superkompüter simulyasiyalarını birləşdirən yeni texnikadan istifadə ediblər.

Onların tapıntıları göstərir ki, bizim ev qalaktikamızı əhatə edən, yaxın məsafələrdə orbitdə fırlanan 80 və ya bəlkə də 100-ə qədər daha çox peyk qalaktikası olmalıdır.

Əgər bu qalaktikalar teleskoplarla görülsə, o zaman bu, kainatın geniş miqyaslı quruluşunu və qalaktikaların necə əmələ gəldiyini izah edən Lambda Soyuq Qaranlıq Materiya (LCDM) nəzəriyyəsinə güclü dəstək verə bilər.

Bu davam edən tədqiqat 11 iyul Cümə günü Kral Astronomiya Cəmiyyətinin Durham Universitetində Milli Astronomiya Yığıncağında ( NAM 2025 ) təqdim olunur.

Tədqiqat LCDM modelinə əsaslanır, burada atomlar şəklində olan adi maddə kainatın ümumi tərkibinin yalnız 5%-ni, 25%-ni soyuq qaranlıq maddə (CDM), qalan 70%-ni isə qaranlıq enerji təşkil edir .

Bu modeldə qalaktikalar halos adlanan nəhəng qaranlıq maddə yığınlarının mərkəzində əmələ gəlir . Kainatdakı əksər qalaktikalar aşağı kütləli cırtdan qalaktikalardır, onların əksəriyyəti bizim Süd Yolu kimi daha böyük bir qalaktikanın ətrafında fırlanan peyklərdir.

Bu müəmmalı obyektlərin mövcudluğu LCDM-yə uzun müddətdir problemlər yaratmışdır – başqa cür kosmologiyanın standart modeli kimi tanınır. LCDM nəzəriyyəsinə görə, indiyə qədər istehsal edilən kosmoloji simulyasiyalardan və ya astronomların görə bildiyindən daha çox Süd Yolu yoldaş qalaktikaları mövcud olmalıdır.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1752215772&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-07-milky-teeming-satellite-galaxies-previously.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJOb3QpQTtCcmFuZCIsIjguMC4wLjAiXSxbIkNocm9taXVtIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzOC4wLjcyMDQuOTciXV0sMF0.&dt=1752215772413&bpp=2&bdt=345&idt=61&shv=r20250708&mjsv=m202507080101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1752213917%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1752213917%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3D1241933dda87baba%3AT%3D1750839581%3ART%3D1752213917%3AS%3DAA-AfjZwPuiSAour3k16ZA1JtXua&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=7050491321939&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=4&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2005&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=95353386%2C95362656%2C95364946%2C95365234%2C95365460%2C95365699%2C42533294%2C95359265&oid=2&pvsid=6467989064401920&tmod=2040208317&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=158

Yeni araşdırma göstərir ki, Süd Yolunun itkin peykləri Süd Yolunun halosunun cazibə qüvvəsi ilə demək olar ki, tamamilə ana qaranlıq maddə halolarından ayrılmış son dərəcə zəif qalaktikalardır. “Yetim” adlanan bu qalaktikalar əksər simulyasiyalarda itir, lakin real kainatda sağ qalmalı idi.

Durham tədqiqatçıları yeni texnikasından istifadə edərək, bu Süd Yolu yetim qalaktikalarının bolluğunu, yayılmasını və xassələrini izləyə bildilər – bu, Süd Yolu peyklərinin bu gün mövcud olması və müşahidə oluna biləcəyini göstərdi. Ümid edilir ki, Rubin Rəsədxanasının LSST kamerası (bu yaxınlarda ilk işığını gördü) kimi teleskoplar və alətlərdəki yeni irəliləyişlər astronomlara bu çox zəif obyektləri aşkar etmək imkanı verəcək və onları ilk dəfə bizim nəzərimizə çatdıracaq.

Durham Universitetinin Fizika Departamentinin Hesablama Kosmologiyası İnstitutundan aparıcı tədqiqatçı Dr. İzabel Santos-Santos, “Biz bilirik ki, Süd Yolunda 60-a yaxın təsdiqlənmiş yoldaş peyk qalaktikası var, lakin biz hesab edirik ki, bu zəif qalaktikalardan onlarla daha çox olmalıdır.

“Əgər proqnozlarımız doğrudursa, bu, kainatdakı quruluşun formalaşması və təkamülü ilə bağlı Lambda Soyuq Qaranlıq Materiya nəzəriyyəsinə daha çox ağırlıq verir.

“Müşahidəçi astronomlar əldə etdikləri yeni məlumatları müqayisə etmək üçün bizim proqnozlarımızdan bir meyar kimi istifadə edirlər.

“Bir gün tezliklə biz bu “itkin” qalaktikaları görə biləcəyik, bu, çox həyəcan verici olardı və kainatın bu gün gördüyümüz kimi necə meydana gəldiyi haqqında daha çox məlumat verə bilər.”

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .

LCDM konsepsiyası kainat haqqında anlayışımızın təməl daşıdır. Bu, Standart Kosmologiya Modelinə gətirib çıxardı və kainatın təkamülünü və quruluşunu geniş miqyasda təsvir etmək üçün ən çox qəbul edilən modeldir.

Model bir neçə sınaqdan keçib, lakin bu yaxınlarda cırtdan qalaktikalar haqqında çaşqın müşahidə məlumatları ilə üzləşib.

Durham tədqiqatçıları deyirlər ki, hətta ən yaxşı mövcud kosmoloji simulyasiyalar (qaranlıq materiyaya əlavə olaraq qaz və ulduz əmələ gəlməsini də əhatə edir) astronomların Süd Yolu yaxınlığında kəşf etməyə başladıqları qədər zəif qalaktikaları öyrənmək üçün lazım olan qətnaməyə malik deyil.

Bu simulyasiyalar, həmçinin milyardlarla il ərzində Süd Yolu ətrafında orbitdə fırlanan cırtdan qalaktikaları saxlayan kiçik qaranlıq maddə halolarının təkamülünü izləmək üçün tələb olunan dəqiqliyə malik deyil .

Bu, bəzi halosların süni şəkildə pozulmasına gətirib çıxarır, qalaktikaları “yetim” qoyur. Simulyasiyalar “yetim” qalaktikaların halosunu itirsə də, belə qalaktikalar real kainatda sağ qalmalıdır.

Durham tədqiqatçıları bu ədədi problemləri aradan qaldırmaq üçün kosmoloji superkompüter simulyasiyalarını analitik modellərlə birləşdirdilər.

Buraya Qız Konsorsiumu tərəfindən istehsal olunan Dolça simulyasiyası daxildir. Dolça indiyə qədər yaradılmış Süd Yolu qaranlıq maddə halosunun ən yüksək ayırdetmə simulyasiyasıdır və Süd Yolu ətrafında proqnozlaşdırılan incə miqyaslı strukturu anlamaq üçün istifadə olunur.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=1092384543&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1752215772&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-07-milky-teeming-satellite-galaxies-previously.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJOb3QpQTtCcmFuZCIsIjguMC4wLjAiXSxbIkNocm9taXVtIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzOC4wLjcyMDQuOTciXV0sMF0.&dt=1752215772413&bpp=1&bdt=346&idt=75&shv=r20250708&mjsv=m202507080101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1752213917%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1752213917%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3D1241933dda87baba%3AT%3D1750839581%3ART%3D1752213917%3AS%3DAA-AfjZwPuiSAour3k16ZA1JtXua&prev_fmts=0x0%2C750x280&nras=1&correlator=7050491321939&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=4&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=4145&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=95353386%2C95362656%2C95364946%2C95365234%2C95365460%2C95365699%2C42533294%2C95359265&oid=2&pvsid=6467989064401920&tmod=2040208317&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=3&uci=a!3&btvi=2&fsb=1&dtd=159

Buraya, həmçinin qalaktikaların formalaşması və təkamülü üçün cavabdeh olan təfərrüatlı fiziki prosesləri izləyən Durhamda son iki onillikdə hazırlanmış qabaqcıl kod olan GALFORM modeli də daxil idi.

Onların nəticələri göstərdi ki, bir peyk qalaktikasına ev sahibliyi edə biləcək qaranlıq maddə haloları kainatın böyük bir hissəsi üçün mərkəzi Süd Yolu halosu ətrafında fırlanır və bu onların qaranlıq maddə və ulduz kütləsinin soyulmasına səbəb olur və onları son dərəcə kiçik və zəif göstərir.

Nəticə olaraq, tədqiqat Süd Yolu ətrafında mövcud ola biləcək hər hansı parlaqlıqdakı peyk qalaktikalarının ümumi sayının hazırda məlum olandan 80-ə yaxın və ya potensial olaraq 100-ə qədər çox olduğunu proqnozlaşdırır.

Tədqiqat son dərəcə zəif və kiçik olan təxminən 30 yeni kəşf edilmiş kiçik Samanyolu peyk namizədlərinə xüsusi diqqət yetirir.

Elm adamları aydın deyillər ki, bunlar qaranlıq maddə halosunda yerləşmiş cırtdan qalaktikalar, yoxsa qlobular çoxluqlar, öz-özünə cazibədar ulduzların kolleksiyalarıdır.

Durham tədqiqatçıları iddia edirlər ki, bu obyektlər mövcud olacağını təxmin etdikləri peyk qalaktikalarının zəif əhalisinin bir hissəsi ola bilər .

Durham Universitetinin Fizika Departamenti Hesablama Kosmologiyası İnstitutundan həmtədqiqatçı professor Karlos Frenk, “Əgər bizim proqnozlaşdırdığımız çox zəif peyklərin populyasiyası yeni məlumatlarla kəşf edilərsə, bu, LCDM qalaktikaların formalaşması nəzəriyyəsinin diqqətəlayiq uğuru olardı.

“Bu, həm də fizika və riyaziyyatın gücünün aydın təsvirini təmin edərdi. Böyük bir superkompüter vasitəsilə həll edilən fizika qanunlarından və riyazi modelləşdirmədən istifadə edərək, biz yeni, güclü teleskoplarla təchiz olunmuş astronomların sınaqdan keçirə biləcəyi dəqiq proqnozlar verə bilərik. Bu, bundan çox da yaxşı deyil.”

Daha çox məlumat: “Yetim” qalaktikaların MW peyklərinin ultra zəif populyasiyasına töhfəsi. konfrans.astro.dur.ac.uk/eve … 7/contributions/515/

Kral Astronomiya Cəmiyyəti tərəfindən təmin edilmişdir