Süni intellekt bu əsrdə gəlir və sərvət bölgüsünə necə təsir edəcək? 20-ci əsrin böyük hissəsini geridə qoyduqdan sonra, sakinlərin ən zəngin 1%-nə gedən gəlir hissəsi kimi ölçülən gəlir bərabərsizliyi 1980-ci illərdən bəri yüksəlir. Bu müddət ərzində həm Çində, həm də ABŞ-da bu fraksiya iki dəfə, Avropada 50%, dünya üzrə isə üçdə bir artıb.

Bundan əvvəl sənayeləşmə iqtisadiyyatda hökmranlıq edirdi, lakin 70-80-ci illərdən başlayaraq qloballaşma artdıqca, vergi dəyişiklikləri mütərəqqiliyi azaltdıqca və oyunu dəyişən texnologiyalar sürətlə tətbiq olunduqca kapital öz yerini aldı.

İlk növbədə kompüter və fərdi kompüter inqilabı, sonra İnternet və Ümumdünya Şəbəkəsi gəldi. İndi süni intellekt (AI) yeni nəsil ümumi təyinatlı texnologiya kimi dünyada öz izini qoymağa başlayır.

Süni intellekt hara apara bilər və o, gəlirlərin bölgüsünü necə dəyişəcək? Heliyon jurnalında dərc olunan məqalədə iki çinli tədqiqatçı belə qənaətə gəlir ki, iqtisadi istehsalda süni intellekt avtomatlaşdırılmasının artırılması sərvət bərabərsizliyini şiddətləndirsə də , vəziyyət daha nüanslıdır və kapitalı artıran texnologiyalar və “Hicks-neytral” texnoloji tərəqqi kimi digər amillər bu fərqləri yumşaltmağa kömək edəcək .

Rəqəmsal təhlilindən müəlliflər belə qənaətə gəlirlər ki, süni intellekt texnologiyasının təşviqi ümumilikdə iqtisadi məhsulun artımına və cəmiyyətin rifahının yaxşılaşmasına kömək edəcək. “AI Çində iqtisadi genişlənmə üçün yeni katalizator olmağa hazırlaşır, iqtisadiyyata canlılıq verir” deyə yazırlar.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=4054963813&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1741773868&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-03-artificial-intelligence-affect-wealth-equality.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTMzLjAuNjk0My4xNDIiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siTm90KEE6QnJhbmQiLCI5OS4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl1dLDBd&dt=1741773868658&bpp=3&bdt=166&idt=3&shv=r20250305&mjsv=m202503060101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741773692%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741773692%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741773692%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=3433816722317&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=1875&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31090874%2C31090876%2C95353421%2C95354313%2C95354326%2C95354338%2C95354597%2C31090357&oid=2&pvsid=2977288861511566&tmod=87319060&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=4&uci=a!4&btvi=1&fsb=1&dtd=13

“Əlavə rəqəmsal təhlillər göstərir ki, AI-nin texnoloji tərəqqisini təşviq edən siyasətlər ümumilikdə məhsulun artımına və rifahın yaxşılaşmasına kömək edir.”

Bu mövzu əvvəllər dəfələrlə tədqiq olunsa da, Çinin Çançjou Universitetinin İqtisadiyyat Məktəbindən Fang Liu və Shenzhen Universitetinin Maliyyə Texnologiyaları Məktəbindən Çen Lianq tərəfindən aparılan yeni tədqiqat əvvəlki tədqiqatlardakı boşluqları aradan qaldırmaq üçün bir neçə yeni töhfəni daxil etdi.

Komanda AI-nin təsirinin təhlilini əmlak gəliri və sərvət bərabərsizliyinin özünü də daxil etməklə genişləndirdi – varlı insanların varlı olmayanlara nisbətən daha çox gəlir variantları var. Onlar sürətlə inkişaf edən Çinin məlumatlarından istifadə ediblər. Və onlar istehsala tapşırıq əsasında baxışı özündə birləşdirən “davamlı zamanlı heterojen agent dinamik ümumi tarazlıq modelindən” istifadə etdilər.

Qrupun modeli rüblər və ya illər kimi diskret intervallara bölünmüş vaxtdan deyil, fasiləsiz zamandan istifadə edirdi ki, bu da onlara öz analizlərində diferensial və inteqral hesablamalardan istifadə etməyə imkan verirdi. Onlar 1985-ci ildə Oliver Blanchard tərəfindən hazırlanmış əbədi gənclik modelindən istifadə etdilər ki, bu da sonlu ömürləri və sakinlərin həyatında, gəlir meyllərində və ölümlərində fərdi fərqləri hesablayır.

İqtisadiyyatdakı fərdlərin hamısının həyatları boyu həm əmək bazarlarından , həm də kapital bazarlarından gəlir əldə etmək üçün eyni qabiliyyətə malik olduğunu fərz etmək üçün öz modellərini qurdular. Onlar fərdlər arasında ölümü ölüm nisbətinin bilindiyi, lakin fərdi ölümlərin təsadüfi baş verə biləcəyi bir Poisson prosesi kimi modelləşdirdilər.

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .Abunə ol

Əmin olmaq üçün AI mürəkkəb, çoxşaxəli xüsusiyyətdir. Müəlliflər süni intellektin tam olaraq nə olduğunu müəyyən etmək cəhdlərindən bəzilərini nəzərdən keçirdikdən sonra, “Bu ziddiyyətli perspektivlər cari tədqiqatlardakı uyğunsuzluqları və həll olunmamış mübahisələri vurğulayır” yazırlar. Üstəlik, “AI-nin təsirləri vahid deyil və inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan bazarlar arasında əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənə bilər.”

Çinə diqqət yetirərək, süni intellektin geniş diapazonunu və təsirlərini azaldıblar. Yaxşı miqdarda riyaziyyatdan sonra onlar modellərini kalibrləmək üçün Çin məlumatlarından istifadə etdilər, modellərinin dinamikası üçün baza kimi 2010-cu ili seçdilər və empirik olaraq texnoloji səviyyələr üçün beş parametr və dörd göstərici quraşdırdılar.

Onlar ” Hiksə neytral ” texnoloji dəyişikliyi, ilk dəfə 1932-ci ildə Con Hiks tərəfindən təqdim edilmiş konsepsiyanı qəbul etdilər – “neytral” məhsulların fiziki daxilolmalarının və malların istehsalının kəmiyyətlərində əmək və kapital balansına təsir etməyən hər hansı texnoloji dəyişiklik deməkdir. Məsələn, fabrikin istehsal prosesində Hiks-neytral dəyişiklik əməyin və maşınların (kapitalın) səmərəliliyini eyni fərqlə artıran dəyişiklik ola bilər.

Onların kalibrlənməsi ilə müəyyən edilən xüsusi parametrlərdən istifadə edərək, onlar modelin faiz dərəcələri, əmək haqqı, istehsal həcmi və digər dəyişənlər üçün tarazlıq qiymətlərini hesabladılar – modelin təkamülü sabit vəziyyətə çatdıqdan sonra yekun dəyərlər. Onların modeli müəyyən edir ki, Hicks-neytral texnologiya ümumi iqtisadi məhsulu artırır, eyni zamanda həm əmək, həm də kapital məhsuldarlığını artırır.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=809300024&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1741773868&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-03-artificial-intelligence-affect-wealth-equality.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTMzLjAuNjk0My4xNDIiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siTm90KEE6QnJhbmQiLCI5OS4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl1dLDBd&dt=1741773868683&bpp=4&bdt=191&idt=4&shv=r20250305&mjsv=m202503060101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741773692%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741773692%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741773692%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0%2C750x188&nras=1&correlator=3433816722317&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=3722&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31090874%2C31090876%2C95353421%2C95354313%2C95354326%2C95354338%2C95354597%2C31090357&oid=2&pvsid=2977288861511566&tmod=87319060&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=5&uci=a!5&btvi=2&fsb=1&dtd=9

İlk fərziyyələrini təsdiqləyən süni intellektlə idarə olunan avtomatlaşdırmada irəliləyişlər, xüsusilə əmək və kapital gəlirləri arasında sərvət bərabərsizliyini daha da artırdı, birincisi ikincidən daha yavaş artdı.

Süni intellektdən əldə edilən iqtisadi genişlənmə daha yüksək ümumi məhsuldarlığı əks etdirən əmək haqqını artırır, eyni zamanda AI-ni iş proseslərinə daxil etmək istəyən müəssisələr və daha yaxşı AI-lər quran şirkətlər tərəfindən kapitala artan tələbin səbəb olduğu faiz dərəcələrini artırır. (Böyük texnologiya şirkətlərinin təkcə bu il süni intellektə 300 milyard dollar xərcləyəcəyi gözlənilir .)

Əmək haqqı artır, lakin kapitalın gəlirlərindən daha az sürətlə artır, ikincisi səmərəlilikdə qeyri-mütənasib qazanc əldə edir. Lakin onların nəticələri qarışıqdır: “Ümumiyyətlə, bu tapıntılar göstərir ki, avtomatlaşdırmaya əsaslanan süni intellekt hasilatı güclü şəkildə artırır, lakin sərvət bərabərsizliyini gücləndirir,” Liu və Liang yazır, “Hiks-neytral və kapitalı artıran texnologiyalar isə geniş əsaslı artımı təşviq edir və sərvət bərabərsizliyini azaldır. İşçi qüvvəsinin artırılması və məhsulun bölüşdürülməsi tərəqqisinin artmasına təsir göstərmir.”

Nəhayət, onlar Çin hökumətinin süni intellektdə irəliləyişlər səbəbindən sərvət bərabərsizliyinin hər hansı potensial kəskinləşməsini yumşaltmaq üçün öhdəsinə götürə biləcəyi siyasət müdaxilələrini təklif edirlər, məsələn, “ikinci dərəcəli paylanma mexanizmləri” və Hicks-neytral texnologiyalarda tərəqqi təşviq etməklə, artım stimullarını sərvətin bölüşdürülməsi məqsədləri ilə balanslaşdıran siyasət seçimləri.

Daha çox məlumat: Fang Liu və digərləri, Süni intellektin sərvət bölgüsü təsirlərinin təhlili: Dinamik stoxastik ümumi tarazlıq yanaşması, Heliyon (2025). DOI: 10.1016/j.heliyon.2025.e41943

Jurnal məlumatı: Heliyon 

© 2025 Science X Network