Cəmiyyətdəki ən varlı insanların şəxsi karbon izi, hansı ölkədən olmasından asılı olmayaraq, həm zənginlərin özləri, həm də orta və aşağı gəlirlilər tərəfindən kobud şəkildə aşağı qiymətləndirilir. Eyni zamanda, həm varlılar, həm də kasıblar ən yoxsul insanların karbon izini kəskin şəkildə yüksək qiymətləndirirlər.

Kopenhagen Biznes Məktəbi, Bazel Universiteti və Kembric Universitetinin rəhbərlik etdiyi beynəlxalq tədqiqatçılar qrupu Danimarka, Hindistan, Nigeriya və ABŞ-dan olan 4000 insan arasında şəxsi karbon izlərində bərabərsizlik – istehsal olunan istixana qazlarının ümumi miqdarı ilə bağlı sorğu keçirib. insanın öz ölkəsi daxilindəki fəaliyyəti ilə.

Cəmiyyətin ən zəngin və ən kasıb təbəqəsinin karbon ayaq izi arasında böyük bir uçurum olduğu məlum olsa da, fərdlərin bu bərabərsizlikdən xəbərdar olub-olmaması aydın deyil. Sorğu üçün seçilən dörd ölkənin hamısı zənginlik, həyat tərzi və mədəniyyət baxımından fərqlidir. Sorğu iştirakçıları şəxsi gəlirlərində də fərqləniblər, iştirakçıların yarısı öz ölkələrində gəlirin ən yüksək 10%-nə aiddir.

Dörd ölkə üzrə iştirakçıların böyük əksəriyyəti ən yoxsul 50%-in orta şəxsi karbon izini yüksək qiymətləndirib və ən zəngin 10% və 1%-ni isə aşağı qiymətləndirib.

Bununla belə, ilk 10%-dən olan iştirakçılar müəyyən iqlim siyasətini, məsələn, pik dövrlərdə elektrik enerjisinin qiymətinin artırılması, qırmızı ət istehlakına vergi qoyulması və ya karbon tutma və saxlama kimi karbon qazının çıxarılması texnologiyalarına subsidiya vermək kimi daha çox idi.

Tədqiqatçılar deyirlər ki, bu, yüksək maaş alanlar arasında ümumiyyətlə yüksək təhsil səviyyələrini, qiymətə əsaslanan siyasətləri mənimsəmək qabiliyyətini və ya iqlim böhranı üçün texnoloji həllər üçün daha güclü üstünlükləri əks etdirə bilər. Nəticələr Nature Climate Change jurnalında bildirilir .

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=1857921027&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1726148509&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2024-09-personal-carbon-footprint-rich-vastly.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTUuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTI4LjAuNjYxMy4xMjAiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siQ2hyb21pdW0iLCIxMjguMC42NjEzLjEyMCJdLFsiTm90O0E9QnJhbmQiLCIyNC4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEyOC4wLjY2MTMuMTIwIl1dLDBd&dt=1726147847271&bpp=1&bdt=123&idt=86&shv=r20240905&mjsv=m202409100101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Ddd084782a3980897%3AT%3D1725971170%3ART%3D1726148267%3AS%3DALNI_Ma1uv12HX_ctV-7loP2Dla_dLGslw&eo_id_str=ID%3D6cdee71e935b6dcb%3AT%3D1725971170%3ART%3D1726148267%3AS%3DAA-AfjZEH1DAbfRV50frmhACTroQ&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=4703413207814&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=447&ady=1862&biw=1903&bih=911&scr_x=0&scr_y=0&eid=44759875%2C44759926%2C44759837%2C31086864%2C44795921%2C95338227%2C95338243%2C95341662%2C95342033%2C95342458%2C31087017%2C95341671&oid=2&pvsid=2962563609547796&tmod=368234254&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C911&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=0&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=M

Fərdi karbon və ya ətraf mühitin izi anlayışı 40 ildən artıqdır istifadə olunsa da, 2000-ci illərin ortalarında, qalıq yanacaq şirkəti BP insanları öz şəxsi karbon izlərini müəyyən etməyə və azaltmağa təşviq edən böyük reklam kampaniyası keçirdikdə geniş şəkildə populyarlaşdı.

“Orada karbon emissiyalarının azaldılması məsuliyyətini korporasiyalardan və fərdlərdən uzaqlaşdırmaq istəyən mütləq qruplar var ki, bu da problemlidir” – həmmüəllif Dr. Ramit Debnath, Kembric Universitetində köməkçi professor və Cambridge Zero Fellow dedi. . “Bununla belə, şəxsi karbon ayaq izləri ölkələr daxilində və ölkələr arasında dərin bərabərsizliyi nümayiş etdirə və insanlara iqlimə daha uyğun bir şəkildə necə yaşamağı müəyyənləşdirməyə kömək edə bilər.”

Əvvəlki araşdırmalar müəyyən istehlakçı davranışlarının fərdin karbon ayaq izinə necə təsir etdiyi barədə geniş yayılmış yanlış təsəvvürləri göstərmişdir. Məsələn, təkrar emal etmək, otaqdan çıxarkən işıqları söndürmək və plastik qablaşdırmadan qaçmaq daha az təsirə malik davranışlardır və onların karbon ayaq izini nə qədər azalda biləcəyi baxımından çox qiymətləndirilir. Digər tərəfdən, qırmızı ət istehlakı, evlərin istiləşməsi və soyudulması və hava səyahətləri kimi davranışların təsiri ümumiyyətlə qiymətləndirilmir.

Bununla belə, bu yanlış təsəvvürlərin insanların şəxsi karbon izlərinin tərkibi və miqyası ilə bağlı qavrayışlarına və onların müxtəlif qruplar arasında müqayisə apara bilmə qabiliyyətinə aid olub-olmaması ilə bağlı məhdud araşdırmalar mövcuddur.

Sorğu üçün seçilmiş dörd ölkə (Danimarka, Hindistan, Nigeriya və ABŞ) adambaşına fərqli karbon emissiyaları və iqtisadi bərabərsizlik səviyyələrinə görə seçilmişdir. Hər bir ölkə daxilində təxminən 1000 iştirakçı sorğu keçirilib, hər bir iştirakçı qrupun yarısı öz ölkələrinin ən yaxşı 10%-dən, digər yarısı isə ən aşağı 90%-dən ibarət olub.

İştirakçılardan öz ölkələrində üç gəlir qrupuna (aşağı 50%, ən yüksək 10% və ən yüksək 1% gəlir) xas olan orta şəxsi karbon ayaq izlərini qiymətləndirmələri istənilib. İştirakçıların əksəriyyəti gəlirin aşağı 50%-i üçün orta şəxsi karbon izini həddindən artıq qiymətləndirib və gəlirin ilk 10%-i və ən yüksək 1%-i üçün orta şəxsi karbon izlərini aşağı qiymətləndirib.

“Bu ölkələr çox fərqlidir, lakin biz gördük ki, hara getməyinizdən asılı olmayaraq zənginlər olduqca oxşardır və onların narahatlığı cəmiyyətin qalan hissəsindən fərqlidir” dedi Debnath.

Tədqiqatçılar həmçinin insanların karbon izi bərabərsizliyi ideyalarının onların müxtəlif iqlim siyasətlərinə dəstəkləri ilə bağlı olub-olmamasına da baxıblar. Onlar müəyyən ediblər ki, karbon izi bərabərsizliyini düzgün qiymətləndirməyən Danimarkalı və Nigeriyalı iştirakçılar ümumiyyətlə iqlim siyasətlərini daha az dəstəkləyirlər. Onlar həmçinin aşkar ediblər ki, ilk 10%-dən ibarət hindistanlı iştirakçılar ümumiyyətlə iqlim siyasətlərini daha çox dəstəkləyir və potensial olaraq onların ali təhsillərini və daha çox resurslarını əks etdirirlər.

Kopenhagen Biznes Məktəbindən birinci müəllif Dr. Kristian Steensen Nielsen deyir: “Yoxsul insanların kirayə haqqını necə ödəyəcəkləri və ya ailələrini necə dolandıracaqları kimi daha çox təcili narahatlıqları var”. “Ancaq bütün gəlir qrupları arasında insanlar iqlim böhranı ilə bağlı real həll yolları istəyirlər, bunlar istər tənzimləyici, istərsə də texnoloji olsun. Bununla belə, ən yüksək karbon izləri olan insanlar həyat tərzlərini dəyişdirmək və izlərini azaltmaq üçün ən böyük məsuliyyəti daşıyırlar.”

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=2996406042&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1726148536&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2024-09-personal-carbon-footprint-rich-vastly.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTUuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTI4LjAuNjYxMy4xMjAiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siQ2hyb21pdW0iLCIxMjguMC42NjEzLjEyMCJdLFsiTm90O0E9QnJhbmQiLCIyNC4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEyOC4wLjY2MTMuMTIwIl1dLDBd&dt=1726147847272&bpp=1&bdt=124&idt=131&shv=r20240905&mjsv=m202409100101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Ddd084782a3980897%3AT%3D1725971170%3ART%3D1726148267%3AS%3DALNI_Ma1uv12HX_ctV-7loP2Dla_dLGslw&eo_id_str=ID%3D6cdee71e935b6dcb%3AT%3D1725971170%3ART%3D1726148267%3AS%3DAA-AfjZEH1DAbfRV50frmhACTroQ&prev_fmts=0x0%2C750x188%2C1005x124&nras=2&correlator=4703413207814&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=447&ady=3686&biw=1903&bih=911&scr_x=0&scr_y=61&eid=44759875%2C44759926%2C44759837%2C31086864%2C44795921%2C95338227%2C95338243%2C95341662%2C95342033%2C95342458%2C31087017%2C95341671&oid=2&psts=AOrYGsnQ1zpV3Ysd6jL-H2xKhl-xscdYRSEWl3jBvJGpgIncgaKITjz2DG_Au4PULtNz_x6ADfR1Z3Ky0wjRin6orzAwZwambN0-UYZ5l2ssSAQggr6egg%2CAOrYGslOt3tYPC4tcgLnovaNOY10VZ-NBf4ENwkYgDTDTlbrj5fOYSjQzNhrXmxaEdOSBkKmNhxT-pp-KGrMy5VsevGUcC_1&pvsid=2962563609547796&tmod=368234254&uas=1&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C911&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=3&uci=a!3&btvi=3&fsb=1&dtd=M

Faktiki karbon izi bərabərsizliyini öyrəndikdən sonra əksər iştirakçılar bunu bir qədər ədalətsiz hesab etdilər, Danimarka və ABŞ-da isə bunu ən ədalətsiz hesab etdilər. Bununla belə, ilk 10%-dən olan insanlar Hindistan istisna olmaqla, bərabərsizliyi ümumi əhaliyə nisbətən daha ədalətli tapdılar. “Bu, onların daha böyük karbon izlərinə haqq qazandırmağa çalışdıqları üçün ola bilər” dedi Debnath.

Tədqiqatçılar bildirirlər ki, ölkələr, mədəniyyətlər və icmalar arasında iqlim fəaliyyətində ədalət və ədaləti təşviq etmək üçün ən yaxşı yolları müəyyən etmək üçün daha çox iş lazımdır.

“Daha çox maliyyə və siyasi təsir göstərdiyinə görə, iqlim siyasətinin əksəriyyəti cəmiyyətin ən zənginlərinin maraqlarını əks etdirir və nadir hallarda onların həyat tərzi və ya sosial statusunda əsaslı dəyişiklikləri ehtiva edir” dedi Debnath.

“Şəxsi karbon izlərində mövcud bərabərsizliyin daha çox bilinməsi və müzakirəsi bu bərabərsizliklərin aradan qaldırılması üçün siyasi təzyiq yaratmağa və hamı üçün işləyən iqlim həllərini inkişaf etdirməyə kömək edə bilər” dedi Nielsen.

Ətraflı məlumat: Dörd müxtəlif ölkədə fərdi karbon izi bərabərsizliyinin düzgün qiymətləndirilməməsi, Təbiət İqlim Dəyişikliyi (2024). DOI: 10.1038/s41558-024-02130-y

Jurnal məlumatı: Təbiət İqlim Dəyişikliyi 

Kembric Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir