Səlahiyyətli, ağıllı, məsuliyyətli, ciddi – əgər sizdən bir alimin ümumi simasını təsvir etmək istənsəydi, yəqin ki, bu kimi sifətlərdən istifadə edərdiniz. Ancaq “gülməli” ağla gələn ilk söz olmayacaq. Elm adamları, əslində, ictimaiyyətlə ünsiyyət qurarkən, bəlkə də daha az etibarlı görünmək qorxusundan nadir hallarda yumoristik bir ton qəbul edirlər.

Bununla belə, Journal of Science Communication -da dərc edilmiş yeni bir araşdırma bunun tam əksini təklif edir: yumorun istifadəsi – bu araşdırmada, xüsusən də süni intellekt kontekstində – həm alimlərin sevimliliyini, həm də çatdırdıqları elmi məlumatların qəbul edilən etibarlılığını artıra bilər.

Siyasətçilər bu dərsi çoxdan öyrəniblər: düzgün yerləşdirilmiş zarafat ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmək və inam yaratmaq üçün dəyərli vasitədir. Elm adamları, elmi ünsiyyətlə məşğul olarkən yumordan istifadə etməkdən daha çox çəkinirlər . Onlar qorxuya düşə bilər ki, yüngülvari yanaşma onları daha az nüfuzlu göstərə bilər və nəticədə elmi tapıntılar daha az etibarlı görünür.

Ancaq yaxşı xəbər budur ki, elmin özü bu fərziyyə ilə ziddiyyət təşkil edir. Corciya Universitetinin Qreydi Kütləvi Kommunikasiyalar Kollecinin doktorantı Alexandra Linn Frankın rəhbərlik etdiyi yeni bir araşdırma, elmi məzmunun ünsiyyətində yumorun auditoriyada şənlik yaratmaqla “həm ünsiyyətçinin xoşuna gəlməyə müsbət təsir göstərə bilər, həm də mesajın məqsədəuyğun və elmi məlumat mənbəyi olması barədə təsəvvürləri gücləndirə bilər”.

Frank və onun həmkarlarının araşdırması, son illərdə elmi ünsiyyətdə yumorun (məsələn, stand-up komediyasının) istifadəsini araşdıran artan tədqiqatlar toplusunu əlavə edir. O, yumoru “alimlərin sosial media yazıları kontekstində” araşdırır.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=4054963813&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1741588268&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-03-humor-science-communication-effective.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTMzLjAuNjk0My4xNDIiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siTm90KEE6QnJhbmQiLCI5OS4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl1dLDBd&dt=1741588268211&bpp=1&bdt=96&idt=134&shv=r20250305&mjsv=m202503040101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741588219%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741588219%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741588219%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=2965152068489&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=1878&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31090665%2C95332590%2C95354313%2C95354325%2C95354338%2C95354598%2C31090357%2C95353782&oid=2&pvsid=2145047224869677&tmod=1828880005&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=139

Frank izah edir: “Tədqiqatımız fərdlərin antropomorfizmə və satiraya necə reaksiya verməsi ilə bağlı anlayışımızı gücləndirməklə, elm adamları və elm kommunikatorları üçün praktiki anlayışlar təqdim etməklə bu boşluğu aradan qaldırmaq məqsədi daşıyırdı”.

Tədqiqat süni intellektlə əlaqəli məzmuna yönəldilib, uydurma alim doktor Jamie Devon tərəfindən Twitter/X-də yerləşdirilən cizgi filmləri vasitəsilə təqdim edilib. İstifadə olunan yumor növü üç kateqoriyaya bölünür: satira (yumşaq, Horat tipi), antropomorfizm (heyvanlardan və ya insanlar kimi davranan obyektlərdən istifadə etməklə) və ya ikisinin birləşməsi.

Tədqiqat daxili təcrübə ilə onlayn sorğudan istifadə etdi (iştirakçılar sorğuda iştirak etdiklərini bilirdilər, lakin təcrübənin bir hissəsi olmadıqlarını bilirdilər). 2,212 iştirakçının təmsilçiliyini təmin etmək üçün, onlar ABŞ siyahıyaalma məlumatlarına uyğunlaşdırılmış kvota seçmə üsulundan istifadə edərək seçilmişlər.

İştirakçılara Dr.Devon tərəfindən başlanmış qondarma Twitter/X söhbətinin səkkiz variantından biri göstərildi. Tvitdə süni intellekt (AI) haqqında cizgi filmi var və yumor elementi dörd şərt üzrə dəyişilib: yumor yoxdur (nəzarət), antropomorfizm, satira və hər ikisinin kombinasiyası.

Məzmuna baxdıqdan sonra iştirakçılar nə qədər şənlik (yəni, qəbul edilən yumor) yaşadıqlarını, alimi nə qədər sevimli tapdıqlarını bildirdilər və məzmunun qanuniliyini elmi ünsiyyətin uyğun forması kimi qiymətləndirdilər.

“Siyasətçilər, əyləncəçilər və reklamçılar tez-tez yumordan istifadə edirlər, çünki insanlar onları güldürə bilən insanları bəyənir və onlarla ünsiyyət qururlar. İnsanlar gülməli bir şey tapdıqda, mesaj və ya onu çatdıran şəxslə mübahisə etmək və ya onu rədd etmək ehtimalı adətən az olur. Araşdırmamız bu fikri dəstəkləyir. Biz aşkar etdik ki, yumor elm adamlarının ünsiyyət səylərinə kömək edə bilər, ancaq insanlar gülməli olduğunu düşünsələr,”.

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .Abunə ol

Bu o deməkdir ki, yumor təsirli olmalı və tamaşaçılardan həqiqətən şənlik yaratmalıdır; əks halda əks effekt verə bilər.

“Lakin qeyd etmək lazımdır ki, həmmüəlliflərim tərəfindən aparılan son tədqiqatlar göstərir ki, satiranın sərt formaları aqressiv kimi qəbul edilə bilər ki, bu da elmi məlumat mənbəyinə inamı sarsıda bilər”.

Sarkazm və ya aqressiv şəkildə kimisə hədəfə almaq, məsələn, çox çəkindirilir. Buna görə də Frank və onun həmkarlarının işi kimi tədqiqatlar vacibdir. “Tədqiqatımız ictimai ünsiyyət strategiyalarını inkişaf etdirməkdə bu mütəxəssislərə kömək etmək üçün dəyərli fikirlər təqdim etmək məqsədi daşıyır” dedi Frank.

“Məsuliyyətlə istifadə edildikdə, yumor alimləri humanistləşdirə və sosial mediada ictimaiyyətlə mənalı əlaqələr yarada bilən güclü bir vasitədir. Yumordan istifadə etməklə alimlər mürəkkəb anlayışları sadələşdirə, onları daha uyğun və başa düşülən hala gətirə bilərlər.

“Bu yanaşma təkcə xoş niyyəti gücləndirmir, həm də dezinformasiyanı dostcasına dağıtmaq potensialına malikdir. Üstəlik, yumor maraq doğura bilər və insanları mühüm elmi mövzular üzrə əlavə məlumat axtarmağa həvəsləndirə bilər.”

Daha çox məlumat: Ağıl müdrikliyə cavab verir: satira və antropomorfik yumor arasında elm adamlarının xoşagəlməzliyi və qanuniliyi ilə əlaqəsi, Elm Kommunikasiyası Jurnalı (2025).

SISSA Medialab tərəfindən təmin edilmişdir