Amerika Təbiət Tarixi Muzeyinin alimləri tərəfindən aparılan yeni tədqiqatlar balıqlarda bioflüoresansın qədim mənşəyinə və bu bioloji fenomendə iştirak edən parlaq rənglərin diapazonuna işıq salır. Bu yaxınlarda Nature Communications və PLOS One -da dərc edilmiş iki tamamlayıcı tədqiqatda təfərrüatlı şəkildə , tapıntılar göstərir ki, bioflüoresans ən azı 112 milyon il əvvələ gedib çıxır və o vaxtdan bəri müstəqil olaraq 100 dəfədən çox inkişaf edib və bu fəaliyyətin əksəriyyəti mərcan qayalarında yaşayan balıqlar arasında baş verir.

Yeni iş həmçinin göstərir ki, dəniz balıqlarında orqanizm işığı udduğu, onu dəyişdirdiyi və fərqli bir rəng kimi yaydığı zaman baş verən bioflüoresans yaşıl, sarı, narıncı və qırmızının çoxsaylı dalğa uzunluqlarını əhatə edən, əvvəllər bildiriləndən daha çox rəng çeşidini əhatə edir.

“Tədqiqatçılar bir müddətdir ki, bioflüoresansın dəniz heyvanlarında , dəniz tısbağalarından tutmuş mərcanlara qədər və xüsusən də balıqlar arasında kifayət qədər geniş yayıldığını bilirdilər ”, – Ph.D Emily Carr bildirib. Muzeyin Richard Gilder Lisansüstü Məktəbinin tələbəsi və iki yeni araşdırmanın baş müəllifidir. “Ancaq bu növlərin bu unikal uyğunlaşmadan niyə və necə istifadə etdiyini öyrənmək üçün – istər kamuflyaj, istər yırtıcı, istərsə də çoxalma üçün – əsas təkamül hekayəsini, eləcə də hazırda mövcud olan bioflüoresans sahəsini başa düşməliyik.”

Nature Communications araşdırması üçün Carr bütün məlum bioflüoresan teleostların hərtərəfli araşdırmasına rəhbərlik etdi – bu gün yaşayan onurğalıların ən böyük qrupunu təşkil edən sümüklü balıq növü. Bu, əvvəllər bioflüoresan olduğu bilinməyən 48 növ də daxil olmaqla 459 bioflüoresan növün siyahısı ilə nəticələndi. Tədqiqatçılar tapdılar ki, bioflüoresans dəniz teleostlarında 100 dəfədən çox təkamülə uğrayıb və təxminən 112 milyon il əvvələ aid olduğu təxmin edilir, ilk nümunə ilanbalıqlarında baş verir.

Komanda həmçinin mərcan riflərində və ya onun ətrafında yaşayan balıq növlərinin bioflüoresansla rif olmayan növlərdən təxminən 10 dəfə sürətlə inkişaf etdiyini, təqribən 66 milyon il əvvəl quş olmayan dinozavrların məhv olmasından sonra Təbaşir-Paleogen (K-Pg) dövrünün yox olmasından sonra flüoresan növlərin sayının artması ilə nəticələndi.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1750136549&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-06-fish-biofluorescence-evolved-million-years.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM3LjAuNzE1MS4xMDQiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzNy4wLjcxNTEuMTA0Il0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzNy4wLjcxNTEuMTA0Il0sWyJOb3QvQSlCcmFuZCIsIjI0LjAuMC4wIl1dLDBd&dt=1750136542455&bpp=5&bdt=175&idt=66&shv=r20250612&mjsv=m202506100101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1750136415%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1750136415%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1750136415%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0%2C336x280&nras=1&correlator=7564868312548&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2045&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=95353387%2C95362655%2C31092948%2C95362794%2C95359266%2C95362805%2C95363076%2C31091638&oid=2&psts=AOrYGsmvaPSez6v15fYq3rioZppPV9UJTEJFF-VlZ6Rs6Uh_rBLgnsmAUZHi7P1AALXn8naGa3RhPEYRFxIyzS1E1-HuWA&pvsid=3418171686099908&tmod=481841775&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=5&uci=a!5&btvi=1&fsb=1&dtd=6867

“Bu tendensiya müasir mərcanların üstünlük təşkil etdiyi qayaların yüksəlişi və K-Pg yox olmaqda mərcan müxtəlifliyinin əhəmiyyətli dərəcədə itirilməsindən sonra meydana gələn riflərin balıqlar tərəfindən sürətlə kolonizasiyası ilə üst-üstə düşür” dedi Carr. “Bu korrelyasiyalar müasir mərcan riflərinin meydana gəlməsinin riflərlə əlaqəli teleost balıqlarında flüoresansın diversifikasiyasını asanlaşdıra biləcəyini göstərir.”

Bu tədqiqatda bildirilmiş 459 məlum bioflüoresan teleostun əksəriyyəti mərcan rifləri ilə əlaqələndirilir.

PLOS One araşdırması üçün Carr və həmkarları Muzeyin İxtiologiya kolleksiyasındakı balıqların yaydığı işığın dalğa uzunluqlarına baxmaq üçün ultrabənövşəyi və mavi həyəcanlandırma işıqları və emissiya filtrləri ilə xüsusi fotoqrafiya qurğusundan istifadə etdilər. Son on il yarım ərzində Muzey ekspedisiyalarında Solomon Adaları, Qrenlandiya və Taylandda toplanmış nümunələr əvvəllər flüoresan şüalanma ilə müşahidə edilmişdi, lakin onların bioflüoresan emissiyalarının tam spektri məlum deyildi.

Yeni iş teleostların yaydığı rənglərdə daha çox müxtəlifliyi ortaya qoyur – bəzi ailələr ən azı altı fərqli flüoresan emissiya zirvəsi nümayiş etdirir və birdən çox rəngdə dalğa uzunluqlarına uyğun gəlir – əvvəllər bildiriləndən daha çox.

Muzeyin kuratoru Con Sparks, yeni tədqiqatların müəllifi və Carr-ın məsləhətçisi: “Bu flüoresan balıqların geniş spektrində müşahidə etdiyimiz əlamətdar variasiya bu heyvanların növlərə xas flüoresan emissiya nümunələrinə əsaslanan inanılmaz dərəcədə müxtəlif və mükəmməl siqnal sistemlərindən istifadə etməsi anlamına gələ bilər” dedi.

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .Abunə ol

“Bu tədqiqatların göstərdiyi kimi, bioflüoressensiya dəniz balıqları arasında həm geniş yayılmışdır, həm də inanılmaz dərəcədə fenotipik olaraq dəyişkəndir. Həqiqətən daha yaxşı başa düşmək istədiyimiz şey, flüoresanlığın bu yüksək dəyişkən dəniz nəsillərində necə işləməsi, eləcə də onun diversifikasiyadakı roludur.”

Tədqiqatçılar həmçinin qeyd edirlər ki, bu işdə tapılan flüoresan emissiyalarının çoxsaylı dalğa uzunluqları flüoresansla idarə olunan xəstəliklərin diaqnozu və müalicəsi də daxil olmaqla biotibbi tətbiqlərdə müntəzəm olaraq istifadə edilən yeni flüoresan molekulların müəyyən edilməsinə təsir göstərə bilər.

Bu işdə iştirak edən digər müəlliflər arasında Muzeydən və Nebraska-Linkoln Universitetindən Rene Martin; Mason Thurman, Clemson Universitetindən; Karly Cohen, Kaliforniya Dövlət Universitetindən; Conatan Huie, Corc Vaşinqton Universitetindən; David Gruber, Baruch College və The Graduate Center, City University of New York; və Tate Sparks, Rutgers Universiteti.

Daha çox məlumat: Emily M. Carr et al, Dəniz balıqları bioflüoresan emissiya spektrlərində müstəsna variasiya nümayiş etdirir, PLOS One (2025). DOI: 10.1371/journal.pone.0316789

Emily M. Carr və digərləri, Dəniz balıqlarında bioflüoresansın təkrarlanan və geniş yayılmış təkamülü, Nature Communications (2025). DOI: 10.1038/s41467-025-59843-7

Jurnal məlumatı: Nature Communications , PLoS ONE  

Amerika Təbiət Tarixi Muzeyi tərəfindən təmin edilmişdir