Bristol Universiteti tərəfindən

Robert Egan tərəfindən redaktə edilmişdir

 Redaktorların qeydləriQarışqa koloniyasının mikro-CT taraması. Kredit: Bristol Universiteti

Qarışqalar xəstəliyin yayılmasının qarşısını almaq üçün yuvalarında bir sıra ağıllı arxitektura düzəlişləri edir, Bristol Universitetinin araşdırması üzə çıxarıb.

“Science” jurnalında dərc edilən araşdırma , xəstəliyə məruz qalan koloniyalar tərəfindən qurulan yuvaların daha geniş yayılmış girişlərə malik olduğunu və kameralar arasında daha az birbaşa əlaqə ilə daha çox ayrıldığını aşkar etdi .

Tədqiqatın aparıcı müəllifi, Ph.D Luke Leckie. Bristol Universitetinin biologiya elmləri üzrə tədqiqatçısı, “Biz artıq bilirik ki, qarışqalar temperatur və torpaq tərkibi kimi digər torpaq faktorlarına cavab olaraq qazma davranışlarını dəyişirlər. Bu, ilk dəfə olaraq insan olmayan bir heyvanın xəstəliyin ötürülməsini azaltmaq üçün ətraf mühitin strukturunu dəyişdirdiyi göstərilmişdir.”

Qarışqalar, ağız hissələri ilə xəstəliyə səbəb olan göbələk sporlarını çıxarmaqdan və məruz qalmış koloniya üzvlərini dezinfeksiyaedici zəhərlə çiləməkdən tutmuş, daha geniş koloniyanı qorumaq üçün mikrob daşıyıcı qarışqaların özünü təcrid etməsinə qədər, sosial toxunulmazlığın formalaşmasına kömək edən xəstəliklərə qarşı bir sıra davranış reaksiyalarına malikdirlər.

Təbiətdə qarışqalar qida saxlamaq və ya balalarını qorumaq kimi müxtəlif funksiyaları yerinə yetirmək üçün tunelləri və kameraları olan mürəkkəb, üç ölçülü yuvalar qazırlar. Tədqiqatçılar mikro-CT-dən, qabaqcıl 3D skan etmə texnikasından istifadə edərək, mikroblara məruz qalan qarışqaların sağlam koloniya ilə müqayisədə yuvalarını necə qazdıqlarını aşkar ediblər.Kredit: Bristol Universiteti

Tədqiqatçılar 180 işçi qarışqadan ibarət iki qrup üzərində araşdırma aparıblar, onlar iki torpaqla dolu konteynerə gətirilərək yuvalarını qazmağa başlayıblar. 24 saatdan sonra hər yuvaya 20 əlavə qarışqa əlavə edildi, bir qrup göbələk sporlarına məruz qaldı. Daha sonra qarışqalar daha altı gün qazmağa buraxıldı və vaxtaşırı mikro-KT müayinəsi aparıldı.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1751428779&adf=2612643799&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1760610808&rafmt=1&armr=3&format=540×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-10-ants-networks-epidemics.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&aieuf=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTQxLjAuNzM5MC43OCIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJHb29nbGUgQ2hyb21lIiwiMTQxLjAuNzM5MC43OCJdLFsiTm90P0FfQnJhbmQiLCI4LjAuMC4wIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjE0MS4wLjczOTAuNzgiXV0sMF0.&abgtt=6&dt=1760610808614&bpp=1&bdt=90&idt=55&shv=r20251014&mjsv=m202510130101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De2af2bea6b3e2e90%3AT%3D1735548424%3ART%3D1760610687%3AS%3DALNI_MZIaWdAh-lthHlhpkWN2g6ZC7xT8A&gpic=UID%3D00000f8412a58936%3AT%3D1735548424%3ART%3D1760610687%3AS%3DALNI_MaJ_6ILTTPz6uEc3lU2rNf9ZPgQbA&eo_id_str=ID%3D87e2ccb6da8adec8%3AT%3D1751372215%3ART%3D1760610687%3AS%3DAA-AfjZUvMhCDRLD_DCppu51g7Xx&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=4032380760803&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=4&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=2449&biw=1521&bih=730&scr_x=0&scr_y=3947&eid=31095077%2C31095152%2C31095210%2C31095216%2C31095218%2C31095243%2C95373013%2C95374047%2C31095200%2C95370792&oid=2&pvsid=223346358473211&tmod=415784092&uas=0&nvt=3&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C1536%2C816%2C1536%2C730&vis=1&rsz=%7C%7CpeE%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&fsb=1&dtd=151

Tədqiqatçılar yuvaların 3D modellərini qurduqdan sonra xəstəliyin yayılmasının simulyasiyalarını həyata keçirdilər. Simulyasiyalar göstərdi ki, dəyişdirilmiş yuvalar fərdlərin yüksək, potensial ölümcül dozalarda xəstəliyə məruz qalma riskini azaldır.

Bu memarlıq düzəlişləri vasitəsilə xəstəliyə məruz qalmış qarışqalar qida anbarlarını və onların balalarını saxlayan həssas bölmələri qoruyur.

Luka, “Ən təəccüblü tapıntılarımızdan biri o idi ki, biz simulyasiyalara qarışqaların özünü təcrid etmələrini daxil etdikdə, özünütəcridin xəstəliyin ötürülməsini azaltmağa təsiri mikrobun təsirinə məruz qalan yuvalarda nəzarət yuvalarından daha güclü idi.”

Tədqiqat artan epidemiya təhlükəsini nəzərə almaq üçün sosial məkanları idarə etmək üçün gələcək insan yanaşmalarına ilham verə bilər.

Qarışqa yuvaları kimi insan şəhərləri də məkan strukturlarının mürəkkəb şəbəkəsidir. Bütün dünyada epidemiya təhlükəsi artdıqca, xəstəliklərin ötürülməsini məhdudlaşdırmaqla yanaşı, resurslar, məlumat və insanlar kimi yaxşı şeylərin axını arasında mübadilənin tarazlaşdırılması getdikcə daha vacib olur.

Ətraflı məlumat: Luke Leckie et al, Architectural immunitet: Qarışqalar epidemiyaların qarşısını almaq üçün yuva şəbəkələrini dəyişir, Elm (2025). DOI: 10.1126/science.ads5930 . www.science.org/doi/10.1126/science.ads5930

Jurnal məlumatı: Elm 

Bristol Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir