Sauthempton Universitetinin alimləri fosilləri təhlil etmək üçün yeni üsul hazırlayıblar ki, bu da onlara ilk dəfə olaraq milyonlarla il əvvələ aid canlıların ətraf mühitə görə necə formalaşdığını görməyə imkan verib.

“Proceedings of the National Academy of Sciences” jurnalında dərc olunan tədqiqat ətraf mühitin dəyişməsi nəticəsində yaranan xarakter xüsusiyyətlərinin təkamül tarixini və Yerdəki həyatı necə formalaşdırdığına dair anlayışımızı təkmilləşdirə bilər .

Bu, elm adamlarına bir növün təkamül səyahətinin nə qədər “təbiətə qarşı tərbiyə” ilə bağlı olduğunu başa düşməyə kömək edə bilər.

Sauthempton Universitetinin tədqiqatçıları bir qum dənəsi ölçüsündə kiçik fosil qabıqlarını araşdırmaq üçün tibbi CT taraması kimi yüksək dəqiqlikli 3D skanından istifadə edərək tarixdən əvvəlki plankton qalıqlarını tədqiq etdilər.

Foraminifer və ya qısaca “forams” adlanan bu planktonlar bu gün də okeanda yaşayan kiçik üzən dəniz qabıqlarıdır. Onların qabıqları kalsium karbonatdan hazırlanır və bir neçə gündən bir spiral şəklində qabığına yeni bir kamera əlavə edərək böyüyür.Oyna

00:0000:18SəssizParametrlərPIPTam ekrana daxil olun

Bu otaqlar bir az ağac gövdəsinin halqaları kimi fəaliyyət göstərir və zamanla foramların böyüməsi və yaşadıqları mühitin daimi qeydini təmin edir.

Qabıqların kimyəvi tərkibi bizə orqanizmin yaşadığı şərtlərdən, o cümlədən suyun kimyası, dərinliyi və temperaturu haqqında məlumat verir.

Sauthempton Universitetində tədqiqat aparan və hazırda Milli Okeanoqrafiya Mərkəzində çalışan məqalənin aparıcı müəllifi Dr. Anieke Brombacher deyir: ” Fosil qeydləri Yerdəki biomüxtəlifliyin dəyişməsinin ən güclü sübutunu təqdim edir, lakin o, ənənəvi olaraq bunu minlərlə və milyonlarla il miqyasında edir”.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1751428779&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1751372887&rafmt=1&armr=3&format=540×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-06-analysis-day-insight-prehistoric-plankton.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM3LjAuNzE1MS4xMjAiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzNy4wLjcxNTEuMTIwIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzNy4wLjcxNTEuMTIwIl0sWyJOb3QvQSlCcmFuZCIsIjI0LjAuMC4wIl1dLDBd&dt=1751372886862&bpp=1&bdt=139&idt=102&shv=r20250626&mjsv=m202506260101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De2af2bea6b3e2e90%3AT%3D1735548424%3ART%3D1751372854%3AS%3DALNI_MZIaWdAh-lthHlhpkWN2g6ZC7xT8A&gpic=UID%3D00000f8412a58936%3AT%3D1735548424%3ART%3D1751372854%3AS%3DALNI_MaJ_6ILTTPz6uEc3lU2rNf9ZPgQbA&eo_id_str=ID%3D87e2ccb6da8adec8%3AT%3D1751372215%3ART%3D1751372854%3AS%3DAA-AfjZUvMhCDRLD_DCppu51g7Xx&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=8534303753842&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=2305&biw=1521&bih=730&scr_x=0&scr_y=0&eid=95353387%2C95362656%2C95363435%2C95365225%2C95365112%2C95359265%2C95364335%2C95365121%2C31090957&oid=2&pvsid=7832602581274081&tmod=1852315194&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C1536%2C816%2C1536%2C730&vis=2&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=517

“Ancaq bu fosillər bir az növün təkamül hekayəsinin fəsil xülasəsi kimi çıxış edir. Onları təhlil etməyin bu yeni üsulu bizə hər fəsildəki səhifələri oxumağa imkan verir – bizə ayrı-ayrı orqanizmlərin nəsillər boyu deyil, fərdi ömür boyu dəyişən mühitə necə uyğunlaşdıqlarını görməyə imkan verir.”

Tədqiqatçıların inkişaf etdirdiyi əsas irəliləyiş yüksək inkişaf etmiş CT taramasını lazer ablasyon üsulları ilə kimyəvi analizlə birləşdirmək idi . Metodların bu kombinasiyası o demək idi ki, komanda foramların necə böyüdüyünü və böyüyərkən yaşadıqları mühiti qiymətləndirmək üçün həmin fəsillərin ayrı-ayrı səhifələrini “yaxınlaşdıra” və “oxuya” bildi.

Hər üç növün böyümə sürəti aşağı temperaturda oxşar idi, lakin bir növ eyni orta ölçüyə çatmasına baxmayaraq, yüksək temperaturda daha sürətli böyüdü.

Dr. Brombacher deyir: “Əgər siz bir foramsınızsa, temperatur böyümə sürətinizi hətta yaşınızdan daha çox müəyyən edən amildir”.

“Temperatur okean su sütununun bütün dərinliyi boyunca dəyişir, buna görə də müxtəlif temperaturlarda böyüməni optimallaşdırmaq hər bir formanın daha çox müxtəlif yaşayış yerlərində yaşamasına imkan verərdi.”

James Mulqueeney, Ph.D. Sauthempton Universitetinin tədqiqatçısı və tədqiqatın həmmüəllifi, “Biz eyni zamanda ətraf mühitə qarşı həssaslığı olan iki növün birinin eyni ölçüyə çata bildiyini, lakin daha nazik bir qabığa sahib olduğunu tapdıq ki, bu da daha aşağı enerji dəyərinə və potensial təkamül üstünlüyünə işarə edir.”

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .Abunə ol

Tədqiqatçılar eyni analiz üsullarının ammonoidlər, mərcanlar və istiridyələr, istiridyələr və midye kimi ikiqapalılar da daxil olmaqla, ətraf mühit və ömür boyu məlumatlarını qoruyan digər canlılara da tətbiq oluna biləcəyini söyləyirlər.

“Bu cür məlumatlar müasir populyasiyalarda uyğunlaşmanı necə öyrəndiyimiz üçün rutindir, lakin yalnız indi fosillər üçün toplanmışdır. Sauthempton Universitetində mütəxəssisləri və vasitələri bir araya gətirməklə, biz biologiyada təməl bir sual üzərində irəliləyiş əldə edə bilmişik ki, bu, bir intizam çərçivəsində mümkün olmayacaq”, – Southampton Universitetinin müəllifi, professor Tomas Ezard deyir.

Tədqiqat, bir növün uyğunlaşma elastikliyinin zamanla ayrı, fərqli növlərə ayrılmasına səbəb olub-olmadığını müəyyən etmək üçün iki min plankton nümunəsinin daha geniş nümunəsi üzrə təhlili genişləndirmək məqsədi daşıyan daha geniş layihənin bir hissəsidir.

Daha çox məlumat: Brombacher, Anieke, Fosilləşmiş fərdlərdə ətraf mühitdən asılı inkişaf plastisiyasının aşkarlanması, Milli Elmlər Akademiyasının əsərləri (2025). DOI: 10.1073/pnas.2421549122 . doi.org/10.1073/pnas.2421549122

Jurnal məlumatı: Milli Elmlər Akademiyasının Materialları 

Southampton Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir