Sərhədlər tərəfindən

Sadie Harley tərəfindən redaktə edilmiş , Robert Eqan tərəfindən nəzərdən keçirilmişdir

 Redaktorların qeydləriKredit: CC0 Public Domain

Yaxşı bir gecə yuxusunun yeni xatirələri birləşdirməyə kömək etdiyi çoxdan başa düşülür, lakin biz bunu necə başa düşmürük. Qorxu və ya stress kimi mənfi hissləri olan birləşmələr xatırlamağı yaxşılaşdıra bilər, lakin qəsdən xatırlamağa çalışmaq da təsirli ola bilər. Ancaq bu iki mexanizm çox fərqlidir – biri qeyri-iradi, biri qəsdən. Hansı yaddaşa daha çox təsir edir?

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=7587637799&adk=1434173251&adf=4198688998&pi=t.ma~as.7587637799&w=750&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1759824504&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fmedicalxpress.com%2Fnews%2F2025-10-emotions-good-night-scientists.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&aieuf=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTQwLjAuNzMzOS4xMjgiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siQ2hyb21pdW0iLCIxNDAuMC43MzM5LjEyOCJdLFsiTm90PUE_QnJhbmQiLCIyNC4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjE0MC4wLjczMzkuMTI4Il1dLDBd&abgtt=6&dt=1759824499008&bpp=1&bdt=368&idt=273&shv=r20251006&mjsv=m202510020101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De77740426f8da9bc%3AT%3D1735295852%3ART%3D1759824282%3AS%3DALNI_MbHbvhLj3WydQ3lYshQhNgDg8E9nQ&gpic=UID%3D00000f80ad9e2337%3AT%3D1735295852%3ART%3D1759824282%3AS%3DALNI_MYM9zSDwUrvOLsQ-H1E20L0IjGeMw&eo_id_str=ID%3Df152d1a4517561f1%3AT%3D1751526315%3ART%3D1759824282%3AS%3DAA-AfjYXsAMYxawkCSjU_EMOR4gg&prev_fmts=0x0%2C336x280&nras=1&correlator=2965675212453&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=1202&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31095048%2C31095050%2C31095054%2C31095056%2C31095079%2C31095081%2C95370628%2C95372357%2C95344788&oid=2&pvsid=4512839191851632&tmod=2120451577&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=5063

Tədqiq etmək üçün tədqiqatçılar iştirakçılardan bəzilərində mənfi emosional assosiasiyalar olan sözləri yadda saxlamağı və ya unutmağı xahiş etdilər. Onlar tapdılar ki, göstərişlər emosiyadan daha çox xatırlamağı yaxşılaşdırır.

“Xatırlamaq və unutmaq niyyətimiz güclü ola bilər” dedi Merrimak Kollecindən Dr. Laura Kurdziel, Frontiers in Behavioral Neuroscience məqaləsinin aparıcı müəllifi . “Bizim yaddaşımıza tez-tez düşündüyümüzdən daha çox nəzarət edirik.”

Üstündə yat

Tədqiqatçılar iki uyğun araşdırma apardılar – biri 45 iştirakçı tapşırığı onlayn şəkildə yerinə yetirdi, digəri isə 53 iştirakçı laboratoriyaya baş çəkdi. Hər qrupun yarısı səhər xatırlamaq üçün sözlərini aldı və sonra həmin axşam xatirələrini sınadı.

Digər yarısı axşam sözlərini aldı və ertəsi səhər yatdıqdan sonra sınaqdan keçirildi. Laboratoriya əsaslı iştirakçıların axşam qrupu üçün komanda, yuxu zamanı beyin fəaliyyətini ölçən elektroensefaloqramma (EEQ) baş bantları təqdim etdi. Bütün iştirakçılar iki sessiyada iştirak etdilər.

İlk seansda iştirakçılar ekranda 100 sözün görünməsinə baxdılar, hər birinin ardınca xatırlamaq və ya unutmaq üçün bir işarə var. Seçilmiş sözlərin yarısı mənfi emosional, digər yarısı isə neytral idi. Bundan dərhal sonra iştirakçılara 100 sözdən ibarət başqa bir dəst göstərildi və onları tanıyıb-tanımadıqları soruşuldu. Bunlardan 50-si əvvəlki tapşırıqdan idi, lakin 50-si əvvəllər görmədikləri “folqa” idi.

İkinci sessiyada, 12 saat sonra, elm adamları iştirakçılardan mümkün qədər yadda saxlamaları istənilən sözləri bildirmələrini istədi. Daha sonra alimlər iştirakçıların performansını və EEG məlumatlarını təhlil ediblər.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=7099578867&adk=1328126233&adf=1100001614&pi=t.ma~as.7099578867&w=750&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1759824504&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fmedicalxpress.com%2Fnews%2F2025-10-emotions-good-night-scientists.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&aieuf=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTQwLjAuNzMzOS4xMjgiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siQ2hyb21pdW0iLCIxNDAuMC43MzM5LjEyOCJdLFsiTm90PUE_QnJhbmQiLCIyNC4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjE0MC4wLjczMzkuMTI4Il1dLDBd&abgtt=6&dt=1759824499008&bpp=1&bdt=369&idt=275&shv=r20251006&mjsv=m202510020101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De77740426f8da9bc%3AT%3D1735295852%3ART%3D1759824282%3AS%3DALNI_MbHbvhLj3WydQ3lYshQhNgDg8E9nQ&gpic=UID%3D00000f80ad9e2337%3AT%3D1735295852%3ART%3D1759824282%3AS%3DALNI_MYM9zSDwUrvOLsQ-H1E20L0IjGeMw&eo_id_str=ID%3Df152d1a4517561f1%3AT%3D1751526315%3ART%3D1759824282%3AS%3DAA-AfjYXsAMYxawkCSjU_EMOR4gg&prev_fmts=0x0%2C336x280%2C750x280&nras=1&correlator=2965675212453&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2427&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31095048%2C31095050%2C31095054%2C31095056%2C31095079%2C31095081%2C95370628%2C95372357%2C95344788&oid=2&pvsid=4512839191851632&tmod=2120451577&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=3&uci=a!3&btvi=2&fsb=1&dtd=5070

Xatirə sarayının tikintisi

Onlar tapdılar ki, söhbət yaddaşa gəldikdə , təlimatlar həqiqətən də emosiyadan daha yaxşı işləyir. İnsanlar yadda saxlamaları xahiş edilən sözləri daha çox xatırlayırdılar. Bununla belə, emosiyalar bir rol oynayırdı: iştirakçılardan mənfi mənaları olan sözləri xatırlamaq daha çox ehtimal olunurdu.

Bu onu göstərir ki, təlimatlar xatırlamağa əsas təsir göstərsə də, emosional siqnallar təlimatların təsirini gücləndirə bilər. Duyğular da yalançı xatirələrin şansını artırdı: iştirakçılardan yadda saxlamaları istənildiyi üçün mənfi folqaların səhv xatırlanma ehtimalı daha yüksək idi.

“Kodlaşdırma zamanı biz daha çox diqqət resurslarını yadda saxlamağımız lazım olan sözlərə ayıracağıq” dedi Kurdziel. “Oxşar xətlərlə yanaşı, koqnitiv idarəetmə sistemləri məlumatı müvafiq olaraq “taqlaya” bilər və hipokampusu prioritetləşdirmək üçün istiqamətləndirə bilər. Bu, yuxu zamanı yaddaşın yenidən aktivləşməsi və uzunmüddətli yaddaşa köçürülməsi ehtimalını artırır.

“Nəhayət, təlimatlar yalnız müvafiq elementləri gücləndirmir, həm də əhəmiyyətsiz olanları sıxışdırır. Rəqabət edən xatirələri maneə törətməklə, yadda qalan elementlər daha az müdaxilə ilə üzləşir və bu, xatırlamağı yaxşılaşdırır.”

İştirakçıların yatıb-yatmaması gözlənilmədən onların sözləri nə qədər yaxşı xatırlamalarına təsir göstərmədi. Bununla belə, EEG ilə ölçülən beyin dalğası fəaliyyətinin müxtəlif növləri xatırlama ilə əlaqələndirilirdi. Məsələn, REM yuxusunun ölçüsü olan REM teta gücünün daha yüksək səviyyələri mənfi folqaların yanlış xatırlanması ilə əlaqələndirildi.

Kurdziel, beyin dalğası qeydlərində sünbüllərin partlamasına bənzəyən bir növ beyin dalğasına istinad edərək, “Yuxu iğləri mənfi, yadda qalan sözlərin daha yaxşı xatırlanması ilə əlaqələndirildi” dedi.

“Yuxu milləri məlumatın müvəqqəti hipokampal anbardan neokorteksdəki daha sabit nümayəndəliklərə ötürülməsində geniş rol oynayır.”

“Əksinə olaraq, yavaş dalğa yuxusu ümumi geri çağırışla mənfi əlaqədə idi” dedi Kurdziel. “Bu bir qədər gözlənilməz oldu – yavaş dalğalı yuxu tez-tez deklarativ yaddaşın təkmilləşdirilməsi ilə əlaqələndirilir. Bununla belə, bu, həm də əhəmiyyətsiz və ya lazımsız məlumatların aktiv şəkildə unudulmasını asanlaşdırmaq üçün nəzəriyyə edilmişdir.”

Bu, yatmağın yalnız bəzi xatirələri birləşdirdiyini – emosional olan şeylərdən daha çox yadda saxladığınız şeylərə üstünlük verdiyini və ümumiyyətlə yatmağın yuxu zamanı beyninizin fəaliyyətindən daha az əhəmiyyətli olduğunu göstərə bilər. Ancaq bunu təsdiqləmək üçün daha çox araşdırmaya ehtiyac var.

“İstifadəyə yararlı EEG məlumatlarını təqdim edən iştirakçıların sayı nisbətən az idi, bu da yuxu-yaddaş birləşmələrinin gücünə inamı azaldır” dedi Kurdziel. “Bundan əlavə, nümunə əsasən kollec tələbələrindən ibarət idi və bu, tapıntıların daha geniş əhali üçün ümumiləşdirilməsini çətinləşdirdi.”

Ətraflı məlumat: Yuxarıdan Aşağı Təlimatlar Emosional diqqəti üstələyir: Gecə Yuxu Fiziologiyası Seçici Yaddaş Konsolidasiyasını, Davranış Neyrologiyasında Sərhədləri göstərir (2025). DOI: 10.3389/fnbeh.2025.1643449

Jurnal məlumatı: Davranış Neyrologiyasında Sərhədlər Sərhədlər tərəfindən təmin edilmişdir