Saima May Sidik, Eos

Gaby Clark tərəfindən redaktə edilmiş , Robert Eqan tərəfindən nəzərdən keçirilmişdir

 Redaktorların qeydləriBurada saxta rənglə göstərilən mikoriza göbələkləri əksər bitkilərlə simbiotik əlaqəyə malikdirlər. Kredit: Oyarte-Galvez (AMOLF)/ Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0

İnsan bədənində çoxlu simbiotik mikrob yoldaşları olduğu kimi, əksər bitki növləri də mikrob dostları ilə birlikdə yaşayır. Bu yoldaşlar arasında bitkilərə torpaqdan su və qida maddələrini, xüsusən də azotu toplamağa kömək edən mikorizal göbələklər var. Bunun müqabilində bitkilər mikorizalı göbələkləri fotosintez yolu ilə atmosferdən çıxardıqları karbonun orta hesabla 3%-13%-i, bəzən isə 50%-ə qədəri ilə təmin edirlər.

Mikorizal göbələkləri dəstəkləmək üçün edilən bu karbon ianəsi bitkilər üçün əhəmiyyətli karbon xərclərinə səbəb ola bilər. Lakin bir neçə qrup torpağın temperaturu və azot səviyyəsi kimi ətraf mühit amillərinin bitkilərdən mikorizal göbələklərə axan karbon miqdarına necə təsir etdiyini və bu axının iqlim dəyişikliyi ilə necə dəyişəcəyini araşdırıb .

Bu boşluğu doldurmaq üçün Şao və komanda ətraf mühitin bitkilər və mikorizal göbələklər arasında qarşılıqlı təsirlərə necə təsir etdiyini göstərən Myco-CORPSE (Mikorizal Karbon, Orqanizmlər, Rizosfer və Torpaq Mühitində Qoruma) adlandırdıqları bir model əldə etdilər.

Bu məqalə Journal of Geophysical Research: Biogeosciences jurnalında dərc olunub .

Tədqiqatçılar Amerika Birləşmiş Ştatlarının şərqindəki 1800-dən çox meşə sahəsindən məlumatları Myco-CORPSE-ə ötürdükdə, bəzi tanış nəticələr əldə etdilər və bəzi yeni kəşflər də etdilər. Model, məsələn, gübrə axını vasitəsilə torpaq azotunun bolluğunun artırılmasının bitkilərin mikorizal göbələklərdən asılılığını azaldır və buna görə də onların mikrob həmkarlarına ayrılan karbon bitkilərinin miqdarını azaldır.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=308666314&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1761197021&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-10-fungi-friendships-soil-co8322.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&aieuf=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTQxLjAuNzM5MC41NSIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJHb29nbGUgQ2hyb21lIiwiMTQxLjAuNzM5MC41NSJdLFsiTm90P0FfQnJhbmQiLCI4LjAuMC4wIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjE0MS4wLjczOTAuNTUiXV0sMF0.&abgtt=6&dt=1761197021701&bpp=1&bdt=108&idt=75&shv=r20251021&mjsv=m202510210101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1761196805%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1761196805%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3D1241933dda87baba%3AT%3D1750839581%3ART%3D1761196805%3AS%3DAA-AfjZwPuiSAour3k16ZA1JtXua&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=4534446909476&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=5&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2059&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31095143%2C31095351%2C95373975%2C95374042%2C95374288%2C95374627%2C95375702%2C95376001%2C31095372%2C95344789&oid=2&pvsid=2831012132641473&tmod=674931755&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&plas=164x742_l%7C164x742_r&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=204

Lakin əvvəlki tədqiqatlardan fərqli olaraq, bu tədqiqatçılar torpağın temperaturunun yüksəlməsinin göbələklər və bitkilər tərəfindən mübadilə edilən azot və karbonun miqdarını azaltmaqla eyni təsirə malik olduğunu aşkar etdilər. Bunun səbəbi istilik azotu buraxan üzvi materialın parçalanmasını sürətləndirir. Atmosferdəki karbon dioksid səviyyəsinin artması, əksinə, bitkilərin böyümə sürətini artıraraq və buna görə də qida maddələrinə ehtiyacını artıraraq, bitkilərin mikorizal göbələklərə olan etibarını artıracaq.

Myco-CORPSE modeli, həmçinin iki əsas növ mikorizal göbələk növlərinin (arbuskulyar və ektomikorizal) fərqli davrandığını göstərən müşahidə nümunələrini təkrarladı: Arbuskulyar ağaclar, ektomikorizalı ağacların öz göbələklərinə nə qədər bağışladığına nisbətdə əlaqəli göbələklərə daha az karbon verirlər. Model həmçinin müəyyən edib ki, hər iki növ növün qarışığı olan meşələr adətən daha az mikorizal müxtəlifliyə malik meşələrə nisbətən bitkilərdən daha az karbon toplayır.

Tədqiqatçılar yazır ki, meşə menecerləri bu gün meşələrin üzləşdiyi bir çox stresləri idarə edərkən , meşələrdə müxtəlif mikorizal növlərin təşviqi bitki artımını optimallaşdıra bilər , eyni zamanda mikorizal göbələklərə yönəldilmiş karbonu minimuma endirə bilər .

Daha çox məlumat: Siya Şao və başqaları, Mülayim Meşələrdə Mikoriza Karbon Xərclərinin Modelləşdirilməsi: Funksional Müxtəlifliyin və Qlobal Dəyişiklik Faktorlarının Təsirləri, Geofiziki Tədqiqatlar Jurnalı: Biogeosciences (2025). DOI: 10.1029/2025jg009198

Eos tərəfindən təmin edilmişdir