Bristol Universitetinin alimləri tapıblar ki, qədim qurbağa qohumları quru yırtıcılarından qaçan şirin su yırtıcıları ilə qidalanaraq növlərin ən böyük kütləvi məhvindən sonra sağ qalıblar.

Royal Society Open Science jurnalında dərc edilmiş “Perm dövründən sonra temnospondillərin bərpasının ekologiyası və coğrafiyası-Trias kütləvi yoxa çıxması” adlı araşdırmada onların tapıntıları amfibiyaların uğurlarının ümumi qidalanma ekologiyasında yatdığını göstərir və bu, ətraf mühitdə baş verən hər cür dəyişikliyə baxmayaraq, onlara müxtəlif növ yırtıcılarla qidalanmağa imkan verir.

Trias ekosistemlərinin daha geniş tədqiqi həmçinin göstərir ki, onların üstünlük verdiyi şirin su yaşayış yerləri onlara nisbətən sabit müxtəlif qida resursları ilə təmin edib, bu da onların inkişaf etməsinə imkan verirdi, eyni zamanda ciddi quru yırtıcıları quruda cüzi, qeyri-sabit resurs mövcudluğu ilə dolanırdı.

252 milyon il əvvəl Perm dövrünün sonu kütləvi yox olma hadisəsi, növlərin 90%-nin itməsi ilə qeyd olunan ən böyük hadisə idi. Tədqiqatın əsas xətti sağ qalanlara və onların Triasdakı taleyinə, Permdən sonrakı dövrə diqqət yetirmək olmuşdur.

Bristol Biologiya Elmləri Məktəbindən aparıcı müəllif Aamir Mehmood izah etdi: “Böyük sirrlərdən biri temnospondillər adlanan əsas amfibiya qrupunun sağ qalması və çiçəklənməsidir”.

“Bunlar balıqlar və digər ovlarla qidalanan yırtıcı heyvanlar idi, lakin qurbağalar və salamandrlar kimi müasir suda-quruda yaşayanlar kimi, ilk növbədə su ilə əlaqəli idi. Biz bilirik ki, o vaxtlar iqlim isti idi, xüsusən də nəsli kəsildikdən sonra. Bu su sevən heyvanlar necə bu qədər uğur qazana bildilər?”

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=4054963813&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1741169637&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-03-ancient-amphibians-earth-greatest-mass.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTMzLjAuNjk0My4xNDIiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siTm90KEE6QnJhbmQiLCI5OS4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzMy4wLjY5NDMuMTQyIl1dLDBd&dt=1741169637249&bpp=1&bdt=55&idt=87&shv=r20250303&mjsv=m202503030101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741169440%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741169440%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1741169440%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=4760921356793&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=447&ady=2033&biw=1903&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=31090735%2C31090746%2C95344790%2C95354314%2C95354325%2C95354336%2C31090729%2C31090357%2C95350015%2C95353078%2C95353782%2C31061690&oid=2&pvsid=2667703994269949&tmod=701748179&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=92

Erkən Trias , qlobal istiləşmənin, aridləşmənin, atmosfer oksigeninin azalmasının, turşu yağışlarının və geniş yayılmış meşə yanğınlarının uzun mərhələlərinə gətirib çıxaran təkrarlanan vulkanik fəaliyyət dövrü idi , o qədər düşmən şərait yaratdı ki, tropiklər heyvan həyatından məhrum oldu. Bu “tropik ölü zona” həm dəniz, həm də quru orqanizmlərinin yayılmasına kəskin şəkildə təsir etdi.

Həmmüəllif Dr.Suresh Singh dedi: “Biz Trias dövründə yaşayan 100 temnospondil haqqında məlumat topladıq və onların ekologiyalarının necə dəyişdiyinə baxmaq istədik.

“Biz onların bədən ölçülərini, kəllə sümüyü və dişlərinin funksiyalarını bizə izah edən xüsusiyyətlərini ölçdük.”

Həmmüəllif Dr. Armin Elsler deyib: “Bizi təəccübləndirən şey, onların böhran zamanı çox dəyişmədiyini gördük”. “Temnospondillər Permdə olduğu kimi bədən ölçülərinin eyni diapazonunu göstərdi, bəziləri kiçik və həşəratlarla qidalanır, digərləri isə daha böyük idi. Bu daha böyük formalara balıqları tələyə salan uzun burunlu heyvanlar və geniş burunlu ümumi qidalandırıcılar daxildir.

“Qeyri-adi olan, onların bədən ölçüləri və funksional müxtəlifliyinin böhrandan təxminən 5 milyon il sonra necə genişləndiyi və sonra geri düşməsi idi.”

Triasın ilk beş milyon ilinin güclü qlobal istiləşməsi səbəbindən quruda və dənizdəki həyatın istidən qaçmaq üçün tropiklərdən uzaqlaşdığına dair sübutlar var.

Professor Mayk Benton izah etdi: “Bizim işimiz göstərir ki, temnospondillər gözlənilmədən tropik ölü zonanı keçə biliblər.

“Fossillər cənubda Cənubi Afrika və Avstraliyadan, eləcə də şimalda Şimali Amerika, Avropa və Rusiyadan məlumdur. Temnospondillər soyuq epizodlar zamanı tropik zonadan keçə bilmişlər.”

Aamir yekunlaşdırdı: “Onların Erkən Triasdakı uğurları izlənilmədi. Onlar çox güman ki, yeməyə az ehtiyac duyduqları, yırtıcı heyvanların çoxunu yeyə bildikləri və seyrək su hövzələrində gizlənərək isti şəraitin öhdəsindən gəldilər. Lakin dinozavrların və məməlilərin əcdadları Orta Triasda uzun-uzadı sülalələrini şaxələndirməyə başlayanda.”

Daha çox məlumat: Aamir Mehmood et al. Perm-Trias kütləvi məhvindən sonra temnospondil bərpasının makroekologiyası, Royal Society Open Science (2025). DOI: 10.1098/rsos.241200 . royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.241200

Jurnal məlumatı: Royal Society Open Science 

Bristol Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir