NASA-nın Hubble Kosmik Teleskopundan istifadə edən elm adamları bir fenomenin sübutunu axtarmağa getdilər və tamamilə başqa bir fenomen tapdılar.

Tədqiqat qrupu, Günəşimizdən yeddinci planet olan buz nəhəngi Uranın dörd ən böyük peyklərini tədqiq edərək, Uranın maqnitosferi ilə ayların səthləri arasında qarşılıqlı təsir əlamətlərini axtarırdı. (Maqnitosfer, elektrik yüklü hissəciklərin astronomik obyektin maqnit sahəsindən təsirləndiyi bir göy cismini əhatə edən bölgədir.)

Xüsusilə, komanda Uranın maqnitosferi ilə qarşılıqlı təsirlərə əsaslanaraq, həmişə planetin orbitində fırlandıqları eyni istiqamətə baxan bu gelgit ilə bağlı olan bu peyklərin “aparıcı” tərəflərinin həmişə üz-üzə baxan “arxadakı” tərəflərdən daha parlaq olacağını proqnozlaşdırdı. Bu, Uranın maqnitosferində tutulmuş elektronlar kimi yüklü hissəciklərin arxa tərəflərinin radiasiya ilə qaralması ilə əlaqədar olardı.

Bunun əvəzinə onlar ayların arxa tərəflərinin qaralmasına dair heç bir dəlil və xarici ayların ön tərəflərinin qaralmasına dair aydın dəlil tapmadılar. Bu, komandanı təəccübləndirdi və göstərir ki, Uranın maqnitosferi onun böyük peykləri ilə o qədər də qarşılıqlı əlaqədə olmaya bilər, bu da yaxın infraqırmızı dalğa uzunluqları üzərində toplanmış mövcud məlumatlara ziddir.

Hubble-ın kəskin ultrabənövşəyi görmə qabiliyyəti və spektroskopik imkanları komandaya bu aylardakı səth şəraitini araşdırmaq və təəccüblü tapıntını üzə çıxarmaq üçün çox vacib idi.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=2612643799&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1749619584&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-06-moons-uranus-scientists-hubble.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM3LjAuNzE1MS4xMDMiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzNy4wLjcxNTEuMTAzIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzNy4wLjcxNTEuMTAzIl0sWyJOb3QvQSlCcmFuZCIsIjI0LjAuMC4wIl1dLDBd&dt=1749619584552&bpp=5&bdt=157&idt=46&shv=r20250609&mjsv=m202506100101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1749619528%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1749619528%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1749619528%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0%2C336x280%2C336x280%2C1200x280&nras=1&correlator=1216567813919&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=1739&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=95353386%2C31092936%2C95362794%2C95359266%2C95362803%2C95363073%2C31092547&oid=2&pvsid=469017868427039&tmod=54008405&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=5&uci=a!5&btvi=3&fsb=1&dtd=120

“Qəribə” Uranın mürəkkəb maqnit mühiti

Bu tədqiqatda dörd peyk – Ariel, Umbriel, Titania və Oberon – Uranla gelgit olaraq bağlıdırlar, buna görə də planetə həmişə eyni tərəfi göstərirlər. Ayın hərəkət istiqamətinə baxan tərəfi aparıcı yarımkürə , arxaya baxan tərəf isə arxa yarımkürə adlanır. Fikir bu idi ki, maqnit sahəsi xətləri boyunca tutulan yüklü hissəciklər ilk növbədə ayın arxa tərəfinə dəyir və bu da yarımkürəni qaraldır.

Johns Hopkins Universitetinin Tətbiqi Fizika Laboratoriyasının baş müstəntiqi Richard Cartwright, “Uran qəribədir, ona görə də maqnit sahəsinin onun peykləri ilə nə qədər qarşılıqlı əlaqədə olduğu həmişə qeyri-müəyyən olub” dedi. “Başlanğıc üçün, ekliptikaya nisbətən 98 dərəcə əyilmişdir.”

Bu o deməkdir ki, Uran planetlərin orbit müstəvisinə nisbətən kəskin şəkildə əyilmişdir. 84 Yer ili orbitini tamamladığı üçün yan tərəfində Günəş ətrafında çox yavaş-yavaş yuvarlanır.

“Voyacer 2-nin uçuşu zamanı Uranın maqnitosferi peyklərin orbital müstəvisindən təxminən 59 dərəcə əyilmişdi. Beləliklə, maqnit sahəsinə əlavə əyilmə var”, – Cartwright izah etdi.

Uran və onun maqnit sahəsinin xətləri peyklərinin planetin ətrafında fırlanmasından daha sürətli fırlandığı üçün maqnit sahə xətləri daim ayların yanından keçir. Uranın maqnitosferi onun peykləri ilə qarşılıqlı əlaqədə olarsa, yüklü hissəciklər üstünlük olaraq arxa tərəflərin səthinə dəyməlidir.

Bu yüklü hissəciklər, eləcə də qalaktikamızın kosmik şüaları Ariel, Umbriel, Titaniya və Oberonun arxa yarımkürələrini qaraltmalı və bəlkə də bu peyklərdə aşkar edilmiş karbon qazını əmələ gətirməlidir. Komanda xüsusilə daxili aylar Ariel və Umbriel üçün arxa yarımkürələrin ultrabənövşəyi və görünən dalğa uzunluqlarında aparıcı tərəflərdən daha qaranlıq olacağını gözləyirdi.

Ancaq tapdıqları bu deyil. Bunun əvəzinə Ariel və Umbrielin aparıcı və arxa yarımkürələri əslində parlaqlıq baxımından çox oxşardır. Bununla belə, tədqiqatçılar gözlədikləri peyklər deyil, iki xarici ayın, Titaniya və Oberonun yarımkürələri arasında fərq gördülər.

Gündəlik anlayışlar üçün Phys.org-a etibar edən 100.000-dən çox abunəçi ilə elm, texnologiya və kosmosda ən son yenilikləri kəşf edin . Pulsuz xəbər bülleteni üçün qeydiyyatdan keçin və mühüm nailiyyətlər, yeniliklər və tədqiqatlar haqqında gündəlik və ya həftəlik yeniləmələr əldə edin .Abunə ol

Ön şüşədəki böcəklər kimi

Hətta qəribə də olsa, parlaqlıq fərqi onların gözlədiklərinin əksinə idi. İki xarici ayın arxa yarımkürələri ilə müqayisədə daha tünd və qırmızı aparıcı yarımkürələri var. Komanda Uranın bəzi qeyri-müntəzəm peyklərinin tozunun Titaniya və Oberonun ön tərəflərini əhatə etdiyini düşünür.

Düzensiz peyklər ana planetlərinin ekvator müstəvisinə nisbətən böyük, ekssentrik və maili orbitlərə malik təbii cisimlərdir. Mikrometeoritlər davamlı olaraq Uranın qeyri-müntəzəm peyklərinin səthinə çarparaq, kiçik material hissələrini planetin orbitinə atırlar.

Milyonlarla il ərzində bu tozlu material içəriyə doğru Urana doğru hərəkət edir və nəticədə Titaniya və Oberonun orbitlərini keçir. Bu xarici aylar tozu süpürür və onu ilk növbədə irəli baxan aparıcı yarımkürələrində götürür. Bu, magistral yolda sürərkən böcəklərin avtomobilinizin ön şüşəsinə dəyməsinə bənzəyir.

Bu material Titania və Oberonun aparıcı yarımkürələrinin daha tünd və qırmızı olmasına səbəb olur. Bu xarici aylar daxili peykləri Ariel və Umbrieli tozdan effektiv şəkildə qoruyur, buna görə də daxili ayların yarımkürələri parlaqlıqda fərq göstərmir.

Kosmik Teleskop Elm İnstitutunun tədqiqatçısı Bryan Holler, “Biz Saturn sistemində və yəqin ki, Yupiter sistemində də eyni şeyin baş verdiyini görürük” dedi. “Bu, Uran peykləri arasında oxşar material mübadiləsini gördüyümüz ilk sübutlardan biridir.”

“Beləliklə, bu, fərqli bir izahı dəstəkləyir” dedi Cartwright. “Bu, toz toplamadır. Mən bu fərziyyəyə girəcəyimi belə gözləmirdim, amma bilirsiniz, məlumatlar sizi həmişə təəccübləndirir.”

Bu tapıntılara əsaslanaraq, Cartwright və komandası Uranın maqnitosferinin kifayət qədər sakit ola biləcəyindən və ya əvvəllər düşünüldüyündən daha mürəkkəb ola biləcəyindən şübhələnir. Ola bilsin ki, Uranın peykləri ilə maqnitosfer arasında qarşılıqlı təsirlər baş verir, lakin nədənsə tədqiqatçıların şübhələndiyi kimi, onlar aparıcı və arxa yarımkürələrdə asimmetriyaya səbəb olmur. Cavab müəmmalı Uran, onun maqnitosferi və peykləri haqqında əlavə araşdırma tələb edəcək.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=3763193310&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1749619609&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-06-moons-uranus-scientists-hubble.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM3LjAuNzE1MS4xMDMiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzNy4wLjcxNTEuMTAzIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzNy4wLjcxNTEuMTAzIl0sWyJOb3QvQSlCcmFuZCIsIjI0LjAuMC4wIl1dLDBd&dt=1749619584558&bpp=3&bdt=163&idt=125&shv=r20250609&mjsv=m202506100101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1749619528%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1749619528%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1749619528%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0%2C336x280%2C336x280%2C1200x280%2C750x280&nras=1&correlator=1216567813919&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=5460&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=1705&eid=95353386%2C31092936%2C95362794%2C95359266%2C95362803%2C95363073%2C31092547&oid=2&psts=AOrYGsm_8Bd9ZR2cYrMf1MMyvjvBJDuhXWjVvAr0ynkDNnRN_xhK86wGL2ngSdAyd6IqNgDGUie9b7yN42fLXQ%2CAOrYGsl_S6Sr8-zQIpXomuWyab2aFdzdb-ARbJh9Sg7yQTFr2ddemB-BKxnBE5MKQWXfV0BQvmvzSh_PsF2UhGY8k7NFxrKa%2CAOrYGskpAzygLQddHoTylcGyasahfWAGJynIp5f7YcEQ50XceKDLIDrKpJXhQdfuByjXhJWn973lf54rHCdCdTY%2CAOrYGskqYtu3taIO0M6QDIgW_6PWnHABGMJcA_cyDuu5ZoTKuY5kwCkmn2jZetGeeHruzEdMP_vziXk17Wh32w&pvsid=469017868427039&tmod=54008405&uas=3&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=6&uci=a!6&btvi=4&fsb=1&dtd=24490

Hubble-ın unikal ultrabənövşəyi görmə qabiliyyəti

Dörd ən böyük Uran peykinin parlaqlığını müşahidə etmək üçün tədqiqatçılar Hubble-ın unikal ultrabənövşəyi imkanlarını tələb edirdilər. Ultrabənövşəyi işıqda hədəfləri müşahidə etmək Yerin qoruyucu atmosferinin süzgəc effektləri səbəbindən yerdən mümkün deyil. İndiki heç bir kosmik teleskopda müqayisə oluna bilən ultrabənövşəyi görmə və kəskinlik yoxdur.

Məlumatların çıxarılması və təhlilinin çox hissəsini həyata keçirən Kosmik Teleskop Elm İnstitutundan Kristian Soto, “Ultrabənövşəyi imkanları ilə Hubble fərziyyəmizi sınaqdan keçirə biləcək yeganə qurğudur” dedi. Soto bu araşdırmanın nəticələrini iyunun 10-da Alyaskanın Ankoric şəhərində Amerika Astronomiya Cəmiyyətinin 246-cı Yığıncağında təqdim etdi.

NASA-nın Ceyms Uebb Kosmik Teleskopundan əldə edilən əlavə məlumatlar Uran peyk sistemi və onun planetin maqnitosferi ilə qarşılıqlı əlaqəsi haqqında daha geniş başa düşülməyə kömək edəcək .

Kosmik Teleskopu Elm İnstitutu tərəfindən təmin edilmişdir