IEEE Open Journal of Engineering in Medicine and Biology- də dərc edilən bir araşdırmaya görə, kosmosda aşağı cazibə qüvvəsi (mikroqravitasiya) Beynəlxalq Kosmik Stansiyada (ISS) 6-12 ay qaldıqdan sonra astronavtların gözlərində və görmə qabiliyyətində əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb olur.

Université de Montréal oftalmoloqu Santiago Costantino, ISS-dəki astronavtların ən azı 70% -nin kosmosa uçuşla əlaqəli neyro-okulyar sindromdan və ya SANS-dən təsirləndiyini müəyyən etdi.

UdeM-ə bağlı Maisonneuve-Rosemont Xəstəxanasında işlədiyi biofotonika tədqiqat bölməsində Costantino bu pozğunluğa cavabdeh olan biomexaniki dəyişiklikləri müəyyən etmək üçün bir qrup tədqiqatçı topladı.

Onlar NASA-da Kanada komandası tərəfindən BKS-də 157 ilə 186 gün arasında olmuş 13 astronavt haqqında toplanan məlumatları təhlil ediblər.

Subyektlərin orta yaşı 48 idi və ABŞ, Avropa, Yaponiya və Kanada kosmik agentliklərindən gəldi; 31% qadınlar; səkkizi ilk missiyasında idi.

Üç parametr daxildir

Tədqiqatçılar astronavtların kosmik missiyalarından əvvəl və sonra üç göz parametrini müqayisə ediblər: göz sərtliyi, gözdaxili təzyiq və göz nəbzinin amplitudası.

Onlar xoroid şəkillərinin keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün xüsusi video modulu ilə optik koherens tomoqrafiyadan istifadə edərək göz sərtliyini ölçdülər. Digər iki parametr, göz içi təzyiqi və göz nəbzinin amplitudası tonometriyadan istifadə etməklə ölçüldü.

Tədqiqat astronavtların gözlərinin biomexaniki xüsusiyyətlərində əhəmiyyətli dəyişikliklər aşkar etdi: göz sərtliyində 33% azalma, göz içi təzyiqində 11% azalma və göz nəbzinin amplitudasında 25% azalma.

Bu dəyişikliklər göz ölçüsünün azalması, fokus sahəsinin dəyişməsi və bəzi hallarda optik sinirin ödemi və retinal qıvrımlar kimi simptomlarla müşayiət olunurdu.

Tədqiqatçılar həmçinin beş astronavtın xoroid qalınlığının 400 mikrometrdən çox olduğunu, bunun yaş, cins və ya əvvəlki kosmos təcrübəsi ilə əlaqəli olmadığını aşkar etdilər.

“Çəkisizlik bədəndə qanın paylanmasını dəyişdirir, başın qan axını artırır və gözdə venoz dövranı ləngidir” dedi Kostantino. “Ehtimal ki, bu, xoroidin, retinanı qidalandıran damar təbəqəsinin genişlənməsinə səbəb olur.”

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=188&slotname=8188791252&adk=1687169288&adf=4054963813&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1737964206&rafmt=11&format=750×188&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-01-astronauts-eyes-weaken-space-missions.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTMxLjAuNjc3OC4yNjciLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzMS4wLjY3NzguMjY3Il0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzMS4wLjY3NzguMjY3Il0sWyJOb3RfQSBCcmFuZCIsIjI0LjAuMC4wIl1dLDBd&dt=1737964206221&bpp=1&bdt=88&idt=147&shv=r20250121&mjsv=m202501160401&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1737963903%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1737963903%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1737963903%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=5577917054760&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=447&ady=2305&biw=1903&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=95344789%2C95347432&oid=2&pvsid=3060884199937163&tmod=497179663&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=151

Uzunmüddətli dəyişikliklər

Tədqiqatçıların fikrincə, çəkisizlik zamanı xoroidin genişlənməsi gözün ağ xarici təbəqəsi olan sklerada kollageni daralda, gözün mexaniki xüsusiyyətlərində uzunmüddətli dəyişikliklərə səbəb ola bilər.

Onlar həmçinin hesab edirlər ki, mikroqravitasiya altında qan pulsasiyası su çəkic effekti yarada bilər ki, bu zaman qan axını təzyiqində qəfil dəyişikliklər gözə mexaniki zərbə vurur və toxumaların əhəmiyyətli dərəcədə yenidən qurulmasına səbəb olur.

Gözlər normal vəziyyətə qayıdır

Tədqiqatçıların fikrincə, kosmos missiyası altı aydan 12 aya qədər davam edən zaman bu göz dəyişiklikləri ümumiyyətlə narahatlığa səbəb olmur. Tədqiq etdikləri astronavtların 80%-də ən azı bir simptom inkişaf etsə də, Yerə qayıtdıqdan sonra onların gözləri normal vəziyyətə düşdü.

Əksər hallarda korreksiyaedici eynək taxmaq ISS-də yaranan simptomları düzəltmək üçün kifayət idi.

Bununla belə, tədqiqat ictimaiyyəti və beynəlxalq kosmik agentliklər Marsa uçuş kimi daha uzun missiyaların nəticələrinə ehtiyatla yanaşırlar. Mikroqravitasiyaya uzun müddət məruz qalmanın göz sağlamlığına təsirləri naməlum olaraq qalır və indi heç bir profilaktik və ya palliativ tədbirlər mövcud deyil.

Maisonneuve-Rosemont tədqiqat qrupu araşdırmalarını davam etdirmək üçün NASA-dan əlavə məlumat gözləyir.

“Gözün mexaniki xassələrində müşahidə edilən dəyişikliklər SANS (kosmosla əlaqəli neyro-okulyar sindrom) inkişafını proqnozlaşdırmaq üçün biomarker rolunu oynaya bilər”, – Kostantino bildirib.

“Bu, risk altında olan astronavtların uzunmüddətli missiyalar zamanı ciddi göz problemləri yaranmazdan əvvəl onları müəyyən etməyə kömək edəcək”.

Daha çox məlumat: Marissé Masís Solano et al, Uzunmüddətli Kosmos Uçuşlarına Oküler Biyomekanik Cavablar, IEEE Tibb və Biologiyada Mühəndislik Açıq Jurnalı (2024). DOI: 10.1109/OJEMB.2024.3453049

Jurnal məlumatı: Tibb və Biologiyada IEEE Open Journal of Engineering 

Monreal Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir