İnternetdə dezinformasiya həmişə narahatlıq doğurur, xüsusən də prezident seçkiləri ilində. Onlayn dezinformasiyanı bu qədər təsirli edə bilən şeylərin bir hissəsi onun çatdırıldığı aydınlıq və nisbi sadəlikdir. Corc Vaşinqton Universitetində başçılıq edən bir araşdırma qrupu göstərdi ki, dezinformasiyanı inandırıcı şəkildə düzəltmək və yayılmasını yavaşlatmaq üçün oxşar incəlik lazımdır.

Journal of Experimental Psychology: Applied jurnalında dərc olunan yeni araşdırmaya görə, məlumatın düzgün və ya yalan olmasından asılı olmayaraq, əsas mesaj aydın və sadə olsa daha təsirli olur. Tədqiqatın aparıcı müəllifi David Broniatowski, GW-də mühəndis idarəetməsi və sistem mühəndisliyi üzrə dosentdir.

Broniatowski və onun tədqiqatçılar qrupu, başa düşmək asan olduqda və qısa şəkildə aydın, sadə mesajı çatdırdıqda insanların dezinformasiya paylaşma ehtimalının daha yüksək olduğunu aşkar etdilər. Bununla belə, komanda eyni zamanda aydın, sadə şəkildə çatdırılan dəqiq məlumatın insanları dezinformasiyanın paylaşılmasından effektiv şəkildə çəkindirə biləcəyini də müəyyən edib.

Tədqiqatçılar bildiriblər ki, onların tapıntıları ictimai səhiyyə agentliklərinə və digər ekspert icmalarına onlayn yalan məlumatlara daha effektiv reaksiya verməyə kömək edə bilər . Rabitəçilər üçün əsas odur ki, dinləyicilərə təqdim olunan məlumatın mahiyyətini başa düşməyə imkan verən üsullarla mesajı aydın və sadə şəkildə çatdırmaqdır. Mənalı mesajın mahiyyəti faktların kontekstsizləşdirilmiş siyahısında olduğu kimi nə çox sadə (“Bu yalandır”), nə də çox təfərrüatlı olmamalıdır.

“Bu tapıntılar vacibdir, çünki onlar onlayn dezinformasiya ilə mübarizənin praktik yollarını vurğulayır” dedi Broniatowski. “İnsanların dəyərlərinə uyğun gələn sadə, lakin anlaşıqlı izahatlara diqqət yetirməklə, biz yalan məlumatların yayılmasını daha effektiv şəkildə azalda bilərik. Bu yanaşma ictimai anlayışı və istənilən sayda mövzuda dəqiq məlumatlara inamı artıra bilər.”

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=135&slotname=8188791252&adk=2329133447&adf=1857921027&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1723661973&rafmt=11&format=540×135&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2024-08-communicators-online-misinformation.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTUuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTI3LjAuNjUzMy4xMDAiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siTm90KUE7QnJhbmQiLCI5OS4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEyNy4wLjY1MzMuMTAwIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEyNy4wLjY1MzMuMTAwIl1dLDBd&dt=1723660551051&bpp=3&bdt=430&idt=358&shv=r20240812&mjsv=m202408070101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3D6bf3eefe49031f83%3AT%3D1721367059%3ART%3D1723661909%3AS%3DALNI_MacAfAOJA8VyURIyKJCZKOtEk96_Q&eo_id_str=ID%3D253fe466b124068d%3AT%3D1721367059%3ART%3D1723661909%3AS%3DAA-Afja3CR3UFVWEVuVSmzApOeu3&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=1160313345083&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=2084&biw=1519&bih=695&scr_x=0&scr_y=0&eid=44759875%2C44759926%2C44759842%2C31084128%2C44798934%2C95331832%2C95334525%2C95334828%2C95337869%2C95340226%2C31084186%2C95339227%2C31078663%2C31078665%2C31078668%2C31078670&oid=2&pvsid=4287995121467882&tmod=1526461742&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fsort%2Fdate%2F12h%2Fpage2.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C695&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=0&td=1&tdf=0&psd=W251bGwsbnVsbCwibGFiZWxfb25seV8xIiwxXQ..&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=M

Tədqiqat qrupu qeyri-səlis iz nəzəriyyəsi adlı psixoloji idrak nəzəriyyəsini onlayn dezinformasiyanın paylaşılmasına tətbiq edib. Nəzəriyyə irəli sürür ki, insanlar qərarlar qəbul edərkən təfərrüatlı, hərfi məlumatdan çox sadə, dərin mənalara və ya mahiyyətlərə etibar edirlər.

Tədqiqatçılar iki korrelyasiya tədqiqatı və iki nəzarət edilən təcrübə aparıblar. Korrelyasiya tədqiqatları müəyyən yalan mesajların niyə paylaşıldığını anlamaq üçün Facebook-da ictimai məlumat dəstlərini araşdırdı və təcrübələr dezinformasiyanın paylaşılmasını və/və ya təsdiqini azaltmaq üçün əsaslı müdaxilələrin effektivliyini yoxladı.

Tədqiqatçılar müəyyən etdilər ki, insanların dezinformasiyanı başa düşmək asan və sadə, lakin anlaşıqlı bir mesajı çatdırmaq ehtimalı daha yüksəkdir, yəni mesaj məlumatın mahiyyətini izah edirsə. Bu, insanların öz dəyərləri və inancları ilə yaxşı əlaqəli olan düz və qısa məlumatlara üstünlük verməsini əks etdirir.

Tədqiqatçılar bu eyni metodologiyanın yanlış məlumatlara cavab verməkdə təsirli olduğunu tapdılar. Dezinformasiyanın niyə yalan olduğunu izah edən sadə mesajı çatdıran şərh kiminsə onu paylaşmasından çəkindirir. Müqayisəli olaraq, çox sadə (yəni, “Bu, yalandır”) və ya çox təfərrüatlı (məsələn, insanları “öz nəticə çıxarmağa” vadar edən faktların siyahısı) mesajların kiminsə dezinformasiya paylaşmasının qarşısını almaq ehtimalı azdır.

Tədqiqatçıların dediyinə görə, tədqiqat dezinformasiyanın paylaşılmasını və təsdiqini azaltmaq üçün əsaslı müdaxilələrin effektivliyini sistematik şəkildə sınaqdan keçirən ilk tədqiqatlardan biridir.

Müəlliflər bu tapıntıların dezinformasiyanın niyə yalan olduğunu daha effektiv şəkildə çatdırmağı öyrənə bilən elmi kommunikatorlar və ekspertlər üçün faydalı ola biləcəyini təklif etdilər.

Ətraflı məlumat: David A. Broniatowski et al, Yanlış məlumatların onlayn paylaşılmasında zehni təmsilçiliyin rolu., Eksperimental Psixologiya Jurnalı: Tətbiqi (2024). DOI: 10.1037/xap0000517

Jurnal məlumatı: Eksperimental Psixologiya Jurnalı: Tətbiqi 

Corc Vaşinqton Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir