Dünyada həşəratların sayı və müxtəlifliyi getdikcə azalır. Bəzi tədqiqatlar göstərir ki, onların biokütləsi 1970-ci illərdən bəri demək olar ki, iki dəfə azalıb. Bunun əsas səbəbləri arasında yaşayış yerlərinin itirilməsi – məsələn, kənd təsərrüfatı və ya urbanizasiya nəticəsində – və iqlim dəyişikliyi var.

Bu təhdidlər çoxdan məlumdur. Daha az məlum olan bu qlobal dəyişiklik sürücülərinin necə qarşılıqlı əlaqədə olması və onların təsirlərinin bu şəkildə daha da şiddətlənə biləcəyidir. Məsələn, təbii yaşayış yerlərindən məhrum olmuş həşəratlar yeni mühitdə yüksək temperaturdan daha çox təsirlənə bilər.

Julius-Maximilians-Universität Würzburg (JMU) tədqiqatçıları Bavariyadakı 179 yerdə dəqiq bu ciddi qarşılıqlı əlaqəni araşdırdılar. Tədqiqat Bavariya İqlim Tədqiqatları Şəbəkəsi bayklif daxilində professor İngolf Steffan-Deventer tərəfindən əlaqələndirilən LandKlif tədqiqat klasterinin bir hissəsidir.

Onlar öz nəticələrini Proceedings of Royal Society B: Biological Sciences jurnalında dərc ediblər .

Arılar xüsusilə təsirlənir

Tədqiqat göstərir ki, müxtəlif trofik səviyyələrdən olan həşəratlar daha yüksək temperatur və daha intensiv torpaqdan istifadənin birləşməsinə fərqli reaksiya verirlər. Arılar xüsusilə təsirləndi. Meşələrdəki əhali istilərlə yaxşı mübarizə aparsa da, onların şəhər qohumlarının sayı 65% azalıb.

İnsanlar kimi, heyvanlar da təkcə gündüz istiliyindən deyil , həm də gecələrin ortadan daha istiliyindən təsirlənirdilər. Arıların həm sayı, həm də müxtəlifliyi xeyli zərər çəkdi.

Bioloq doktor Kristina Qanuza izah edir: “Gecə temperaturlarının gündüz həşəratlarına bu qədər təsir etməsi faktı əhəmiyyətlidir. Məhz ona görə ki, orta gecə temperaturu gündüz temperaturundan daha tez yüksəlir”.

Qida zəncirinin yuxarı hissəsində olan həşəratlar isti ilə daha yaxşı mübarizə aparsalar da, məsələn, açıq kənd təsərrüfatı mühitlərində mübarizə aparırdılar. “Bu, kənd təsərrüfatı istehsalına mənfi təsir göstərə bilər, çünki təbii zərərvericilərlə mübarizəyə töhfə verən həşəratlar da eyni şəkildə təsirlənməlidir”, – Dr Sarah Redlich davam edir.

Bu həşəratların vəziyyəti kənd təsərrüfatı torpaqları ilə təbii ərazilərin qarışdığı yerlərdə daha yaxşı idi.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1645945215&adf=4054963813&pi=t.ma~as.8188791252&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1747039908&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-05-bees-affected-higher-temperatures-intensive.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM2LjAuNzEwMy45MyIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJDaHJvbWl1bSIsIjEzNi4wLjcxMDMuOTMiXSxbIkdvb2dsZSBDaHJvbWUiLCIxMzYuMC43MTAzLjkzIl0sWyJOb3QuQS9CcmFuZCIsIjk5LjAuMC4wIl1dLDBd&dt=1747039903576&bpp=1&bdt=76&idt=251&shv=r20250507&mjsv=m202505060101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3Df22668bce9793ae4%3AT%3D1735196613%3ART%3D1747039855%3AS%3DALNI_Mb4Xpwl1SO1AcvqroR6xccDm_sheQ&gpic=UID%3D00000f7c5320f40b%3AT%3D1735196613%3ART%3D1747039855%3AS%3DALNI_Mb1dz_DHiT2yDzXLMaB9CDkQl4XGg&eo_id_str=ID%3Dcdf7f2f01784f52d%3AT%3D1735196613%3ART%3D1747039855%3AS%3DAA-Afjb8kbeupLLyQ0QHQmZxpM4v&prev_fmts=0x0%2C1905x945&nras=2&correlator=3818721006677&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=3&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2215&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=95331832%2C95360610&oid=2&pvsid=5391893216678744&tmod=966574617&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7Co%7CpeEbr%7C&abl=NS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=4933

Üç əsas tapıntı

Tədqiqatçılar öz tapıntılarını üç əsas məqamda ümumiləşdirirlər:

Daha isti gündüz temperaturu arıların daha çox sayına və müxtəlifliyinə səbəb olur, ancaq ən təbii yaşayış yerləri olan meşələrdə və çəmənliklərdə. Buna görə də kənd təsərrüfatı və şəhər əraziləri daxilində bir-biri ilə əlaqəli təbii yaşayış mühitlərinin qorunması və yaradılması böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Daha yüksək gecə temperaturu bütün tədqiq edilmiş yaşayış növləri üzrə arı zənginliyinin azalmasına səbəb olur. Steffan-Deventer izah edir: “İsti gecələrin həşəratlara əvvəllər məlum olmayan bu mənfi təsiri, əsas fizioloji mexanizmləri aşkar etmək üçün əlavə tədqiqatlar tələb edən yeni bir təhlükə ortaya qoyur”.

İqlim dəyişikliyi və torpaqdan istifadə qarşılıqlı təsir göstərir, lakin qida zəncirində aşağı və ya daha yüksək mövqelərdə olan həşəratlara müxtəlif yollarla təsir göstərir. “Onların müxtəlif reaksiyaları qida şəbəkələrini və zərərvericilərə qarşı mübarizə və tozlanma kimi vacib ekosistem funksiyalarını poza bilər” dedi Qanuza.

Daha çox məlumat: Cristina Ganuza et al, Daha isti temperaturlar arılara torpaqdan istifadənin mənfi təsirlərini gücləndirir, lakin daha yüksək həşərat trofik səviyyələrinə deyil, Royal Society B Proceedings of the Royal Society: Biology Sciences (2025). DOI: 10.1098/rspb.2024.3053

Jurnal məlumatı: Royal Society B 

Julius-Maximilians-Universität Würzburg tərəfindən təmin edilmişdir