Heriot-Vattdan olan alim Edinburq Universitetinin Roslin İnstitutunun həmkarları ilə birlikdə qabıqlı balıqlara zərər vermədən ölümcül istiridye parazitini aşkar etmək üçün üsul hazırlayıb.

Avropa yastı istiridyə (Ostrea edulis) həddindən artıq balıq ovu, yaşayış yerlərinin itirilməsi və xəstəlik səbəbindən son iki əsrdə sayının kəskin şəkildə azaldığını gördü . İndi onlar nadirdir və təbiətdə qorunur.

Ən davamlı təhlükələr arasında Bonamia ostreae, istiridyə populyasiyalarını məhv edə bilən, lakin insanlar üçün zərərsiz olan bonamioz kimi tanınan bir vəziyyətə səbəb olan mikroskopik parazitdir .

İndiyə qədər parazitin varlığının aşkarlanması istiridyə nümunəsinin parçalanmasını əhatə edirdi ki, bu yanaşma nadir və ya bərpa məqsədli populyasiyaların monitorinqi üçün təkcə dağıdıcı deyil, həm də praktiki deyildir.

Heriot-Vatt və Roslin İnstitutunun komandası parazitin DNT-sini yoxlamaq üçün istiridyə nəcisindən istifadə edən yeni metoda öncülük ediblər.

Alimlər istiridyələri bir gecədə qazlı dəniz suyunda saxladıqdan sonra qalan tullantı materialını təhlil edərək , heç bir heyvana zərər vermədən hər hansı bir istiridyənin yoluxduğunu müəyyən edə bilərlər.

Essex və Argyll-də sınaq saytları

Edinburq Universitetinin Roslin İnstitutundan aparıcı müəllif Dr. Tim Bin deyir ki, bu texnika istiridyələrin mühafizəsi və akvakulturanın biotəhlükəsizliyi üçün irəliyə doğru bir addımdır.

Dr. Bean, “Oysters poo, əgər yoluxmuşdursa, Bonamia DNT-sinin izlərini ehtiva edir. Bu materialdan nümunə götürməklə, onları qurban verməyə ehtiyac olmadan çoxlu sayda istiridyəni bir anda yoxlaya bilərik” dedi.

Komanda bu üsulu Böyük Britaniyanın bir neçə yerində, o cümlədən Esseksdəki Bonamia-müsbət sularda və Şotlandiyada West Loch Tarbertdə sınaqdan keçirib.

Onlar qeyri-invaziv metodun ən azı ənənəvi toxuma nümunələrinin götürülməsi və histologiyası qədər həssas olduğunu və çox vaxt su əsaslı ətraf mühit DNT üsullarından daha təsirli olduğunu tapdılar.

Əsər Aquaculture jurnalında dərc olunub .

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=8188791252&adk=1751428779&adf=2612643799&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1748077337&rafmt=1&armr=3&format=540×280&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2025-05-oyster-track-devastating-parasite.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM2LjAuNzEwMy4xMTQiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siQ2hyb21pdW0iLCIxMzYuMC43MTAzLjExNCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzNi4wLjcxMDMuMTE0Il0sWyJOb3QuQS9CcmFuZCIsIjk5LjAuMC4wIl1dLDBd&dt=1748077337532&bpp=1&bdt=58&idt=71&shv=r20250521&mjsv=m202505200101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De2af2bea6b3e2e90%3AT%3D1735548424%3ART%3D1748077116%3AS%3DALNI_MZIaWdAh-lthHlhpkWN2g6ZC7xT8A&gpic=UID%3D00000f8412a58936%3AT%3D1735548424%3ART%3D1748077116%3AS%3DALNI_MaJ_6ILTTPz6uEc3lU2rNf9ZPgQbA&eo_id_str=ID%3D1b1b09cf233e1b4b%3AT%3D1735548424%3ART%3D1748077116%3AS%3DAA-AfjZKostxhmsFX2YCqOZbTGHa&prev_fmts=0x0&nras=1&correlator=3327036992547&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=4&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=2337&biw=1521&bih=730&scr_x=0&scr_y=0&eid=31092619%2C42531705%2C95353386%2C95360815%2C95361623%2C95360953%2C95360801%2C95340253%2C95340255&oid=2&pvsid=7867925639065732&tmod=1779314028&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fpage4.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C1536%2C816%2C1536%2C730&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=340

Doğma istiridyələrin gələcəyini qorumaq

Bir vaxtlar Avropa sahillərində geniş yayılmış yerli yastı istiridyə ekoloji əhəmiyyətinə görə qorunma prioritetinə çevrilmişdir. Oyster rifləri həyati yaşayış mühitini təmin edir, suyu süzür və dəniz çöküntülərini sabitləşdirir.

Lakin vəhşi istiridyə populyasiyalarını bərpa etmək və davamlı əkinçiliyi genişləndirmək səyləri Bonamia ostreae tərəfindən dəfələrlə qarşısını alıb. İstiridyə immun hüceyrələrini işğal edən parazit səssizcə yayılır və populyasiyaları məhv edə bilir.

Şotlandiyada bir neçə istiridyə bərpası layihəsinə rəhbərlik edən Heriot-Vatt Universitetinin professoru Bill Sanderson dedi: “Bu, bütün Avropada istiridyələrin bərpası üçün əla xəbərdir.

“Oyster bərpası minlərlə istiridyənin böyüdülməsini və sonra bir yerdən digərinə köçürülməsini nəzərdə tutur. Özümüzlə parazitləri və ya xəstəlikləri, xüsusən də Bonamia ostreae kimi ölümcül olanları götürməməliyik.

“Bu yeni alət bizə qiymətli istiridyə ehtiyatlarını qoruyarkən infeksiyaya tez və ucuz şəkildə nəzarət etmək üçün bir yol verir. Hazırda Avropada 50-dən çox bərpa sahəsi var və bu sınaq onların hamısı üçün xilasedici ola bilər.”

Metod artıq sahə və laboratoriya parametrlərində təsdiqlənib və mobil DNT test dəstləri ilə yerində istifadə oluna biləcək qədər portativdir. O, həmçinin mənfi nəzarət saytlarında yüksək dəqiqliyi sübut etdi, heç bir yanlış pozitiv aşkarlanmadı.

Genişləndirilə bilən, ucuz və sahəyə uyğundur

Çox vaxt mürəkkəb laboratoriya qurğularına əsaslanan digər DNT əsaslı aşkarlama üsullarından fərqli olaraq, yeni yanaşma sahəyə hazır ekstraksiya və PCR sistemindən istifadə edir.

Tədqiqat qrupunun fikrincə, o, genişləndirilə bilən, qənaətcil və digər dəniz patogenlərinə uyğunlaşa biləndir.

Dr. Bean dedi: “Bu, bərpa qruplarına, istiridyə fermerlərinə və tənzimləyicilərə qorumağa çalışdıqları növləri təhlükəyə atmadan xəstəlik təhdidlərinə tez və effektiv cavab vermək üçün lazım olan alətləri verməkdən ibarətdir.”

Alimlər indi prosesi daha da təkmilləşdirmək və oxşar üsulların digər xəstəlikləri və ya hətta invaziv növləri aşkar etmək üçün istifadə oluna biləcəyini araşdırırlar.

Daha çox məlumat: Tim Regan və digərləri, Bonamia ostreae ilə yoluxmuş Ostrea edulis üçün qeyri-invaziv aşkarlama metodu, Aquaculture (2025). DOI: 10.1016/j.aquaculture.2025.742153

Heriot-Watt Universiteti tərəfindən təmin edilmişdir