Dünya okeanlarında insan gözünə görünməyən mikroskopik orqanizmlər yaşayır. “Prokaryotlar” kimi tanınan kiçik canlılar dünya okeanlarındakı həyatın 30%-ni təşkil edir .

Bu orqanizmlər okeanların tarazlıqda saxlanmasında mühüm rol oynayır. Ancaq Nature Communications -da dərc olunan mənim və həmkarlarımın yeni araşdırması bu balansın risk altında olduğunu göstərir.

Biz gördük ki, prokaryotlar iqlim dəyişikliyinə nəzərəçarpacaq dərəcədə davamlıdır və nəticədə dəniz mühitində getdikcə üstünlük təşkil edə bilər .

Bu, insanların qida üçün güvəndiyi balıqların mövcudluğunu azalda bilər və okeanın karbon emissiyalarını udmaq qabiliyyətinə mane ola bilər .

Gözəl balans

Prokaryotlara həm bakteriya, həm də təkhüceyrəli orqanizmlərin başqa bir növü olan “arxeya” daxildir.

Bu orqanizmlərin Yerdəki ən qədim hüceyrə əsaslı həyat formaları olduğu düşünülür. Onlar bütün planetdə – quruda və suda, tropiklərdən qütblərə qədər inkişaf edirlər.

Hansı prokaryotların ölçüsü çatışmırsa, onlar çoxluq təşkil edirlər. Qlobal olaraq, planetdəki hər bir insan üçün təxminən iki metrik ton dəniz prokaryotu mövcuddur.

Onlar dünyanın qida zəncirlərində mühüm rol oynayır, insanların tutduğu və yediyi balıqların qida ehtiyaclarını qarşılamağa kömək edir.

Dəniz prokaryotları çox sürətlə böyüyür – çoxlu karbon buraxan bir proses. Əslində, okeanın 200 metr dərinliyində olan prokaryotlar ildə təxminən 20 milyard metrik ton karbon istehsal edir ki, bu da insanlarınkından iki dəfə çoxdur.

Bu kütləvi karbon hasilatı fotosintez vasitəsilə günəş işığını və karbon dioksidi enerjiyə çevirən başqa bir mikroskopik orqanizm növü olan fitoplankton tərəfindən balanslaşdırılır.

Fitoplankton və digər okean prosesləri də insanların hər il atmosferə buraxdığı karbonun üçdə birini udur . Bu, qlobal istiləşmənin sürətini məhdudlaşdırmağa kömək edir.

Prokariotların istiləşməyə necə reaksiya verməsi daha isti bir dünyada dünya okeanlarının incə tarazlığının necə dəyişə biləcəyini başa düşmək üçün açardır. Tədqiqatımızın diqqət mərkəzində bu idi .

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=135&slotname=8188791252&adk=2329133447&adf=1857921027&pi=t.ma~as.8188791252&w=540&abgtt=6&fwrn=4&lmt=1723664059&rafmt=11&format=540×135&url=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2024-08-earth-oldest-tiniest-creatures-poised.html&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTUuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTI3LjAuNjUzMy4xMDAiLG51bGwsMCxudWxsLCI2NCIsW1siTm90KUE7QnJhbmQiLCI5OS4wLjAuMCJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEyNy4wLjY1MzMuMTAwIl0sWyJDaHJvbWl1bSIsIjEyNy4wLjY1MzMuMTAwIl1dLDBd&dt=1723664004462&bpp=3&bdt=294&idt=317&shv=r20240812&mjsv=m202408130101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3D6bf3eefe49031f83%3AT%3D1721367059%3ART%3D1723664003%3AS%3DALNI_MacAfAOJA8VyURIyKJCZKOtEk96_Q&eo_id_str=ID%3D253fe466b124068d%3AT%3D1721367059%3ART%3D1723664003%3AS%3DAA-Afja3CR3UFVWEVuVSmzApOeu3&prev_fmts=0x0%2C1519x695&nras=2&correlator=6791294765028&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=864&u_w=1536&u_ah=816&u_aw=1536&u_cd=24&u_sd=1.25&dmc=8&adx=395&ady=2399&biw=1519&bih=695&scr_x=0&scr_y=0&eid=44759876%2C44759927%2C44759837%2C44798934%2C95334525%2C95334828%2C95337869%2C95338229%2C31086115%2C95340284%2C95339228%2C31078663%2C31078665%2C31078668%2C31078670&oid=2&pvsid=3342605185086868&tmod=1682787150&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fsort%2Fdate%2F12h%2Fpage6.html&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C0%2C0%2C0%2C1536%2C695&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=0&td=1&tdf=0&psd=W251bGwsbnVsbCwibGFiZWxfb25seV8xIiwxXQ..&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=55394

Nə tapdıq

Biz iqlim dəyişikliyinin dəniz prokaryotlarının “biokütləsinə” və ya ümumi qlobal çəkisinə necə təsir edəcəyini proqnozlaşdırmaq istəyirdik. Bunun onların karbon hasilatına necə təsir edəcəyini də araşdırmaq istədik.

Bunu etmək üçün biz dünya okeanlarında onlarla elmi sorğunun onilliklər ərzində apardığı müşahidələri birləşdirən kompüter modelləri yaratdıq.

Bəs biz nə tapdıq? Prokaryotlar, ehtimal ki, digər dəniz canlılarına nisbətən iqlim dəyişikliyinin qalibi olacaqlar.

Okeanların hər istiləşməsi üçün onların biokütləsi təxminən 1,5% azalacaq. Bu, daha böyük plankton, balıq və məməlilər üçün proqnozlaşdırdığımız 3%-5% azalmanın yarısından azdır.

Bu o deməkdir ki, gələcək dəniz ekosistemlərinin ümumi biokütləsi daha aşağı olacaq və prokaryotlar getdikcə daha çox üstünlük təşkil edəcək. Bu, mövcud qida maddələrinin və enerjinin daha çox hissəsini prokaryotlara və balıqlardan uzaqlaşdıra, insanların yediyi balıq ehtiyatını azalda bilər.

Daha bir mühüm dəyişiklik kəşf etdik. Hər dərəcə istiləşmə üçün biz dünya okeanının 200 metr yüksəkliyindəki prokaryotların ildə əlavə 800 milyon metrik ton karbon istehsal edəcəyini proqnozlaşdırırıq.

Bu , bütün Avropa İttifaqının indiki emissiyalarına bərabərdir (CO₂ karbona çevrildikdən sonra).

Bütün bunlar nə deməkdir?

İnsan tərəfindən baş verən iqlim dəyişikliyinə görə, bəşəriyyət istiqamətini dəyişməsə , bu əsrin sonuna qədər Yer okeanlarının 1°C ilə 3°C arasında istiləşməsi gözlənilir .

Prokaryotların istehsal etdiyi karbonun miqdarı proqnozlaşdırıldığı kimi artarsa, bu, okeanların insan emissiyalarını udmaq potensialını azalda bilər. Bu o deməkdir ki, qlobal xalis sıfır emissiyalara nail olmaq daha da çətinləşəcək.

Üstəlik, iqlim dəyişikliyi şəraitində qlobal balıq ehtiyatlarının azalması ilə bağlı hazırkı proqnozlar ümumiyyətlə istiləşmənin prokaryotlara üstünlük verməklə dəniz qida şəbəkələrini necə yenidən strukturlaşdıra biləcəyini nəzərə almır. Bu o deməkdir ki, proqnozlaşdırılan azalma ehtimalı az qiymətləndiriləcək.

Balıq populyasiyasının azalması qlobal qida təchizatı üçün böyük problem yaradır, çünki okeanlar təxminən 3 milyard insan üçün əsas protein mənbəyidir .

İndi nə olmalıdır

Təhlillərimiz dəniz prokaryotlarının dəyişən rolunun aşkarlanmasında mühüm addımdır. Lakin əhəmiyyətli qeyri-müəyyənliklər qalmaqdadır.

Təhlillərimiz mövcud müşahidələrə əsaslanır. İqlim dəyişikliyi artıq dəniz ekosistemlərindəki şərtləri modellərimizin ələ keçirmədiyi şəkildə dəyişir.

Prokaryotların yeni mühitlərə nə qədər tez uyğunlaşacağını və təkamül edəcəyini də bilmirik. Lakin mövcud araşdırmalar göstərir ki, bir neçə həftə ərzində bakteriyalar onların sağ qalmasını asanlaşdıran yeni xüsusiyyətlər inkişaf etdirə bilər.

Aydındır ki, elm adamları prokaryotlar və onların iqlim dəyişikliyindən necə təsir edə biləcəyi haqqında anlayışlarını təkmilləşdirməyə davam etməlidirlər .

Ətraflı məlumat: Ryan F. Heneghan et al, Dəniz heterotrofik prokaryotlarının qlobal paylanması və iqlimə davamlılığı, Təbiət Əlaqələri (2024). DOI: 10.1038/s41467-024-50635-z

Jurnal məlumatı: Nature Communications 

The Conversation tərəfindən təmin edilmişdir