Ağrı təkcə fiziki hiss deyil, həm də emosional yük daşıyır. Bu sıxıntı, iztirab və narahatlıq keçici zədəni uzunmüddətli əzaba çevirə bilər.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=7587637799&adk=1434173251&adf=4198688998&pi=t.ma~as.7587637799&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1752133307&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fmedicalxpress.com%2Fnews%2F2025-07-injury-agony-scientists-brain-pathway.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJOb3QpQTtCcmFuZCIsIjguMC4wLjAiXSxbIkNocm9taXVtIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzOC4wLjcyMDQuOTciXV0sMF0.&dt=1752133305209&bpp=1&bdt=150&idt=207&shv=r20250708&mjsv=m202507070101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De77740426f8da9bc%3AT%3D1735295852%3ART%3D1752133128%3AS%3DALNI_MbHbvhLj3WydQ3lYshQhNgDg8E9nQ&gpic=UID%3D00000f80ad9e2337%3AT%3D1735295852%3ART%3D1752133128%3AS%3DALNI_MYM9zSDwUrvOLsQ-H1E20L0IjGeMw&eo_id_str=ID%3Df152d1a4517561f1%3AT%3D1751526315%3ART%3D1752133128%3AS%3DAA-AfjYXsAMYxawkCSjU_EMOR4gg&prev_fmts=0x0%2C336x280&nras=1&correlator=4154828948100&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=1070&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=95353386%2C95362655%2C95365234%2C95365461%2C31093358%2C95359266%2C95365798%2C31093116&oid=2&psts=AOrYGsktMSg0qQV9fBU58hz0YK8eh8v5AeAMk0_OYKap328mveB02CDCsYB2TvaUkFYfOoMFCiX6Ag8NIp7HW6qPN-VXIDl3&pvsid=2790824928055175&tmod=1178522494&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=2&uci=a!2&btvi=1&fsb=1&dtd=2029

Salk İnstitutunun tədqiqatçıları indi fibromiyalji, miqren və travma sonrası stress pozğunluğu (TSSB) kimi xroniki və affektiv ağrı vəziyyətlərinin müalicəsi üçün yeni potensial hədəfi aşkar edərək, fiziki ağrıya emosional ton verən beyin dövrəsini müəyyən ediblər.

“Proceedings of the National Academy of Sciences” jurnalında dərc olunan tədqiqat siçanlarda ağrının emosional (affektiv) tərəfinə vasitəçilik edən talamus adlanan mərkəzi beyin bölgəsində bir qrup neyron müəyyən edir. Bu yeni yol, ağrının beyində və bədəndə necə işləndiyinə dair dərslik anlayışını çətinləşdirir.

“Onilliklər ərzində üstünlük təşkil edən fikir beynin ağrının hissiyyat və emosional aspektlərini ayrı-ayrı yollar vasitəsilə emal etməsi idi” dedi baş müəllif Sung Han, dosent və Salkda Pioner Fondunun İnkişaf Kafedrasının sahibi. “Ancaq həssas ağrı yolunun ağrının emosional tərəfinə də qatqı təmin edə biləcəyi ilə bağlı mübahisələr var. Bizim araşdırmamız hissiyyatlı ağrı yolunun bir qolunun birbaşa ağrının affektiv təcrübəsinə vasitəçilik etdiyini sübut edir.”

Fiziki ağrı hissi onu dərhal aşkar etməyə, intensivliyini qiymətləndirməyə və mənbəyini təyin etməyə imkan verən şeydir. Ağrının affektiv hissəsi onu bu qədər xoşagəlməz edir. Bu emosional narahatlıq sizi hərəkətə keçməyə sövq edir və gələcəkdə bunun qarşısını almaq üçün mənfi hissləri vəziyyətlə əlaqələndirməyi öyrənməyə kömək edir.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=7099578867&adk=1328126233&adf=1100001614&pi=t.ma~as.7099578867&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1752133307&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fmedicalxpress.com%2Fnews%2F2025-07-injury-agony-scientists-brain-pathway.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJOb3QpQTtCcmFuZCIsIjguMC4wLjAiXSxbIkNocm9taXVtIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzOC4wLjcyMDQuOTciXV0sMF0.&dt=1752133305209&bpp=1&bdt=150&idt=208&shv=r20250708&mjsv=m202507070101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De77740426f8da9bc%3AT%3D1735295852%3ART%3D1752133128%3AS%3DALNI_MbHbvhLj3WydQ3lYshQhNgDg8E9nQ&gpic=UID%3D00000f80ad9e2337%3AT%3D1735295852%3ART%3D1752133128%3AS%3DALNI_MYM9zSDwUrvOLsQ-H1E20L0IjGeMw&eo_id_str=ID%3Df152d1a4517561f1%3AT%3D1751526315%3ART%3D1752133128%3AS%3DAA-AfjYXsAMYxawkCSjU_EMOR4gg&prev_fmts=0x0%2C336x280%2C750x280&nras=1&correlator=4154828948100&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=2086&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=0&eid=95353386%2C95362655%2C95365234%2C95365461%2C31093358%2C95359266%2C95365798%2C31093116&oid=2&psts=AOrYGsktMSg0qQV9fBU58hz0YK8eh8v5AeAMk0_OYKap328mveB02CDCsYB2TvaUkFYfOoMFCiX6Ag8NIp7HW6qPN-VXIDl3&pvsid=2790824928055175&tmod=1178522494&uas=0&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=3&uci=a!3&btvi=2&fsb=1&dtd=2037

Bu kritik bir fərqdir. Əksər insanlar ağrıları eyni stimul intensivliyində qəbul etməyə başlayırlar, yəni biz hamımız ağrının duysal tərəfini olduqca oxşar şəkildə emal edirik. Müqayisə üçün, ağrıya dözmək qabiliyyətimiz çox dəyişir. Ağrıdan nə qədər əziyyət çəkdiyimiz və ya təhdid hiss etdiyimiz affektiv emalımız tərəfindən müəyyən edilir və çox həssas olarsa və ya çox uzun sürərsə, ağrı pozğunluğu ilə nəticələnə bilər. Bu, beynin hansı hissələrinin ağrının bu müxtəlif ölçülərini idarə etdiyini başa düşməyi vacib edir.

Həssas ağrının, onurğa beynindən talamusa ağrı siqnalları göndərən və daha sonra onları beyin boyunca hissiyyat emal sahələrinə ötürən bir yol olan spinotalamik traktın vasitəçiliyi olduğu düşünülürdü .

Affektiv ağrının ümumiyyətlə onurğa beynindən beyin sapına ağrı məlumatı göndərən spinoparabraxial trakt adlanan ikinci yolun vasitəçilik etdiyi düşünülürdü.

Bununla birlikdə, köhnə tədqiqat metodlarından istifadə edən əvvəlki tədqiqatlar ağrı dövrəsinin daha mürəkkəb ola biləcəyini təklif etdi. Bu uzun müddət davam edən mübahisə Han və onun komandasını müasir tədqiqat alətləri ilə suala yenidən baxmağa ruhlandırdı.

Xüsusi beyin hüceyrələrinin fəaliyyətini manipulyasiya etmək üçün qabaqcıl üsullardan istifadə edərək, tədqiqatçılar siçanlarda yeni spinotalamik yol aşkar ediblər. Bu dövrədə ağrı siqnalları onurğa beynindən beynin emosional emal mərkəzi olan amigdala ilə əlaqəsi olan talamusun fərqli hissəsinə göndərilir. Talamusdakı bu xüsusi neyronlar qrupu, əvvəlcə professor Ronald Evansın Salkdakı laboratoriyasında kəşf edilmiş bir neyropeptid olan CGRP (kalsitonin geni ilə əlaqəli peptid) ifadəsi ilə müəyyən edilə bilər.

Tədqiqatçılar bu CGRP neyronlarını “söndürdükdə” (genetik olaraq susdurduqda) siçanlar hələ də istilik və ya təzyiq kimi yüngül ağrı stimullarına reaksiya verdilər ki, bu da onların sensor işlənməsinin pozulmadığını göstərir. Bununla belə, onlar gələcək sınaqlarda hər hansı öyrənilmiş qorxu və ya qaçınma davranışlarını göstərə bilməyərək, bu vəziyyətlərlə davamlı mənfi hissləri əlaqələndirmirdilər. Digər tərəfdən, bu eyni neyronlar “açıldığında” (optogenetik olaraq aktivləşdirildikdə) siçanlar aydın narahatlıq əlamətləri göstərdilər və heç bir ağrı stimulu istifadə edilmədikdə belə, bu bölgədən qaçmağı öyrəndilər.

“Ağrının müalicəsi təkcə sinirlərin ağrıları aşkar etməsi ilə bağlı deyil; bu, ağrının nə qədər əhəmiyyətli olduğuna beynin qərar verməsi ilə bağlıdır” deyən ilk müəllif Sukjae Kang, Han laboratoriyasında baş elmi işçi. “Bu iki fərqli prosesin arxasında duran biologiyanı başa düşmək bizə ənənəvi dərmanlara cavab verməyən ağrı növlərinin müalicəsini tapmağa kömək edəcək.”

Fibromiyalji və miqren kimi bir çox xroniki ağrı vəziyyəti, çox vaxt aydın fiziki mənbə və ya zədə olmadan uzun, sıx, xoşagəlməz ağrı təcrübələrini ehtiva edir. Bəzi xəstələr həmçinin işıq, səs və ya toxunma kimi adi stimullara həddindən artıq həssaslıq bildirirlər, başqaları ağrılı kimi qəbul etmirlər.

Han deyir ki, CGRP spinotalamik yolunun həddən artıq aktivləşməsi beynin sensor girişləri səhv şərh etməsi və ya həddindən artıq reaksiya verməsi ilə bu şərtlərə kömək edə bilər. Əslində, CGRP neyronlarının transkriptomik təhlili göstərdi ki, onlar miqren və digər ağrı pozğunluqları ilə əlaqəli bir çox genləri ifadə edirlər.

https://googleads.g.doubleclick.net/pagead/ads?gdpr=0&us_privacy=1—&gpp_sid=-1&client=ca-pub-0536483524803400&output=html&h=280&slotname=7099578867&adk=1328126233&adf=2636419947&pi=t.ma~as.7099578867&w=750&abgtt=6&fwrn=4&fwrnh=0&lmt=1752133328&rafmt=1&armr=3&format=750×280&url=https%3A%2F%2Fmedicalxpress.com%2Fnews%2F2025-07-injury-agony-scientists-brain-pathway.html&fwr=0&rpe=1&resp_fmts=3&wgl=1&uach=WyJXaW5kb3dzIiwiMTkuMC4wIiwieDg2IiwiIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyIsbnVsbCwwLG51bGwsIjY0IixbWyJOb3QpQTtCcmFuZCIsIjguMC4wLjAiXSxbIkNocm9taXVtIiwiMTM4LjAuNzIwNC45NyJdLFsiR29vZ2xlIENocm9tZSIsIjEzOC4wLjcyMDQuOTciXV0sMF0.&dt=1752133305210&bpp=1&bdt=151&idt=209&shv=r20250708&mjsv=m202507070101&ptt=9&saldr=aa&abxe=1&cookie=ID%3De77740426f8da9bc%3AT%3D1735295852%3ART%3D1752133128%3AS%3DALNI_MbHbvhLj3WydQ3lYshQhNgDg8E9nQ&gpic=UID%3D00000f80ad9e2337%3AT%3D1735295852%3ART%3D1752133128%3AS%3DALNI_MYM9zSDwUrvOLsQ-H1E20L0IjGeMw&eo_id_str=ID%3Df152d1a4517561f1%3AT%3D1751526315%3ART%3D1752133128%3AS%3DAA-AfjYXsAMYxawkCSjU_EMOR4gg&prev_fmts=0x0%2C336x280%2C750x280%2C750x280%2C336x280&nras=1&correlator=4154828948100&frm=20&pv=1&rplot=4&u_tz=240&u_his=1&u_h=1080&u_w=1920&u_ah=1032&u_aw=1920&u_cd=24&u_sd=1&dmc=8&adx=448&ady=3894&biw=1905&bih=945&scr_x=0&scr_y=118&eid=95353386%2C95362655%2C95365234%2C95365461%2C31093358%2C95359266%2C95365798%2C31093116&oid=2&psts=AOrYGsktMSg0qQV9fBU58hz0YK8eh8v5AeAMk0_OYKap328mveB02CDCsYB2TvaUkFYfOoMFCiX6Ag8NIp7HW6qPN-VXIDl3%2CAOrYGskQCDfq6ESF7-Az2x3asOZWKPBXsJZz-ERXACmJqAMjl4LcqCR7ac8C3ge0Q41ZTKsZImOhXsE0s8z20MOLyFk%2CAOrYGsk5fvxmEqTehW4sGWmsoPpkeaqtftMyIDVr9_5J-_qrXoBMKkUQNtvHhPjdb9kAvDX92LvGQiPBwnyjhz5d1Kk&pvsid=2790824928055175&tmod=1178522494&uas=1&nvt=1&ref=https%3A%2F%2Fphys.org%2F&fc=1920&brdim=0%2C0%2C0%2C0%2C1920%2C0%2C1920%2C1032%2C1920%2C945&vis=1&rsz=%7C%7CpeEbr%7C&abl=CS&pfx=0&fu=128&bc=31&bz=1&td=1&tdf=2&psd=W251bGwsbnVsbCxudWxsLDNd&nt=1&ifi=4&uci=a!4&btvi=4&fsb=1&dtd=22985

Qeyd edək ki, bir neçə CGRP blokerləri miqrenləri müalicə etmək üçün artıq istifadə olunur. Bu tədqiqat bu dərmanların niyə işlədiyini izah etməyə kömək edə bilər və affektiv ağrı pozğunluqları üçün yeni qeyri-asılılıq müalicələrinə ilham verə bilər.

Han həmçinin TSSB kimi artan təhlükə qavrayışını ehtiva edən psixiatrik vəziyyətlər üçün potensial uyğunluq görür. Onun laboratoriyasından artan sübutlar göstərir ki, CGRP affektiv ağrı yolu beynin daha geniş həyəcan siqnalı sisteminin bir hissəsi kimi çıxış edir, təkcə ağrıları deyil, həm də geniş spektrli xoşagəlməz hissləri aşkarlayır və onlara cavab verir. CGRP blokerləri ilə bu yolu sakitləşdirmək, travma ilə əlaqəli pozğunluqlarda qorxu, çəkinmə və hipersayıqlığı asanlaşdırmaq üçün yeni bir yanaşma təklif edə bilər.

Əhəmiyyətli odur ki, CGRP yolu ilə kədər, tənhalıq və ürək bulanması kimi sosial təcrübələrlə əlaqəli psixoloji ağrı arasındakı əlaqə qeyri-müəyyən olaraq qalır və əlavə araşdırma tələb edir.

Han deyir: “CGRP affektiv ağrı yolunu kəşfimiz bizə fiziki ağrının aşkarlanması ilə ondan əziyyət çəkmək arasındakı fərq üçün molekulyar və dövrə səviyyəsində izahat verir”. “Biz bu yolu araşdırmağa davam etməkdən və bu əzabı azalda biləcək gələcək müalicələrə imkan verməkdən məmnunuq .”

Digər müəlliflər arasında Shijia Liua, Jong-Hyun Kima, Dong-Il Kima, Tae Gyu Oh, Jiahang Penga, Mao Yea, Kuo-Fen Lee, Ronald M. Evans və Martyn Goulding of Salk var.

Daha çox məlumat: Sukjae J. Kang et al, Thalamic CGRP neurons affektiv ağrı üçün spinotalamik yolu müəyyən edir, Milli Elmlər Akademiyasının əsərləri (2025). DOI: 10.1073/pnas.2505889122

Jurnal məlumatı: Milli Elmlər Akademiyasının Materialları Salk İnstitutu tərəfindən təmin edilmişdir